Studia Waweliana (11/12.2002-2003)

1. Mariotto di Nardo, Adoracja pasterzy, predella. Zamek Królewski na Wawelu

(fot. Ł. Schuster)

ne obu malarzy, trzeba wskazać na podobne typy fizjo-
nomiczne, co szczególnie jest widocznie przy porów-
naniu twarzy królów na obrazie Mariotta i na predelli
Ambrogia. W obu dziełach dostrzec również możemy
zbliżoną kompozycję sceny. Wydaje się, że obaj mala-
rze w podobny sposób kształtują przestrzeń sceny: we-
dług osi biegnącej w kierunku prawego, górnego rogu
obrazu. Trudno tu oczywiście mówić o próbach budo-
wania przestrzeni w układach perspektywicznych, acz-
kolwiek tego typu zabiegi artystyczne wykraczają już
poza linearną kompozycję, stosowaną w malarstwie tre-
centa. Tego typu „skośności” dostrzec można było we
freskach Mariotta w kościele Santa Maria Maggiore.
Eisenberg uważał, że były one zapowiedzią podobnych
linii kompozycyjnych, które później zastosował Loren-
zo Monaco w predelli z Pokłonem Trzech Króli w Uffi-
zi17. Kolejnymi przykładami są dwie małe części pre-
delli z ołtarza wykonanego dla klasztoru San Gaggio
we Florencji (obecnie Galleria delTAccademia), uka-
zujące Cuda świętego Józefa i Narodziny Marii18. Bo-
skovits porównuje je z linearną kompozycją Ścięcia

1 M. Eisenberg, Lorenzo Monaco, Princeton 1989, s. 64,
przyp. 115. Freski opublikowane: G. Vasari, Le vite depiu eccel-
lentipittori, scultori e architettori, t. l,wyd. G. Milanesi, Firenze
1878, s. 678 (malowidła z fasady i pilastrów) jako dzieło Spinella
Aretina; O. Wulff, Unbeachtete Malereien des 15. Jahrhunderts in
Florentiner Kirchen und Galerien (Zeitschrift fur Bildende Kunst,
N.S. 17: 1906, s. 262 - powtarza atrybucję jw.; van Marle, The
Development..., t. 3, s. 339 - przypisuje sceny ze Świętym Mikoła-
jem i Sebastianem Agnolo Gaddiemu; F.M. Perkins, Mariotto di
Nardo [w:] U. Thieme, F. Becker, Allgemeines Lexikon, t. 24,

świętej Katarzyny Lorenza Monaco (Staatliche Museen
- Gemaldegalerie, Berlin), w czym dostrzega oryginal-
ny wkład Mariotta w malarstwo florenckie przełomu
wieków XIV i XV19. Należy w tym miejscu zwrócić
uwagę na to, że rozwiązania, które malarz stosował
w swoich wcześniejszych predellach oraz w Adoracji
Pasterzy w pewnym stopniu wyróżniały jego sztukę na
tle ówczesnego malarstwa. Porównując ten sam temat
Bożego Narodzenia na freskach Agnola Gaddiego
w Cappella della Cintola w katedrze w Prato (fig. 5)
oraz na predelli Mariotta, widzimy dwa zupełnie różne
sposoby budowania przestrzeni obrazu2". Pierwszy pre-
zentuje linearny układ sceny, drugi zaś szuka całkiem
nowych rozwiązań. Różnice dotyczą również tzw. sty-
lu ozdobnego, preferowanego przez Agnolo Gaddiego,
oraz redukcji elementów przedstawienia na obrazie
Mariotta. Rozwiązania formalne, zastosowane w Ado-
racji pasterzy, każą nam postrzegać ten obraz w świetle
malarstwa XV-wiecznego. Kazimierz Kuczman stwier-
dza wręcz, że dzieło to jest przykładem protorenesan-
su21. Opinia ta odnosi się do strony stylistycznej dzieła.

s. 112 - atrybuuje freski Mariottowi di Nardo; Boskovits, Pittu-
ra..., s. 392, fig. 150/a - powtarza atrybucję Perkmsa i datuje freski:
1390-1395.

18 Boskovits, Mariotto di Nardo..., s. 22, fig. 5.

19 Ibidem', Eisenberg, Lorenzo Monaco...., s. 180, 184, fig.
230. przypisuje ten obraz mistrzowi z kręgu Cionesque/Gerinisque
z początku lat dziewięćdziesiątych XIV w.

20 Na temat fresków w Cappella della Cintola zob. La Sacra nel
Duomo di Prato, Prato 1995.

21 Kuczman, Uwagi o wybranych obrazach..., s. 165.

256