DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.3137#0065
~VS
ZACHARIiE IIRSINI COMMENT.
'Conscicn*
tstvti.
abarmis,abidolis,deniqueabanimis:utprae trepidatione &
desperationequxsiturisintlatebras,in cavernis & specubus,
utsupra vers.io. Ethrjec desperatib,quxex mala conscientia
&pcrvicacicontemtuDeisequitiir,estgravi<simaparsmalo-
rum&poenaruraquas luunt impii. Utenirnbonusanimus,
id est. bona conseientia, in re mala est dimidium mali, id est,
levatmalumdimidiaparte:sicmalus animus, mala consci-
entiainremala, est duplum,imb millecuplum mali, idest,
malaomniafacitlongegraviora, quamper se sunt.
Repetitetiam causam istiusterrons , quia Deus ipse per
hostiumvim terribilerri eostesricurus,& in cxtremasangu-
shasreda&ufus.&suamgloriam & potentiam per illos pu-
niendoimpiumpopulurndeclaraturus sit. Ideo hic adiicit,
cum surrexerit ut concutia t terram.Sirnilitudine a terrae mo-
tibussumta,declaratvim&potentiamira:Dei, cui nihil po- ^
testobsistercsed omniaadeiusimpetum neeesseest tremcre
& corsuefe. HancDei irati terribilem potentiam, opponic
impotentirje&vanitatiidolorum.significans hsec nihil possc»
Deum omma posse, qus piomittit & quse minatur.
Iri dieillaproiiciethomoidola sua,&c] Alia amplifica-
tio vanitaris idolorum, abalio efFe&u, id est, pudore.indi-
gnatione, metu Idololatrarum. Cum etiim vidcbunt, se
nihil juvari asuis ijohs cogenturea ulttoabiiceecprae 'gno-
' minia & pudore, non tantum Deo & piis, sed etiam hostibus
\ ipsis insultantibus, & ad defensionem provocantibus ipso-
rum Deos. Partimigitur pudore, partim indignatione, par-
timmetu&festinationcproiicientidola, quamvis speciosa
& preciosa, argentea, aurea, qttae ad cultum & honorem divi-
num,prout putabant, sibi paraverant.in forda & sordidaloca,
cnialia sunt talparum & vcspertilionumIatibuia,incampi»& j
inoppid;s,conculcanda & corrumpenda, idcst,quanto pnus
honore.tantadeindecontumeliaafficientissicukores suai-
dola.
Estantithesis Jchovz& Dcorum , quossibiipsi fccerunt,
quasidicaocun verusDeussurrexerit,idest, prodient, pate-
fcceritsciudicans&punicnsldololatras: tum fadtitii Dll c-
vanesccnt,&abiicienturin Cavernasmurium & vespertilio-
num.
Utingfediaturin foramina petrarum,&c.] Frequensre-
PUerebri petitioeorundemveiborum, significat vehementiam&cer-
repetitionu xitudineir»asscvcrationispropheticae,& duridcm acpertina-
iorundem ciam Idololatrarum & hypocniarum, quibusemolliendis
'verbofum. & contundendisnulla minarum divinirum fulminasuftici-
ant,donec earum exsccutione>& eveotu oppnmantur. Tum
enim sequiturcomes & efrectus & porua lecuntatis & perti- C
nacia,dcsperatio:quamqui voluntcftugcrcccdant mii.is,ne
topprimanturruinis Orationis formaligp.ificatcausam fina-
j)ejperatio jem>qUareabie£tunsintqiibvisi'ua idnla:ncmpe ut poisinc
eli issecttts eXpeijitiiissinesarcinis & impedimentis inutiLbusfugeie,&
&pcenap- sese0cculcarcin latebris. Ideo abiicient idola, non habiu
turitatUc rationemateriseprecio&.argencivelaurL
pemnacisL,
V.ll.
&,pars st'
cuidi argu
inenti.
Scoftu eom
mtriationU
dtvinaru
Subinngit universalem, qua detrahit Offlncm cXcellenci-
am&facuitatemhpminibus,se velalios servandi. ln quoe
idest,innullo, reputatus tst, hocest, niliil habec omninb,
propter quod magni iiat, auc propcer quod sibi fidat.
ObieBio.
Sed si obiicitur: magnam elTe excellentiam hominis, quse
Fsalm.8. & alibi celebracur: gst imago Dei, & Dominus o-
mmum creaturarum,&c Non igitur este faciendum nihili,
Respondco, Esse magnam eius nobihtacem &dignita-
tem, quatenus cum Deo tanquam capite coniungitur, & ex
ipso tanquam fontc bonorum, haurit, quicquid habet boni: Vtr* ©V
seu,quatenusinipsodonamisencordi* divinr* consideran- lumm*.*>•*
turaut ordo divlnus, quo alusivecreaturis, (ive hominibus mtnu ex'
prsefe&us est Nihl aute cst, nisi vanitas,quatenus non tantss "Uentta tn
sciunstus &auvisus est a Deb,sed etiam contemnens Deum, 1U0. J,tm
sc & sua bona opponit Deo.tanquam aliquid corum a seipib
autsuisviribushabens,aucretinens. Inqttojit
Aliqui bac ita coriciliant: Homoestmagnusrespe&u eo.Jumm*'v'i''.
rum, qus Deus ipsi dat: Est nihili, respestu eorum,qua: Dcus "''**"°"
jpsi nondat. Hoc verum quidem est,& ebdcmspe6tat:sedvo- mnM'
loetiamampliusquiddamexprimere, qnod etiam Angeli
sanstij&hominessummiDeidonis ornati, tamcn fatentur,
senihilessein seipsis,velex seipsis.sive sine Deo. Estigituc
homomagnus&excellens,exDco, Estnihil, cxseipso l'sal.
3p. Profcctb nihilnisi vanicas cst omnishomo, ctiamconsi-
stens.
Est ergo hsec sententia generalis, quat meritum & dignita-
temomnemcoram Deo,omncmfacultatem hberi aibitrii,
&vinum humanuum, detrahit omnibus hominibus, adl
conscquendam sapient am.mstitiam, bonos evcntus, aut vl-
lam partem felicitatis.nedum vitam & beatitudinem stterna:
& docecquicquid sunt, aut habent homincs boni, id univcr-
sumdiviuaemisericordise& bonitati acccptum fcrri dcbcrct
Etinsumma, omnemfiduciam & gloriam a-nobis ad Dcurn
elle transfcrendam,si non velimusredigi in nihilum.
Thefes Vers.i8,19.20.21.22..
H E S I S
I.
Visphra{is,
SpirttUihc-
tnt»Uinna
tibtn tim.
5besinite(«$i«) vobisabhomine.j Scxrapars secundi ar-
gumentijseuconclusiorefutationisvanafiducix, quamcol-
locabant Iud<ci m praesidns, vinbus ,opibus potentia, coiili-
liis, inventis & religionibus humanis:quasi dicat, Cum lgi t ur
hacitasinc: dcsinice conridere vobis lpsis & vcstris viribus,
prudcniia indussria, aut ulhs rcbus humanitiis excoguatis. n
Hac conclusio congruicium propositione supra posita, versu
5.DomusJacob,venue,ambu!emus in lum.ce iehovat, &o-
ftendicprxccdentia&scquentia, quamvisdiscrte & categoti-
ccdenuncient poenasceitbventuras: tamcnd.cpopulumad
potnitcntiam hottandi causa utaliqui his pctmoti libcrcmur
cxpoenis, &prophetasuooffic:osai;sfaciat. Ostenditciiam,
quidsifeivolucritillacommeiBoiauoJeprxlidiishumanis.&
deldolisperdcndis:nempe utdcsinaut, omnibusiihs rebus
confidete.
Hucpertinentsimiiiadi&3,qu*dehortanturnosaf!ducia
hominum,&omniumretumcxtra Deum:ut lcrcmiae cap.
17. Maledidtusquiconfidiciiihomiuc&ponitbrachium su-
um,carnem,&c.
Rationemreddit,quiaspiritus,slatus, idest, vita, quaedu-
rattantisper,dumflatus,ideit, rcspiratio durat, hominis est 5
innanbus eius,idcst,quiacstinfirmiilimus,& levissimo mo-
mentoperit. Estigiturinsaniataminfirmo pwsidio niti:&
maxima impietas.illudopponcrcautprstfcrtcDeo. Idcoque
ulisfiducianonpotestnon sallcre, & a Deopuniri.
Neautempossintexciperc Etsi hominunicstniagna infir-
mitas&vitaipsorumdepilopendec:tamcnhabeiu iapicnti-
am , iusthjam.porcntiam) cxternam,* aliadona, quibui
possunt, & sc * alios tucri;
OMnisIdololatriaest execrabilisDeo&tandem abipla
aboletur, punitur,qtiantbseriii5,tantb seveniis. Idola
penitusabolcbit.£rgosequamurprxceptum:FugitcIdola.
I I.
Cum hbmincs nolunc idola tollercprsesertim saepius pio«
niti vcrbo De:; solet ca Deus.ipse tollerc per hostes.bclla, va-
stationesgentium ut hic Deusdicitur aboliturus ea: ncmpe
per ChakUos. Oremus ergo, ut tollantur prius, quain hoc
modosint tollenda.
III.
Confidentes Idolis & supcrstitionibus.&quibuscunquerc-
bus extra Deum; letnpore neccilitatisab lllis destituti, & lllis
una cum suis cultonbus pereuntibus,cogunturdesperare ln-
troibunt in Cavcrnaspetraruma facie pavoris Domiui, cum
surrexent ad concuticndam terram. Ergo cctti siniu», Idola
nilul habcrc di vini tatis,& ea caveamus.
I V.
Homines intra vel extra scsc, nihil boni habcnt, aut reti-
nent a sciplis, scd omaia habcnt cx Dco: Idcoquc omnis fi-
ciucia nostri, autglonatiodc viribus,mcritis,autquacunquc p,jueis
dignitatcvcleminenria nossra, tanquamex nobis, cstDco „(,ssriD,t
cxlcciabilis. Ctssate vobis abhominc,cuiusspiritus cstin exsecrt>l>i'
naribus quiaiiilnhrcpiuatuscst Huc&illapcrtincni: Quii-
gloriami 1:1 Domir.oglonctur: Item Quidhabes^quodnon
accepist;?siautcm acccpisti, quid glorians,quaii non accc-
pctis?
C a r
U T
III.
Caputhoccohjeretcumsine prsecedcntis capitis. Poft-
quamcnim cx przccdcnti Catalogo rerum.quz m ludsea pe-
rituraccrant.couclusit Desinue cigoconfidere humanikVi-
tibus&consihis. lamrursus eandcni proposicionem confir-
riiat.codcmargiimciuo , quia uimirum ca, quibiismaximc
fidebant liui.n & supcrbicbancoinnia Dciis sit abl.nuin^ni-
siquodsupra,sylvas,montcs terras, muros, navcsicccusuit:
hicautemaliai tcscommcmorat.arquepcrituras, utpotean-
nonam.Virobfortc. idoneosmagiltratus, & dottorei-, & «•»*
<si<mala, qux 1II1» Uiblacis Cni couscquutura. Est 'guut
hoc
i/srgumtn-
ZACHARIiE IIRSINI COMMENT.
'Conscicn*
tstvti.
abarmis,abidolis,deniqueabanimis:utprae trepidatione &
desperationequxsiturisintlatebras,in cavernis & specubus,
utsupra vers.io. Ethrjec desperatib,quxex mala conscientia
&pcrvicacicontemtuDeisequitiir,estgravi<simaparsmalo-
rum&poenaruraquas luunt impii. Utenirnbonusanimus,
id est. bona conseientia, in re mala est dimidium mali, id est,
levatmalumdimidiaparte:sicmalus animus, mala consci-
entiainremala, est duplum,imb millecuplum mali, idest,
malaomniafacitlongegraviora, quamper se sunt.
Repetitetiam causam istiusterrons , quia Deus ipse per
hostiumvim terribilerri eostesricurus,& in cxtremasangu-
shasreda&ufus.&suamgloriam & potentiam per illos pu-
niendoimpiumpopulurndeclaraturus sit. Ideo hic adiicit,
cum surrexerit ut concutia t terram.Sirnilitudine a terrae mo-
tibussumta,declaratvim&potentiamira:Dei, cui nihil po- ^
testobsistercsed omniaadeiusimpetum neeesseest tremcre
& corsuefe. HancDei irati terribilem potentiam, opponic
impotentirje&vanitatiidolorum.significans hsec nihil possc»
Deum omma posse, qus piomittit & quse minatur.
Iri dieillaproiiciethomoidola sua,&c] Alia amplifica-
tio vanitaris idolorum, abalio efFe&u, id est, pudore.indi-
gnatione, metu Idololatrarum. Cum etiim vidcbunt, se
nihil juvari asuis ijohs cogenturea ulttoabiiceecprae 'gno-
' minia & pudore, non tantum Deo & piis, sed etiam hostibus
\ ipsis insultantibus, & ad defensionem provocantibus ipso-
rum Deos. Partimigitur pudore, partim indignatione, par-
timmetu&festinationcproiicientidola, quamvis speciosa
& preciosa, argentea, aurea, qttae ad cultum & honorem divi-
num,prout putabant, sibi paraverant.in forda & sordidaloca,
cnialia sunt talparum & vcspertilionumIatibuia,incampi»& j
inoppid;s,conculcanda & corrumpenda, idcst,quanto pnus
honore.tantadeindecontumeliaafficientissicukores suai-
dola.
Estantithesis Jchovz& Dcorum , quossibiipsi fccerunt,
quasidicaocun verusDeussurrexerit,idest, prodient, pate-
fcceritsciudicans&punicnsldololatras: tum fadtitii Dll c-
vanesccnt,&abiicienturin Cavernasmurium & vespertilio-
num.
Utingfediaturin foramina petrarum,&c.] Frequensre-
PUerebri petitioeorundemveiborum, significat vehementiam&cer-
repetitionu xitudineir»asscvcrationispropheticae,& duridcm acpertina-
iorundem ciam Idololatrarum & hypocniarum, quibusemolliendis
'verbofum. & contundendisnulla minarum divinirum fulminasuftici-
ant,donec earum exsccutione>& eveotu oppnmantur. Tum
enim sequiturcomes & efrectus & porua lecuntatis & perti- C
nacia,dcsperatio:quamqui voluntcftugcrcccdant mii.is,ne
topprimanturruinis Orationis formaligp.ificatcausam fina-
j)ejperatio jem>qUareabie£tunsintqiibvisi'ua idnla:ncmpe ut poisinc
eli issecttts eXpeijitiiissinesarcinis & impedimentis inutiLbusfugeie,&
&pcenap- sese0cculcarcin latebris. Ideo abiicient idola, non habiu
turitatUc rationemateriseprecio&.argencivelaurL
pemnacisL,
V.ll.
&,pars st'
cuidi argu
inenti.
Scoftu eom
mtriationU
dtvinaru
Subinngit universalem, qua detrahit Offlncm cXcellenci-
am&facuitatemhpminibus,se velalios servandi. ln quoe
idest,innullo, reputatus tst, hocest, niliil habec omninb,
propter quod magni iiat, auc propcer quod sibi fidat.
ObieBio.
Sed si obiicitur: magnam elTe excellentiam hominis, quse
Fsalm.8. & alibi celebracur: gst imago Dei, & Dominus o-
mmum creaturarum,&c Non igitur este faciendum nihili,
Respondco, Esse magnam eius nobihtacem &dignita-
tem, quatenus cum Deo tanquam capite coniungitur, & ex
ipso tanquam fontc bonorum, haurit, quicquid habet boni: Vtr* ©V
seu,quatenusinipsodonamisencordi* divinr* consideran- lumm*.*>•*
turaut ordo divlnus, quo alusivecreaturis, (ive hominibus mtnu ex'
prsefe&us est Nihl aute cst, nisi vanitas,quatenus non tantss "Uentta tn
sciunstus &auvisus est a Deb,sed etiam contemnens Deum, 1U0. J,tm
sc & sua bona opponit Deo.tanquam aliquid corum a seipib
autsuisviribushabens,aucretinens. Inqttojit
Aliqui bac ita coriciliant: Homoestmagnusrespe&u eo.Jumm*'v'i''.
rum, qus Deus ipsi dat: Est nihili, respestu eorum,qua: Dcus "''**"°"
jpsi nondat. Hoc verum quidem est,& ebdcmspe6tat:sedvo- mnM'
loetiamampliusquiddamexprimere, qnod etiam Angeli
sanstij&hominessummiDeidonis ornati, tamcn fatentur,
senihilessein seipsis,velex seipsis.sive sine Deo. Estigituc
homomagnus&excellens,exDco, Estnihil, cxseipso l'sal.
3p. Profcctb nihilnisi vanicas cst omnishomo, ctiamconsi-
stens.
Est ergo hsec sententia generalis, quat meritum & dignita-
temomnemcoram Deo,omncmfacultatem hberi aibitrii,
&vinum humanuum, detrahit omnibus hominibus, adl
conscquendam sapient am.mstitiam, bonos evcntus, aut vl-
lam partem felicitatis.nedum vitam & beatitudinem stterna:
& docecquicquid sunt, aut habent homincs boni, id univcr-
sumdiviuaemisericordise& bonitati acccptum fcrri dcbcrct
Etinsumma, omnemfiduciam & gloriam a-nobis ad Dcurn
elle transfcrendam,si non velimusredigi in nihilum.
Thefes Vers.i8,19.20.21.22..
H E S I S
I.
Visphra{is,
SpirttUihc-
tnt»Uinna
tibtn tim.
5besinite(«$i«) vobisabhomine.j Scxrapars secundi ar-
gumentijseuconclusiorefutationisvanafiducix, quamcol-
locabant Iud<ci m praesidns, vinbus ,opibus potentia, coiili-
liis, inventis & religionibus humanis:quasi dicat, Cum lgi t ur
hacitasinc: dcsinice conridere vobis lpsis & vcstris viribus,
prudcniia indussria, aut ulhs rcbus humanitiis excoguatis. n
Hac conclusio congruicium propositione supra posita, versu
5.DomusJacob,venue,ambu!emus in lum.ce iehovat, &o-
ftendicprxccdentia&scquentia, quamvisdiscrte & categoti-
ccdenuncient poenasceitbventuras: tamcnd.cpopulumad
potnitcntiam hottandi causa utaliqui his pctmoti libcrcmur
cxpoenis, &prophetasuooffic:osai;sfaciat. Ostenditciiam,
quidsifeivolucritillacommeiBoiauoJeprxlidiishumanis.&
deldolisperdcndis:nempe utdcsinaut, omnibusiihs rebus
confidete.
Hucpertinentsimiiiadi&3,qu*dehortanturnosaf!ducia
hominum,&omniumretumcxtra Deum:ut lcrcmiae cap.
17. Maledidtusquiconfidiciiihomiuc&ponitbrachium su-
um,carnem,&c.
Rationemreddit,quiaspiritus,slatus, idest, vita, quaedu-
rattantisper,dumflatus,ideit, rcspiratio durat, hominis est 5
innanbus eius,idcst,quiacstinfirmiilimus,& levissimo mo-
mentoperit. Estigiturinsaniataminfirmo pwsidio niti:&
maxima impietas.illudopponcrcautprstfcrtcDeo. Idcoque
ulisfiducianonpotestnon sallcre, & a Deopuniri.
Neautempossintexciperc Etsi hominunicstniagna infir-
mitas&vitaipsorumdepilopendec:tamcnhabeiu iapicnti-
am , iusthjam.porcntiam) cxternam,* aliadona, quibui
possunt, & sc * alios tucri;
OMnisIdololatriaest execrabilisDeo&tandem abipla
aboletur, punitur,qtiantbseriii5,tantb seveniis. Idola
penitusabolcbit.£rgosequamurprxceptum:FugitcIdola.
I I.
Cum hbmincs nolunc idola tollercprsesertim saepius pio«
niti vcrbo De:; solet ca Deus.ipse tollerc per hostes.bclla, va-
stationesgentium ut hic Deusdicitur aboliturus ea: ncmpe
per ChakUos. Oremus ergo, ut tollantur prius, quain hoc
modosint tollenda.
III.
Confidentes Idolis & supcrstitionibus.&quibuscunquerc-
bus extra Deum; letnpore neccilitatisab lllis destituti, & lllis
una cum suis cultonbus pereuntibus,cogunturdesperare ln-
troibunt in Cavcrnaspetraruma facie pavoris Domiui, cum
surrexent ad concuticndam terram. Ergo cctti siniu», Idola
nilul habcrc di vini tatis,& ea caveamus.
I V.
Homines intra vel extra scsc, nihil boni habcnt, aut reti-
nent a sciplis, scd omaia habcnt cx Dco: Idcoquc omnis fi-
ciucia nostri, autglonatiodc viribus,mcritis,autquacunquc p,jueis
dignitatcvcleminenria nossra, tanquamex nobis, cstDco „(,ssriD,t
cxlcciabilis. Ctssate vobis abhominc,cuiusspiritus cstin exsecrt>l>i'
naribus quiaiiilnhrcpiuatuscst Huc&illapcrtincni: Quii-
gloriami 1:1 Domir.oglonctur: Item Quidhabes^quodnon
accepist;?siautcm acccpisti, quid glorians,quaii non accc-
pctis?
C a r
U T
III.
Caputhoccohjeretcumsine prsecedcntis capitis. Poft-
quamcnim cx przccdcnti Catalogo rerum.quz m ludsea pe-
rituraccrant.couclusit Desinue cigoconfidere humanikVi-
tibus&consihis. lamrursus eandcni proposicionem confir-
riiat.codcmargiimciuo , quia uimirum ca, quibiismaximc
fidebant liui.n & supcrbicbancoinnia Dciis sit abl.nuin^ni-
siquodsupra,sylvas,montcs terras, muros, navcsicccusuit:
hicautemaliai tcscommcmorat.arquepcrituras, utpotean-
nonam.Virobfortc. idoneosmagiltratus, & dottorei-, & «•»*
<si<mala, qux 1II1» Uiblacis Cni couscquutura. Est 'guut
hoc
i/srgumtn-