DOI Artikel:
Sowina, Barbara: Siedemnastowieczna makata herbowa z Gorzanowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41574#0070
Siedemnastowieczna makata herbowa z Gorzanowa
65
Wzory haftów, wykonywane przez panie z domów
mieszczańskich, szlacheckich czy arystokratycznych,
służyły do odwzorowywania poszczególnych motywów
i pogłębiania umiejętności hafciarskich. Wobec nieza-
chowania się haftów z XVII w. o tematyce świeckiej
makata gorzanowska jest bardzo cennym przykładem
tego typu śląskich dzieł.
W trakcie opracowywania makaty z Gorzanowa
udało się odnaleźć9 bliźniaczą tkaninę w zamku Her-
berstein w Austrii. Na granatowym tle ukazuje ona
herby Herbersteinów i Annenbergów, otoczone bor-
diurą skomponowaną z wici i kwiatów identycznych
z występującymi na makacie wrocławskiej. Korzysta-
jący z tych samych wzorników hafciarz makaty z zam-
ku Herberstein uprościł jednak kompozycję obramie-
nia, zmniejszył liczbę kwiatów i liści w bordiurze oraz
zmienił umieszczone w narożnikach pola środkowe-
go stylizowane bukiety złożone z trzech rozwiniętych
róż na skomponowane z goździka, róży i lilii. Zmiany
te zostały częściowo podyktowane innym kształtem
makaty, ma ona formę stojącego prostokąta, co z pew-
nością wymusiło miejsce, na którym miała być zawie-
szona.
Najprawdopodobniej do tej grupy tkanin dekora-
cyjnych należała też makata zakupiona przez Śląskie
Muzeum Przemysłu Artystycznego we Wrocławiu w 1933
r.10 Na zachowanej odręcznej notatce z tego muzeum
(obecnie w Gabinecie Dokumentów Muzeum Narodo-
wego we Wrocławiu) makatę tę, o wymiarach 210 x
168 cm, określono jako pochodzącą z pałacu w Gorza-
nowie. W partii centralnej makaty na zielonym tle wy-
haftowany był kolorowym ściegiem płaskim zwieńczo-
ny koroną herb Herbersteinów, a bordiurę zdobiła wić
wyrastająca z czterech waz umieszczonych w narożni-
kach.
W związku z istnieniem trzech podobnych makat
herbowych wydaje się wielce prawdopodobnym, że
zgodnie z panującą w XVII w. modą dekorowania
kościołów tkaninami i herbami w celu uświetnienia
rodzinnych uroczystości, a tym samym podkreślenia
rangi rodu11, interesująca nas makata gorzanowska
została, wraz z całym zespołem podobnych do niej
tkanin dekoracyjnych, wykonana do ozdobienia koś-
cioła dworskiego na uroczystość zaślubin Marii An-
nenberg z Johannem Friedrichem Herbersteinem.
Zespół haftowanych makat herbowych mógł również
służyć do przystrojenia sal pałacowych w czasie we-
sela tej pary.
Wobec niewielkiej liczby zachowanych haftownych
XVII-wiecznych makat herbowych służących do deko-
racji pomieszczeń podczas uroczystości świeckich bądź
kościelnych, makaty gorzanowskie przybliżają nam
obraz zwyczajów tych jakże odległych i odmiennych
czasów.
2. Fragment makaty z Gorzanowa z herbami Herbersteinów i
Annenbergów. Fot. E. Witecki
3. Fragment makaty z Gorzanowa. Fot. E. Witecki
65
Wzory haftów, wykonywane przez panie z domów
mieszczańskich, szlacheckich czy arystokratycznych,
służyły do odwzorowywania poszczególnych motywów
i pogłębiania umiejętności hafciarskich. Wobec nieza-
chowania się haftów z XVII w. o tematyce świeckiej
makata gorzanowska jest bardzo cennym przykładem
tego typu śląskich dzieł.
W trakcie opracowywania makaty z Gorzanowa
udało się odnaleźć9 bliźniaczą tkaninę w zamku Her-
berstein w Austrii. Na granatowym tle ukazuje ona
herby Herbersteinów i Annenbergów, otoczone bor-
diurą skomponowaną z wici i kwiatów identycznych
z występującymi na makacie wrocławskiej. Korzysta-
jący z tych samych wzorników hafciarz makaty z zam-
ku Herberstein uprościł jednak kompozycję obramie-
nia, zmniejszył liczbę kwiatów i liści w bordiurze oraz
zmienił umieszczone w narożnikach pola środkowe-
go stylizowane bukiety złożone z trzech rozwiniętych
róż na skomponowane z goździka, róży i lilii. Zmiany
te zostały częściowo podyktowane innym kształtem
makaty, ma ona formę stojącego prostokąta, co z pew-
nością wymusiło miejsce, na którym miała być zawie-
szona.
Najprawdopodobniej do tej grupy tkanin dekora-
cyjnych należała też makata zakupiona przez Śląskie
Muzeum Przemysłu Artystycznego we Wrocławiu w 1933
r.10 Na zachowanej odręcznej notatce z tego muzeum
(obecnie w Gabinecie Dokumentów Muzeum Narodo-
wego we Wrocławiu) makatę tę, o wymiarach 210 x
168 cm, określono jako pochodzącą z pałacu w Gorza-
nowie. W partii centralnej makaty na zielonym tle wy-
haftowany był kolorowym ściegiem płaskim zwieńczo-
ny koroną herb Herbersteinów, a bordiurę zdobiła wić
wyrastająca z czterech waz umieszczonych w narożni-
kach.
W związku z istnieniem trzech podobnych makat
herbowych wydaje się wielce prawdopodobnym, że
zgodnie z panującą w XVII w. modą dekorowania
kościołów tkaninami i herbami w celu uświetnienia
rodzinnych uroczystości, a tym samym podkreślenia
rangi rodu11, interesująca nas makata gorzanowska
została, wraz z całym zespołem podobnych do niej
tkanin dekoracyjnych, wykonana do ozdobienia koś-
cioła dworskiego na uroczystość zaślubin Marii An-
nenberg z Johannem Friedrichem Herbersteinem.
Zespół haftowanych makat herbowych mógł również
służyć do przystrojenia sal pałacowych w czasie we-
sela tej pary.
Wobec niewielkiej liczby zachowanych haftownych
XVII-wiecznych makat herbowych służących do deko-
racji pomieszczeń podczas uroczystości świeckich bądź
kościelnych, makaty gorzanowskie przybliżają nam
obraz zwyczajów tych jakże odległych i odmiennych
czasów.
2. Fragment makaty z Gorzanowa z herbami Herbersteinów i
Annenbergów. Fot. E. Witecki
3. Fragment makaty z Gorzanowa. Fot. E. Witecki