DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.3137#0414
U?
D E RIT U
DE RITU FRACTIONIS PANIS
iuS. Ccena,Epistol3e
Adilluskrijsimumsrinctyem
£>. 10 HA NNE M CASIMIR VM
Pal.B.B.drc. EGermanico.
iTNOstuiatC.V'.iUdiciummeum de irifroducenda^&xAa4
I _/,.«_„Ecclesias ditiohis sute iii BaVaria &c.Equidealios
I ptudentiores,&doftioresaudiremalim,quamipfefcn-
tentiam dtcere.qui meam imperi tiam agnosco, nec Ec-
clesiarum illarumcOriduionem exploratam habeo-, nec eius-
modi consiliisimmifceti vclim auc lttdieare de rebtts istis
inprimi&qusesundamentum faluds & capita religionis Chri-
stianainbnconcernunt.sednd^lium^cclesiKpaltornmpru-
dentia.sobtia triodetatione,& vigilantia, potius, quam dtspu-
.ationib.decidi possunt. Sedabundatquoq; V.C,c6silio,mcd
iicnonsitopus: acipsapiofummafuainteliigentia noverit
jneliusIquid in hac causa sieri queac,& obtineri. Quod si cere-
mbriia fra&idnis panisabfque diffipatione Ecclesiae, &exa-
cerbationefubditorum erga Magiftracum & Minifterium in-
troduci potest;,-hoc eft, si populus ica sit in side & capitib, do-
cWnaefineere ihftitutus.utyclmaior vel melior.velbonaejus
parscbmmunionemCcenaehocritu adminiftratae cupiat, &
jnitium mutationis£aciac:fane miniftri ex verbo Dei & V. C.
agenda Ecclesiastica per fcquid opus sitsa£to, incelligcnt, ac
opus Domini & Ecclesia aidificationem promovebuu t.
Sin prospiciant,totum csttum adyerfari mutationi pristinae
eetemotitae: & tiullos ad Ccenam,in qiia fracTrio adhiberetur,
accessuros: accoiitemtum minifterii, & Ecclcfiaediftra£io-
pesautaliaincommbdaconfequututa: nori cftqudd fefti-
ngt,aut mtempeftiva mutatio,ne plebis animos a fe vel etiam
afactisCdncionibus abalienenf. Iguur mcipiant reforma-
tioncm a dbdtrtria: Auditores primum etudiant plactde & fuf-
fieiemef exverbo Deiiut intelligant negotium, &faeilesac
promtos femet exhibeant: & difcemant non folumadiapho-
ra & ttaditiones humanas a ptseceptis & inftitutis Dei(in quo-
tum numero eft etiam fra&io panis^ fed ipfas etiam divini-
tus mandatas ceremomas a DilecYione, cuius femper haben-
1 <kraiio potior.quam illarum: ut qux catitati.fervire debent,
ideoque funt inftitutae Sic enim mbet Dominus: Matth.12.
tTlONlS PANIS. §14
noluisti,&c.i°sai.i6. Noriaccipiamdcdomotua bovem&g,
2. Si quid tamen maniseste sit idololatricuni & lmpiumj
id mdx omittendum & abblehdurii eifc qubniaih hbtt sutit sa-
ciehdamala, uteveniahtbbna. » ldeb missa, xbnCUrsus ad
ftatuas adoratibpahiscbnfecrati, ips*etiamstatuie,adquaS
concurfus siebat.elevat.d panis; quae oblatidnis & adoratioiiiii
papifticaecattsasit.& firiuhadebens statim tolli jUnaciim ipsa
dottrinaidololatrica.
3. In aliis discemerida sunt ps iriium adiaphora, idI eft, hii-
mansebrdiiiatidnesaprasceptisdivirirs. Quuainillis fnutafi
& tbllipb{sunt,quaeaedisicatibniiOrdini&decoro Eccl sis;ni>
servite:&quaehucfacerevidentur, inftituiatitretiheri, prci
EcclesiarumigentiUm, locortim i remporiim, adversarioruiii
&aliaruriicircumftantiarum varietate. Nbn enitti necefle-
A eftihaeceademcfleinpmnibusEcclesiis, automriibus tem-
poribu^ifedadiicilitatemEcclefisaccommodanda-surit. Ideti
siqmdinhisalicubiinuale&otiofumest,aiitridhvaide nc-
ce(Iarium,quod ia abtifum abiic, praefertim idblolacricum, i j
verb cum abufti tolli debet, etfi per fe ridh sit impium tic
HUkiastoilcbat (ctpentcm ssneum , vtbccafidmalideincepi
vitetur. Si quid aucemvtile &cbmmddumvideturaedisica-
tionisidretincripocest, sed per doftrinamrefutatd &: abolitq,
abnfii.Col.^.Nemovosiudicetincibo autpotu,autparcedi<8t
sefti,&c In praceptisaiicemdiuinishdnefthatclibertasEs*
clefiae Nihil addas.mhil detraiias.
4. Studiofe etiamdifcernendasuntpr£CeptaDetcerirri3-
nialiaamorahbus. SicutenimoperafecundaetabulaeDecalcJi
gi cedunt opctibus pnmae: ficceremoniae etiam a Deo praece-
•ptacccduntoperibusdJeotionis. Neqiicturripeccatiirinleges5
g ceremoniales.quse a Deo funtlat3ehocinftitutb&confilio,vc
dile£bioni non dominentur,fed feruianr- cjua violata desinutiC
Deo placere ideoque fi-ceremoniarum obi cruacio, fim ul cutti
dileflionis officio praeftari nonpoffit,potiusceremb.niae6ihit>
tendac funt,qiiamdilecvtioviolanda. Violaturatitem quandd
infirmi & nondum edofti de caufis, mutationc ccrcmonia-
mm ofFenduntur,& a doftiinaabfterrentur&glienanttir.
- $. In vttifqueigitur,inrebusadiaphoris,&diuinitusinfl:i-
tutis ceremoniis haec fetuanda eft moderatio, vt earum irt-
troduftio fiat, fiuetotaEcclefia, fiuebona eiuspartcficpriuS
inftituta, vt mutationem eprum, quae emendanda funt, bbnf
vltro expetant, aut facile admutant, veritatis cognuibne per-
moti: maliaucem, ademptofibiprsetextubbtreftandi.ndo
poilintctimaiiquoptofedtuautpenculofchifmatis niti con-
tta. Sic enim & facilis, & tempesttua ac falutaris eft mutatic)
^Iifericordiamvolo,nonfacrificium. EtApoftolusladlepo- ^ j.itUum) fuumqUefinemaflequitur:qua;fo!etEcckfiasturba-
tari vultinfantes imperiros. Hebr.j. i.Cor.3. Nonvultet-; re&deftruere,&a:disicationemearumimpedire,finonintel'
iamServatdrinfundi muftuutribus vetetib.rierumpantur.
In fumrria: duplex hiccautid adhibenda videtur: Una: Ne
quidimpdrturiefiat,abfque fpestustus&fuccessus: multo
minus cum eiufmodioffensione fubditorum.quapertinacio-
ees in ertoribus & superftitionibus inveteiratis essicianmr.
Altera, ne vel miniftri vel Politici ptatexant ignavia: vel
timiditati sua: impossibilitatem eorum, quae facile obtinetes,
si ses iam cUram inftaurationis Ecclesiarum sufciperent. Illud
edtiusagant.ut quddaliquandiu cumsruclu peragi nequibat,
insdtmatidnedtligenti,mansueta,humana, tumadhoirtatio.
tiib.privatis & publicis sacile, planum & stuftuofum evadat.
Infpecieverbdeterminarcquid.quantum, cuiquelocd, vel
«empdricdnveniat&expediat, illinoverintquiversantuiin
ligcntibus&aduerfantibusomnibussiifcipiatur. Hoctametl
diicrimeneft, & monstrandumdiligentetEcclefia; indoccrt-
do,& fefuandum in agendcquod in adiaphoris retineatlibef-
tatem Ecclefia iritroducendi ea.vel omitccridi.vel mutandi: Irt
praeceptis autem aDeO.non sit hberum ea omitterer sed quod
omtundsacieridafiht»idcjue vel iri ipfd refor mationisprinci-
pio, fi r^bdoinfirmitas&assetisusEcclefiaehbcferat, velali»
cjuantb pbft, EcclefiasicihftitUrii vtbdnisfatissacftumfitdc
causamutationis.malts autem tcfgiueifandipfxts.xtusfitde-
tra£tUs:quorumhypocfisihoneftpespetubindulgendiim.Ejc
hoc geneie etiam fraitibnem panis iri S. ccena esieiudica»
Hucpestinentdi£ta : Miseticordiamvold, hon saerisiciiim*
Sabbathumpropterhdminemsaclrumcst, hdCestj vt/aluti»
tt prae&nti vel au^-^U ■ cumprimismmistri, quibus de audi- st ndn yc destruiftioni seruiat.Laiste alui vosmon solidd cibb. Itt-
eonim fuorumqualitatibus ac prose£tu cdnftabit nec dissicile
ctit iuditare, an cUm Ecclesiae cdtntnodo & tsanquillitate ce-
«cmdnia sraaipnis panis intrdduci possit.
•
DK KADEM J4ATK^lA
ad
^0BIL ISS. V.T>. OTTONEM
Gr.unk.ad, llltifbtium Comit. IS^ajfovio-
rumTrafettum-,.
DEsraaionepanisintertogatusnimnupet etiam exalid
loco. Significavibreviter&simpliciter.quidmihivide- ____............„...___________-.____
_ctur:dein'cepsquieturus, nequecuratiirus,quidilliftatuant g habent multosdesensotes,velquianonplaurtbjlesprsecextus,_
digetislact:e,rionsolidocibo. Nemomittitvinumnouumir,
vtresveteres&c. . 4
Si in ddftrina vult DeUsribn omnia simui prdpbni, secl iii
principidea.qusicapere &serre pdssuntaudirores: Ergotanto
magis vult hoc setaari in ceremoniis.quanto his doftrina po-
tior est. Danda quidem est dpera,vt quam misiimesrequerices:
mutationes sint iri ricibus sacicnda, sunt enim hae plerunque
6ncensiU3e,pericUlosae,& pernicio fe ptdpter ittsirmorum rudi -
tatem,&hy^d«itarum calutnniandi hbidinem. Itaque quodi
inipfo ptincipid resdrmatidnisprincipiomutaripoteft, siric,
ossensione & pericUlo Ecclesiarum.sane mutetur.ne<pluribus
mutationibusfaciendumilt,quod vna poterat fieri. l?Ieraque
enim, vel qUia in aliis Ecclefiisiammucatavidcnthomines,
quasexisttmantsecum confentireindbcstrini., vel quia noti
aut saciand^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
Surnma mearum cogitationum hsec eft.
1. Refdrmatioomnisadostsinaestincoanda:quiamut4*
eioceremoniarumllneintellecTris caufis mutationis, magis
deftsuitJquamaedisicatEcdeGam, alienatanimds a ministtis
&magiftratibas ■> essicitprophanitatem ■ aut uiperstitionem
wperSitione commutat. Nam ceremonite non intelleftae
nonppiTuntDlacere DcoPsal.40. facriiicium& oblationcra
tiott dissicile est wiutare. De iis igitur tantum intelligenda eft
caittio, in quibus se ofrertdifficultas & peficulum Atque ia
his, mutatiomsdilatioautiteratidsicfugienda est, nepra:tet
caufam.qudddiciturln ndn necessatiismutatidnibusomni-
rio fugiedum est ri Qi*.l*Mjiti ^ tu^.«7*'/S»*«».ttbi autem ali-
qutd vel neceffe Vel vtile est mutari, ttec tamen stdtim potest
mutatiosierifine Ecclcsiarum aut confcientiarum turbatio*
jt.et sineanimoruma dostrina&ministnsalienationc : notl
estls-
D E RIT U
DE RITU FRACTIONIS PANIS
iuS. Ccena,Epistol3e
Adilluskrijsimumsrinctyem
£>. 10 HA NNE M CASIMIR VM
Pal.B.B.drc. EGermanico.
iTNOstuiatC.V'.iUdiciummeum de irifroducenda^&xAa4
I _/,.«_„Ecclesias ditiohis sute iii BaVaria &c.Equidealios
I ptudentiores,&doftioresaudiremalim,quamipfefcn-
tentiam dtcere.qui meam imperi tiam agnosco, nec Ec-
clesiarum illarumcOriduionem exploratam habeo-, nec eius-
modi consiliisimmifceti vclim auc lttdieare de rebtts istis
inprimi&qusesundamentum faluds & capita religionis Chri-
stianainbnconcernunt.sednd^lium^cclesiKpaltornmpru-
dentia.sobtia triodetatione,& vigilantia, potius, quam dtspu-
.ationib.decidi possunt. Sedabundatquoq; V.C,c6silio,mcd
iicnonsitopus: acipsapiofummafuainteliigentia noverit
jneliusIquid in hac causa sieri queac,& obtineri. Quod si cere-
mbriia fra&idnis panisabfque diffipatione Ecclesiae, &exa-
cerbationefubditorum erga Magiftracum & Minifterium in-
troduci potest;,-hoc eft, si populus ica sit in side & capitib, do-
cWnaefineere ihftitutus.utyclmaior vel melior.velbonaejus
parscbmmunionemCcenaehocritu adminiftratae cupiat, &
jnitium mutationis£aciac:fane miniftri ex verbo Dei & V. C.
agenda Ecclesiastica per fcquid opus sitsa£to, incelligcnt, ac
opus Domini & Ecclesia aidificationem promovebuu t.
Sin prospiciant,totum csttum adyerfari mutationi pristinae
eetemotitae: & tiullos ad Ccenam,in qiia fracTrio adhiberetur,
accessuros: accoiitemtum minifterii, & Ecclcfiaediftra£io-
pesautaliaincommbdaconfequututa: nori cftqudd fefti-
ngt,aut mtempeftiva mutatio,ne plebis animos a fe vel etiam
afactisCdncionibus abalienenf. Iguur mcipiant reforma-
tioncm a dbdtrtria: Auditores primum etudiant plactde & fuf-
fieiemef exverbo Deiiut intelligant negotium, &faeilesac
promtos femet exhibeant: & difcemant non folumadiapho-
ra & ttaditiones humanas a ptseceptis & inftitutis Dei(in quo-
tum numero eft etiam fra&io panis^ fed ipfas etiam divini-
tus mandatas ceremomas a DilecYione, cuius femper haben-
1 <kraiio potior.quam illarum: ut qux catitati.fervire debent,
ideoque funt inftitutae Sic enim mbet Dominus: Matth.12.
tTlONlS PANIS. §14
noluisti,&c.i°sai.i6. Noriaccipiamdcdomotua bovem&g,
2. Si quid tamen maniseste sit idololatricuni & lmpiumj
id mdx omittendum & abblehdurii eifc qubniaih hbtt sutit sa-
ciehdamala, uteveniahtbbna. » ldeb missa, xbnCUrsus ad
ftatuas adoratibpahiscbnfecrati, ips*etiamstatuie,adquaS
concurfus siebat.elevat.d panis; quae oblatidnis & adoratioiiiii
papifticaecattsasit.& firiuhadebens statim tolli jUnaciim ipsa
dottrinaidololatrica.
3. In aliis discemerida sunt ps iriium adiaphora, idI eft, hii-
mansebrdiiiatidnesaprasceptisdivirirs. Quuainillis fnutafi
& tbllipb{sunt,quaeaedisicatibniiOrdini&decoro Eccl sis;ni>
servite:&quaehucfacerevidentur, inftituiatitretiheri, prci
EcclesiarumigentiUm, locortim i remporiim, adversarioruiii
&aliaruriicircumftantiarum varietate. Nbn enitti necefle-
A eftihaeceademcfleinpmnibusEcclesiis, automriibus tem-
poribu^ifedadiicilitatemEcclefisaccommodanda-surit. Ideti
siqmdinhisalicubiinuale&otiofumest,aiitridhvaide nc-
ce(Iarium,quod ia abtifum abiic, praefertim idblolacricum, i j
verb cum abufti tolli debet, etfi per fe ridh sit impium tic
HUkiastoilcbat (ctpentcm ssneum , vtbccafidmalideincepi
vitetur. Si quid aucemvtile &cbmmddumvideturaedisica-
tionisidretincripocest, sed per doftrinamrefutatd &: abolitq,
abnfii.Col.^.Nemovosiudicetincibo autpotu,autparcedi<8t
sefti,&c In praceptisaiicemdiuinishdnefthatclibertasEs*
clefiae Nihil addas.mhil detraiias.
4. Studiofe etiamdifcernendasuntpr£CeptaDetcerirri3-
nialiaamorahbus. SicutenimoperafecundaetabulaeDecalcJi
gi cedunt opctibus pnmae: ficceremoniae etiam a Deo praece-
•ptacccduntoperibusdJeotionis. Neqiicturripeccatiirinleges5
g ceremoniales.quse a Deo funtlat3ehocinftitutb&confilio,vc
dile£bioni non dominentur,fed feruianr- cjua violata desinutiC
Deo placere ideoque fi-ceremoniarum obi cruacio, fim ul cutti
dileflionis officio praeftari nonpoffit,potiusceremb.niae6ihit>
tendac funt,qiiamdilecvtioviolanda. Violaturatitem quandd
infirmi & nondum edofti de caufis, mutationc ccrcmonia-
mm ofFenduntur,& a doftiinaabfterrentur&glienanttir.
- $. In vttifqueigitur,inrebusadiaphoris,&diuinitusinfl:i-
tutis ceremoniis haec fetuanda eft moderatio, vt earum irt-
troduftio fiat, fiuetotaEcclefia, fiuebona eiuspartcficpriuS
inftituta, vt mutationem eprum, quae emendanda funt, bbnf
vltro expetant, aut facile admutant, veritatis cognuibne per-
moti: maliaucem, ademptofibiprsetextubbtreftandi.ndo
poilintctimaiiquoptofedtuautpenculofchifmatis niti con-
tta. Sic enim & facilis, & tempesttua ac falutaris eft mutatic)
^Iifericordiamvolo,nonfacrificium. EtApoftolusladlepo- ^ j.itUum) fuumqUefinemaflequitur:qua;fo!etEcckfiasturba-
tari vultinfantes imperiros. Hebr.j. i.Cor.3. Nonvultet-; re&deftruere,&a:disicationemearumimpedire,finonintel'
iamServatdrinfundi muftuutribus vetetib.rierumpantur.
In fumrria: duplex hiccautid adhibenda videtur: Una: Ne
quidimpdrturiefiat,abfque fpestustus&fuccessus: multo
minus cum eiufmodioffensione fubditorum.quapertinacio-
ees in ertoribus & superftitionibus inveteiratis essicianmr.
Altera, ne vel miniftri vel Politici ptatexant ignavia: vel
timiditati sua: impossibilitatem eorum, quae facile obtinetes,
si ses iam cUram inftaurationis Ecclesiarum sufciperent. Illud
edtiusagant.ut quddaliquandiu cumsruclu peragi nequibat,
insdtmatidnedtligenti,mansueta,humana, tumadhoirtatio.
tiib.privatis & publicis sacile, planum & stuftuofum evadat.
Infpecieverbdeterminarcquid.quantum, cuiquelocd, vel
«empdricdnveniat&expediat, illinoverintquiversantuiin
ligcntibus&aduerfantibusomnibussiifcipiatur. Hoctametl
diicrimeneft, & monstrandumdiligentetEcclefia; indoccrt-
do,& fefuandum in agendcquod in adiaphoris retineatlibef-
tatem Ecclefia iritroducendi ea.vel omitccridi.vel mutandi: Irt
praeceptis autem aDeO.non sit hberum ea omitterer sed quod
omtundsacieridafiht»idcjue vel iri ipfd refor mationisprinci-
pio, fi r^bdoinfirmitas&assetisusEcclefiaehbcferat, velali»
cjuantb pbft, EcclefiasicihftitUrii vtbdnisfatissacftumfitdc
causamutationis.malts autem tcfgiueifandipfxts.xtusfitde-
tra£tUs:quorumhypocfisihoneftpespetubindulgendiim.Ejc
hoc geneie etiam fraitibnem panis iri S. ccena esieiudica»
Hucpestinentdi£ta : Miseticordiamvold, hon saerisiciiim*
Sabbathumpropterhdminemsaclrumcst, hdCestj vt/aluti»
tt prae&nti vel au^-^U ■ cumprimismmistri, quibus de audi- st ndn yc destruiftioni seruiat.Laiste alui vosmon solidd cibb. Itt-
eonim fuorumqualitatibus ac prose£tu cdnftabit nec dissicile
ctit iuditare, an cUm Ecclesiae cdtntnodo & tsanquillitate ce-
«cmdnia sraaipnis panis intrdduci possit.
•
DK KADEM J4ATK^lA
ad
^0BIL ISS. V.T>. OTTONEM
Gr.unk.ad, llltifbtium Comit. IS^ajfovio-
rumTrafettum-,.
DEsraaionepanisintertogatusnimnupet etiam exalid
loco. Significavibreviter&simpliciter.quidmihivide- ____............„...___________-.____
_ctur:dein'cepsquieturus, nequecuratiirus,quidilliftatuant g habent multosdesensotes,velquianonplaurtbjlesprsecextus,_
digetislact:e,rionsolidocibo. Nemomittitvinumnouumir,
vtresveteres&c. . 4
Si in ddftrina vult DeUsribn omnia simui prdpbni, secl iii
principidea.qusicapere &serre pdssuntaudirores: Ergotanto
magis vult hoc setaari in ceremoniis.quanto his doftrina po-
tior est. Danda quidem est dpera,vt quam misiimesrequerices:
mutationes sint iri ricibus sacicnda, sunt enim hae plerunque
6ncensiU3e,pericUlosae,& pernicio fe ptdpter ittsirmorum rudi -
tatem,&hy^d«itarum calutnniandi hbidinem. Itaque quodi
inipfo ptincipid resdrmatidnisprincipiomutaripoteft, siric,
ossensione & pericUlo Ecclesiarum.sane mutetur.ne<pluribus
mutationibusfaciendumilt,quod vna poterat fieri. l?Ieraque
enim, vel qUia in aliis Ecclefiisiammucatavidcnthomines,
quasexisttmantsecum confentireindbcstrini., vel quia noti
aut saciand^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
Surnma mearum cogitationum hsec eft.
1. Refdrmatioomnisadostsinaestincoanda:quiamut4*
eioceremoniarumllneintellecTris caufis mutationis, magis
deftsuitJquamaedisicatEcdeGam, alienatanimds a ministtis
&magiftratibas ■> essicitprophanitatem ■ aut uiperstitionem
wperSitione commutat. Nam ceremonite non intelleftae
nonppiTuntDlacere DcoPsal.40. facriiicium& oblationcra
tiott dissicile est wiutare. De iis igitur tantum intelligenda eft
caittio, in quibus se ofrertdifficultas & peficulum Atque ia
his, mutatiomsdilatioautiteratidsicfugienda est, nepra:tet
caufam.qudddiciturln ndn necessatiismutatidnibusomni-
rio fugiedum est ri Qi*.l*Mjiti ^ tu^.«7*'/S»*«».ttbi autem ali-
qutd vel neceffe Vel vtile est mutari, ttec tamen stdtim potest
mutatiosierifine Ecclcsiarum aut confcientiarum turbatio*
jt.et sineanimoruma dostrina&ministnsalienationc : notl
estls-