DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.3137#0084
m
I N I E
Qji isnto I.
Sedhinc cxistit quajstio, quomodo populus redudtusex
captivirace dicatursandtus & purgatus apeccatis: cttm tamen
multumin eo viciorumsuerit reiiquum; ut teftaturhiftoria
Esras & Nehemia; & Maccaba:orum: adeo ut randem prorfus
eciam degeneraverit, paucis sidehbus reliquis: utconstatex
Jiistoria novi Teftamenti.
Vat '<• ' ta' ^■e^Pon^° erc de hoc & similibus locis,Prophetimvaticina-
W th t Pjde beneficio integrohberationis,&glorisicationisEccle-
deb fie' ^: noc crt >non taiaturn de incoatione, qua: fiebar in reditu
liber t nis ^Babylonejfed etiam de progreflii, seu incremento huius
inte . rePurgatlon^s hi adventu primo Meflia:, quando ad majorem
cii dum gl°riam ipiritualem & puri.tatem evedta eft Ecclesiaj denuo
*£" '"'......q"'™.............i; ;....."..........".........^'u-!~-
SAIiE C A P. V.
*y-
abjedta fcoria populi: quam poft captivitatem Babylonicam
&in omniinftaurarione Chrisii,ufque adsinemmun-
di: ac tandem de ipfa. consiimmatione, feu pcrfectione hu-
ius gloria:, & fanciisicacionis in fecundo adventu Chrifti.
Incoacio hasc & incrementum &perfecl:io inteiligenda eft,
&detotocorpore Ecclefia;, &defingdiseiusmembris,feu
civibus.
(jhismodo Qnpd ad corpusEcclesia:attinet,percaptivitatemBaby-
imptetafit, lonicam repurgavit eamDeus ab impiis &hypocritis,dum
& tmtflen- maximameorumpartemfuftulit: uccamenficinrepurgacio-
dapromiljto ms Pr'ncipio, mulcos adhuc rekquiradmixcospiis: Sicca-
MerseB&re- mca'ut Idololacriam & alia fceiera non tam apcrte, impune
purgationis * e* Proreflo perpetrarent & defenderent,ut fiebat ante capci-
*» ctrbore vitatem- Ppftea denuo collapfum ftacum Ecclefia:, uccunquc
Ecclefi», cvexit per Maccsbzos: Et tandem plane corruptum reftituit
per Chriftumi& Appftolos,converrens reliquias eledtorum ad
recipiendum Meiiiam exhibirum : reliquam verd impiam
mufcicudinem abjiciens: & ex haceciam reliquiaseledtorum
aggregans paulatim ad Ecclcfiam Ciirifti, & eam siibiade in-
'itaurans, ieparans a faisa Eccleiia ; & repurgans verbo & Spi-
ritufuo, &crucis exercitiis ufquead iinem mundi: ficcamcn
ut in Eccleiia, & Apoftolorum re/npore, & multd magi s de-
jnceps, muiti remaneanr hypocridt & impii, qui non re ipfa,
scd nomine tenus funt Ecclelia: membra; vcl quod idem est,
iunt de Ecclesia vocatorum, seu vifibili, sed non de Ecclesia
sandtorum. Ei sine autem mundi, seu judicio illo & ardore
excremo fiecperfedtaseparacio hcedoruni ab agnisjjudicabun-
tur & in i<riiema:reriiumabjiciencuromnesimpii&reprobi:
&Eccle(iaconstabicexsblis sandtis & gloriosisinconlpedtu
Dei, quorum abluta erunt peccata fanguine & Spiritu Chrifti.
Atque ita ostendunt verba contextus, hoc oraculum non ran-
tumdeilla repurgatioue Ecciesixloqui,qua; sa&aeft inre-
dudhone ex Babyione, imonecde illa tantum, qua:sadtaest
perChristum&Apostolos, fedetiam de ultima coniumma-
tione eius futura in secundo advencu Christi. Tum enim vere
dicetur & eric sancl:us,&omnis ad vicam fcripcus in Ierusalem,
& coca: reliquia; Ifiaelis crunr sandta: & perscde purisicaca: ab
omnibussordibus&sanguinibus suis: qua: fane videmus in
illam reducem ex Babylone Ecclesiam,im6 &inEcclesiam
novi Teftamenci, non plane compecere. Ideo adjungicural-
' teraimpletio promisuonis, qua: sitin singulis membrisEc-
clesia:. Nam etia,quitumerant&nmicsuntgloriosumiliud
fermen Iehova:, sancti & mundati a peccacis, habebanc & ha-
enc magnas peccatorum reliquias.
Sunc camen & dicuntursancti & mundi a pcccatis, primum
Deum: cum inquic: Ich.ova creabic super montem Zijon nu-
bem & ignem. >
Secund6,dicic,creabit,nubem & ienem'.: Creareproprie Vk virM
est Cxnihilo aliquid sacere. Sicubinuilaeritfpeciesau»fpcs creaudU
desensionis, Deus aliquam creabit, id est, ubi nulk erunt aut
apparebunt media desenfionis, Deus aliqua dabit: Imoin
hac desensione multa etiamfacietprsrer&iconcracausasse-
cundas. r " , -
/ Tercio : Super omiiem habitatiohem moncis 'Zijoh &
convencuseius] Id est, fuper cocam Ecclesiam creabic hahc
nubem & ssammam. Cuftodiet & fervabit omuia ejus meiri-
bra, tuebitur ccetus pioriim,& confervabit minifterium&
facros cdngreflus, in quibus reclre invocetur & celebretur:
Secundumpromifiiionem: Nemorapietovesmeas,&c. Ca-
^ piHi capitis veftri numerati siint: Ubi^duo , vel tres congre-
gaci func in nomine nieo,inmedioipforumfum,&c. Non
igicur uilus piorum eft periturus.
Quarto: Creabit nubem denfam interdiu, & ignem flam- ReduBio cx
Quomodo
"npleatur
**« insin-
£«& mem-
mantem nostu:Id est, illa gubernatio & confervatio Eeele- Ezbyhne
£ix, & tradu&io per mala &pericula hujus vita;, tam lerit mi- non minttt
rifica & illuftris, quam fuit edudio populi Ifraelitici ex JE <>y- i/lufiris
pto, quando Deus ipfe pra:ceffit populum, tanquam Dux quam e~dn.
itineris,dedieinnube, &|iocl:uiiico!umna ignis. Erfiemm diofc^uli
symbolis excernis,nubis&ignis,non utebaturin reduc"tior ex .legypio.
ne populi ex Babylone: neque jamucicurinconfervanda & Gxberna<io
regenda Ecclefia: camen ea confervario & liberacio tam cft &con{tr-
admirabilis, & przter fpes'& opiniones humanas, uthanc vntio-Ec-
nonminiisquamillam, efleopussingulare divina:prsfentia: clejta. oir.ni-
& omnipotentia: , fic mamfestum omnibus confideran- bu,s ter:i'r,f>-
B ubus. ribf.Mfj?.-id
Quinco: Procedio ha:cerit superomnem gloriam: Qui- miraklk.
bus verbisrepetitquidcrn univerfalem confolacionem, auod
- omnes pii func defendendi, & nullus eorum negligenaus a
Deo: led simul reftringit eamadsblosfideles. Eftenimsu-
tura protedtio; fed fiipergloriam, id est,gloriofum illud &
fojcundum germen Iehova;, quod a peccacis eft purgacum.
■ His igitur promittit divinam protedtionem. Impiis & hy-
pocritis , qui titulum Ecclesia; fibi arrogant, nihil pro-
mittit. '
Sexto: Ha:c protectiberittabernacuium aba;stu: & re-
ceptus ab imbre & pluvia. Ergo, Ecciesia ctiam instaurata
& repurgata, iii hac vitaerit expofitasstui&tempestatibus
&nubib. id est,obnoxia er-it cruci,exercebiturvariistenca-
tionibus & afflicrionibus. Non ergo erit integra eiiis ?loria Eccle/t£
q 8c sanctitas ante sinem mundi. Persecte enim abolito pec- r%n^neu
cato , non amplius erit periculum ab a;stu & tcmpesta- nansa jn.
tibf •■ s ' „ „ ■ , , UgrainhM
Septimo: Protedtio illa erittabernaculum& receptutac Vlt^
latibuliijtam de die,quam de nocte: tam contra a:ftum, £(ciesia B.
quam conrra imbres & piuvias: Id eft, omnibus cempori^ ^„,1,^
bus, in.omni ieco, & sorcuna,adversiis omnia mala& peri- temportlut
cula , qua; poilenr Eccleiia: & piis singulis in hac vica oc- £,i,}Bmnt
CUT^K' r , , ' toco&sor-~
Docet igitur,non sore EccJesiam poft reditum exBaby- tma divi-
lone,&onuiibustemponbusinhac vita,siue calamicatibus. riittuproter
Sed cum pii & impii liiic variis malis obnoxu, in eo difcrimen nitur. ^
consifrere, quodimpiinuiium haber.tresugium ingruentibus q,^simm
malis,nullam siduciam inDEo coliccatairi,nequeDeum lntcrevtn,
propicium, aut ipsbs defcndenrem, idcoquetandem in malis
.uimalos
quidem impucatione perseCta: sanctitatis &juftiuz propter -q pereunt,&a:ternadefperatione&miseria opprimuntur. Pii attjbtuim.
victimam Chrifti,deinde vero incoacione nova: obediencia; veroinomnibusmalishabenccutumreceptum &latibulum, *«/,V;«/f4.
videlicecprotedtionem divinam, cuius prxfidio tuti sinic, piiafiihun'
donec cranfeanc mala, & ipfi £ECerna quiece & felicitace perse- tHr m
dta candem fruancur. '
fecundum omnes parces, id cft, fecundum omnia Dei man-
daca.
Ha:c aucem expurgatio peccatorum fubindc in hac vita cre-
fcit per Spiritum sandtum & crucem, dcnec in vitaseterna
prorfus in ipfis aboleatur peccacum, & imago Dei pertpste re-
ftituatur. Et compledlendam in ca efie ranisfionem peccati,
oftendit Iefaias infra cap. 33. Cum de Ierofolyma etiam ab
Aflyriorum tyrannide hberanda dicit: Populo qui habitat in
ea, remissa funt peccata. Ac totafcripcura reftatur,finere-
mifsione peccati in hac vita, neminem, neque fandtum, neq;
vera; coram Deo gloria; participem efle.
Verf4. Et creabit Iehova fuper omnem habitationem
'""siUto" moncis Z>jo«>& fuper conventus eius,nubem per diem&
Ht t,ya"'ir sumum&fplendorem ignis pet nodtem] Hzc eft fecunda
A*L Pars confolatoria; promiifionis. Non enim fatis erat, femel
inftaurariEcclefiam,nisi etiamadverfustantamvim&rnul-
titudinem hoftium, & inter tot afflidtiones, quas in mun-
dofuftinet,tutaeflbt. Promiccic ergoreiiquiis lliisgloriofis
& fanctis , & a peccaco mundacis , desenfionem divi-
1 nam.
Primumaucem, sicuc plantationis, colledtionis &inftau-
rationis , sic etiam conservationis Ecclesia; autorem sacit
■«fc.
lam doHrinO* huiut capnit colligamtK.
T h e s 1 s l.(
1N ruinis &excidiisregnorum&gentium,inquibusdegit
Ecclesia , aut qua; nomen Eccleiia: sibi vendicaut, aun-
quam periit Ecclefia, fed semper aliqua manet in mundo,
alias major,alias minor: quia eft germenDei,quodaDeo
plantatur & fovetur. In dieilla germen Iehoya: eritin glo-
riam, &c. ' '>
II.
Clades, caftiVationes & poena: publica:, non tantum non
perduntEcclesiam,sed etiam puriorem& pulchriorem eisi-~
ciunt, & mawis gloriosam coram D e o , quam antea fuerat.
Levant eiiiirfeam hypocritis & malis, quos habebatadmix-
tos; & in reliqu's Pietas Per crucis exercitia crescit & con-
firmatur. Germcn Iehova: erit pulcrum & gloriofum, quan-
do eluerit Iehova sordes filiarum Zijpn & fanguines leru-
ialem.
g "j-
I N I E
Qji isnto I.
Sedhinc cxistit quajstio, quomodo populus redudtusex
captivirace dicatursandtus & purgatus apeccatis: cttm tamen
multumin eo viciorumsuerit reiiquum; ut teftaturhiftoria
Esras & Nehemia; & Maccaba:orum: adeo ut randem prorfus
eciam degeneraverit, paucis sidehbus reliquis: utconstatex
Jiistoria novi Teftamenti.
Vat '<• ' ta' ^■e^Pon^° erc de hoc & similibus locis,Prophetimvaticina-
W th t Pjde beneficio integrohberationis,&glorisicationisEccle-
deb fie' ^: noc crt >non taiaturn de incoatione, qua: fiebar in reditu
liber t nis ^Babylonejfed etiam de progreflii, seu incremento huius
inte . rePurgatlon^s hi adventu primo Meflia:, quando ad majorem
cii dum gl°riam ipiritualem & puri.tatem evedta eft Ecclesiaj denuo
*£" '"'......q"'™.............i; ;....."..........".........^'u-!~-
SAIiE C A P. V.
*y-
abjedta fcoria populi: quam poft captivitatem Babylonicam
&in omniinftaurarione Chrisii,ufque adsinemmun-
di: ac tandem de ipfa. consiimmatione, feu pcrfectione hu-
ius gloria:, & fanciisicacionis in fecundo adventu Chrifti.
Incoacio hasc & incrementum &perfecl:io inteiligenda eft,
&detotocorpore Ecclefia;, &defingdiseiusmembris,feu
civibus.
(jhismodo Qnpd ad corpusEcclesia:attinet,percaptivitatemBaby-
imptetafit, lonicam repurgavit eamDeus ab impiis &hypocritis,dum
& tmtflen- maximameorumpartemfuftulit: uccamenficinrepurgacio-
dapromiljto ms Pr'ncipio, mulcos adhuc rekquiradmixcospiis: Sicca-
MerseB&re- mca'ut Idololacriam & alia fceiera non tam apcrte, impune
purgationis * e* Proreflo perpetrarent & defenderent,ut fiebat ante capci-
*» ctrbore vitatem- Ppftea denuo collapfum ftacum Ecclefia:, uccunquc
Ecclefi», cvexit per Maccsbzos: Et tandem plane corruptum reftituit
per Chriftumi& Appftolos,converrens reliquias eledtorum ad
recipiendum Meiiiam exhibirum : reliquam verd impiam
mufcicudinem abjiciens: & ex haceciam reliquiaseledtorum
aggregans paulatim ad Ecclcfiam Ciirifti, & eam siibiade in-
'itaurans, ieparans a faisa Eccleiia ; & repurgans verbo & Spi-
ritufuo, &crucis exercitiis ufquead iinem mundi: ficcamcn
ut in Eccleiia, & Apoftolorum re/npore, & multd magi s de-
jnceps, muiti remaneanr hypocridt & impii, qui non re ipfa,
scd nomine tenus funt Ecclelia: membra; vcl quod idem est,
iunt de Ecclesia vocatorum, seu vifibili, sed non de Ecclesia
sandtorum. Ei sine autem mundi, seu judicio illo & ardore
excremo fiecperfedtaseparacio hcedoruni ab agnisjjudicabun-
tur & in i<riiema:reriiumabjiciencuromnesimpii&reprobi:
&Eccle(iaconstabicexsblis sandtis & gloriosisinconlpedtu
Dei, quorum abluta erunt peccata fanguine & Spiritu Chrifti.
Atque ita ostendunt verba contextus, hoc oraculum non ran-
tumdeilla repurgatioue Ecciesixloqui,qua; sa&aeft inre-
dudhone ex Babyione, imonecde illa tantum, qua:sadtaest
perChristum&Apostolos, fedetiam de ultima coniumma-
tione eius futura in secundo advencu Christi. Tum enim vere
dicetur & eric sancl:us,&omnis ad vicam fcripcus in Ierusalem,
& coca: reliquia; Ifiaelis crunr sandta: & perscde purisicaca: ab
omnibussordibus&sanguinibus suis: qua: fane videmus in
illam reducem ex Babylone Ecclesiam,im6 &inEcclesiam
novi Teftamenci, non plane compecere. Ideo adjungicural-
' teraimpletio promisuonis, qua: sitin singulis membrisEc-
clesia:. Nam etia,quitumerant&nmicsuntgloriosumiliud
fermen Iehova:, sancti & mundati a peccacis, habebanc & ha-
enc magnas peccatorum reliquias.
Sunc camen & dicuntursancti & mundi a pcccatis, primum
Deum: cum inquic: Ich.ova creabic super montem Zijon nu-
bem & ignem. >
Secund6,dicic,creabit,nubem & ienem'.: Creareproprie Vk virM
est Cxnihilo aliquid sacere. Sicubinuilaeritfpeciesau»fpcs creaudU
desensionis, Deus aliquam creabit, id est, ubi nulk erunt aut
apparebunt media desenfionis, Deus aliqua dabit: Imoin
hac desensione multa etiamfacietprsrer&iconcracausasse-
cundas. r " , -
/ Tercio : Super omiiem habitatiohem moncis 'Zijoh &
convencuseius] Id est, fuper cocam Ecclesiam creabic hahc
nubem & ssammam. Cuftodiet & fervabit omuia ejus meiri-
bra, tuebitur ccetus pioriim,& confervabit minifterium&
facros cdngreflus, in quibus reclre invocetur & celebretur:
Secundumpromifiiionem: Nemorapietovesmeas,&c. Ca-
^ piHi capitis veftri numerati siint: Ubi^duo , vel tres congre-
gaci func in nomine nieo,inmedioipforumfum,&c. Non
igicur uilus piorum eft periturus.
Quarto: Creabit nubem denfam interdiu, & ignem flam- ReduBio cx
Quomodo
"npleatur
**« insin-
£«& mem-
mantem nostu:Id est, illa gubernatio & confervatio Eeele- Ezbyhne
£ix, & tradu&io per mala &pericula hujus vita;, tam lerit mi- non minttt
rifica & illuftris, quam fuit edudio populi Ifraelitici ex JE <>y- i/lufiris
pto, quando Deus ipfe pra:ceffit populum, tanquam Dux quam e~dn.
itineris,dedieinnube, &|iocl:uiiico!umna ignis. Erfiemm diofc^uli
symbolis excernis,nubis&ignis,non utebaturin reduc"tior ex .legypio.
ne populi ex Babylone: neque jamucicurinconfervanda & Gxberna<io
regenda Ecclefia: camen ea confervario & liberacio tam cft &con{tr-
admirabilis, & przter fpes'& opiniones humanas, uthanc vntio-Ec-
nonminiisquamillam, efleopussingulare divina:prsfentia: clejta. oir.ni-
& omnipotentia: , fic mamfestum omnibus confideran- bu,s ter:i'r,f>-
B ubus. ribf.Mfj?.-id
Quinco: Procedio ha:cerit superomnem gloriam: Qui- miraklk.
bus verbisrepetitquidcrn univerfalem confolacionem, auod
- omnes pii func defendendi, & nullus eorum negligenaus a
Deo: led simul reftringit eamadsblosfideles. Eftenimsu-
tura protedtio; fed fiipergloriam, id est,gloriofum illud &
fojcundum germen Iehova;, quod a peccacis eft purgacum.
■ His igitur promittit divinam protedtionem. Impiis & hy-
pocritis , qui titulum Ecclesia; fibi arrogant, nihil pro-
mittit. '
Sexto: Ha:c protectiberittabernacuium aba;stu: & re-
ceptus ab imbre & pluvia. Ergo, Ecciesia ctiam instaurata
& repurgata, iii hac vitaerit expofitasstui&tempestatibus
&nubib. id est,obnoxia er-it cruci,exercebiturvariistenca-
tionibus & afflicrionibus. Non ergo erit integra eiiis ?loria Eccle/t£
q 8c sanctitas ante sinem mundi. Persecte enim abolito pec- r%n^neu
cato , non amplius erit periculum ab a;stu & tcmpesta- nansa jn.
tibf •■ s ' „ „ ■ , , UgrainhM
Septimo: Protedtio illa erittabernaculum& receptutac Vlt^
latibuliijtam de die,quam de nocte: tam contra a:ftum, £(ciesia B.
quam conrra imbres & piuvias: Id eft, omnibus cempori^ ^„,1,^
bus, in.omni ieco, & sorcuna,adversiis omnia mala& peri- temportlut
cula , qua; poilenr Eccleiia: & piis singulis in hac vica oc- £,i,}Bmnt
CUT^K' r , , ' toco&sor-~
Docet igitur,non sore EccJesiam poft reditum exBaby- tma divi-
lone,&onuiibustemponbusinhac vita,siue calamicatibus. riittuproter
Sed cum pii & impii liiic variis malis obnoxu, in eo difcrimen nitur. ^
consifrere, quodimpiinuiium haber.tresugium ingruentibus q,^simm
malis,nullam siduciam inDEo coliccatairi,nequeDeum lntcrevtn,
propicium, aut ipsbs defcndenrem, idcoquetandem in malis
.uimalos
quidem impucatione perseCta: sanctitatis &juftiuz propter -q pereunt,&a:ternadefperatione&miseria opprimuntur. Pii attjbtuim.
victimam Chrifti,deinde vero incoacione nova: obediencia; veroinomnibusmalishabenccutumreceptum &latibulum, *«/,V;«/f4.
videlicecprotedtionem divinam, cuius prxfidio tuti sinic, piiafiihun'
donec cranfeanc mala, & ipfi £ECerna quiece & felicitace perse- tHr m
dta candem fruancur. '
fecundum omnes parces, id cft, fecundum omnia Dei man-
daca.
Ha:c aucem expurgatio peccatorum fubindc in hac vita cre-
fcit per Spiritum sandtum & crucem, dcnec in vitaseterna
prorfus in ipfis aboleatur peccacum, & imago Dei pertpste re-
ftituatur. Et compledlendam in ca efie ranisfionem peccati,
oftendit Iefaias infra cap. 33. Cum de Ierofolyma etiam ab
Aflyriorum tyrannide hberanda dicit: Populo qui habitat in
ea, remissa funt peccata. Ac totafcripcura reftatur,finere-
mifsione peccati in hac vita, neminem, neque fandtum, neq;
vera; coram Deo gloria; participem efle.
Verf4. Et creabit Iehova fuper omnem habitationem
'""siUto" moncis Z>jo«>& fuper conventus eius,nubem per diem&
Ht t,ya"'ir sumum&fplendorem ignis pet nodtem] Hzc eft fecunda
A*L Pars confolatoria; promiifionis. Non enim fatis erat, femel
inftaurariEcclefiam,nisi etiamadverfustantamvim&rnul-
titudinem hoftium, & inter tot afflidtiones, quas in mun-
dofuftinet,tutaeflbt. Promiccic ergoreiiquiis lliisgloriofis
& fanctis , & a peccaco mundacis , desenfionem divi-
1 nam.
Primumaucem, sicuc plantationis, colledtionis &inftau-
rationis , sic etiam conservationis Ecclesia; autorem sacit
■«fc.
lam doHrinO* huiut capnit colligamtK.
T h e s 1 s l.(
1N ruinis &excidiisregnorum&gentium,inquibusdegit
Ecclesia , aut qua; nomen Eccleiia: sibi vendicaut, aun-
quam periit Ecclefia, fed semper aliqua manet in mundo,
alias major,alias minor: quia eft germenDei,quodaDeo
plantatur & fovetur. In dieilla germen Iehoya: eritin glo-
riam, &c. ' '>
II.
Clades, caftiVationes & poena: publica:, non tantum non
perduntEcclesiam,sed etiam puriorem& pulchriorem eisi-~
ciunt, & mawis gloriosam coram D e o , quam antea fuerat.
Levant eiiiirfeam hypocritis & malis, quos habebatadmix-
tos; & in reliqu's Pietas Per crucis exercitia crescit & con-
firmatur. Germcn Iehova: erit pulcrum & gloriofum, quan-
do eluerit Iehova sordes filiarum Zijpn & fanguines leru-
ialem.
g "j-