Studia Waweliana (11/12.2002-2003)

na tu odnaleźć poglądowe przykłady wici bardzo jesz-
cze tradycyjnej, mało przestrzennej, choć już z incy-
dentalnie występującymi, ukazanymi z dwóch stron li-
śćmi (il. 117 - koniec wieku XIV, il. 229 - początek
wieku XV, il. 135 i n. - około roku 1420), a następnie
wiele przykładów dobrze odpowiadających tej fazie sty-
lowej, którą reprezentują najbardziej zaawansowane sty-
listycznie partie grawemnków na scyfusie, czyli deko-
racje na jego uchwycie (il. 121-2. ćwierć wieku XV, il.
27 - rok 1444, il. 195 - lata około 1440-1450, il. 99 -
połowa wieku XV). W porównaniu z tymi zabytkami
ornamentyka na scyfusie wydaje się jeszcze niezbyt
dojrzała, co istotnie zdaje się potwierdzać ogólne dato-
wanie na początek wieku XV. Materiał reprodukowany
u Fritza pozwala też, co z punktu widzenia niniejszych
rozważań ma już mniejsze znaczenie, prześledzić ewo-
lucję tego ornamentu w połowie i 3. ćwierci wieku XV
- istota tej ewolucji polegała na przekształceniu liści
tworzących ornament w silnie skręcone, zdecydowanie
porozszczepiane na końcach, wiórowato wystylizowa-
ne, bardzo ekspresyjne formy13.

Przemiany opisanego ornamentu podobnie przebie-
gały w środowisku krakowskim. Dla datowania rytej
dekoracji na stopie i uchwycie scyfusa królowej Jadwi-
gi, który przecież mamy prawo - choć zawsze z pewną
dozą wątpliwości-uważać za dzieło miejscowe14, duże
znaczenie może mieć przegląd fonu tego rodzaju wici
pojawiającej się na wyrobach wiązanych z miejscowym
środowiskiem. Wić taka, wydobyta techniką puncowa-
nia, o bardzo delikatnej, choć równocześnie zdecydo-
wanie ekspresyjnej stylizacji, pojawia się na blachach
zasłaniających tło obrazu Matki Boskiej z Dzieciątkiem
w klasztorze kanoników laterańskich przy kościele p.w.
Bożego Ciała w Krakowie, datowanych na lata trzydzie-
ste wieku XV15 (fig. 7). Nieco odmienną, bardziej mię-
sistą stylizację - co wynika z zastosowanej w tym wy-
padku techniki „klasycznego” grawerunku - ma tego
samego rodzaju wić występująca na stopie pacyfikału
z kościoła Mariackiego w Krakowie (gdzie tworzy krzy-
waśń pastorału należącego zapewne do św. Mikołaja),
datowanego na 2. ćwierć wieku XV (z pewnym ostroż-
nym wskazaniem na lata około roku 1439; fig. 8)16, a tak-
że odcinki wici pojawiające się na wieku relikwiarza na

13 Zob. materiał reprodukowany u Fritza (Gestochene Bil-
der...): il. 241 - 2. tercja w. XV, il. 18 - połowa w. XV, il. 155 -
około r. 1460, il. 181 - rok 1467 (i wiele innych przykładów).

14 Wiele razy w literaturze podejmowano kwestie złotników pra-
cujących dla dworu Jadwigi i Jagiełły. Zestawiony ostatnio przez
Jerzego Pietrusińskiego pełny materiał źródłowy tym bardziej po-

twierdza prawdopodobieństwo wykonania scyfusa w Krakowie -

por. J. P ietrusiński, Złotnicy żakowscy XIV-XVI wieku i ich cech,

Warszawa 2000, s. 27-28 (Złotnicy Krakowscy XIV-XVI Wieku

i Ich Księga Cechowa, t. 1).

8. Fragment stopy pacyfikału, 2. ćwierć XV w.
Kościół Mariacki w Krakowie (fot. J. Kozina)

głowę św. Floriana, dawniej św. Stanisława, w skarbcu
katedry wawelskiej (pełnią tu one funkcję przerywnika
napisu), datowanego - jako fundacja królowej Zofii,
żony Władysława Jagiełły - na lata niedługo po jej ko-
ronacji w roku 142417(fig. 9). Bardziej zaawansowane,
przestrzenne, ekspresyjne, silnie rozczłonkowane i o co-
raz bardziej „suchej” stylizacji są liście na wieku reli-
kwiarza zw. Krwi Chrystusa z klasztoru Dominikanów
w Klukowie (wcześniej wzmiankowanego w niniejszym
komunikacie jako analogia dla dekoracji na stopie scy-
fusa królowej Jadwigi, wymieniona przez Gębarowicza
w publikacji z roku 1939), ostatnio, z licznymi zastrze-
żeniami datowana na połowę wieku XV (związek tego
zabytku ze środowiskiem krakowskim nie jest zupełnie
pewny; fig. 10)18. Wreszcie, dobrą ilustrację tej samej
fazy stylowej, której odpowiada wić na relikwiarzu do-
minikańskim, stanowią ornamenty na górnej części krzy-
ża relikwiarzowego z kościoła Św. Wojciecha w Kra-
kowie (fig. 11), którą można, z dużą dozą pewności da-
tować na połowę wieku XV, a to m.in. ze względu na

15 Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa, t. II: Skarby Ar-
chidiecezji Krakowskiej, Kraków 2000, nr kat. II/2, s. 43M-4 [oprać.
H. Małkiewiczówna],

16Ibidem, nr kat. 11/102, s. 137-138 [oprać. J. Żmudziński],
17Ibidem, nr kat. II/100, s. 135-136 [oprać. G. Regulska];
zabytek ten uwzględniono w katalogu wystawy, w rzeczywistości
nie był na niej prezentowany.

18Ibidem, nr kat. 11/104, s. 139-140 [oprać. J. Żmudziński],

79