Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (16.1954)

WŁADYSŁAW TOMKIEWICZ


II. 18. Vredeman de Vries, Orfeusz, ok. 1594. (Fot. wg Drosta)

mogącą uchodzić za utwór o większych walorach ar-
tystycznych.
O Izaaku van dem Blocke powiedziano kiedyś, że
w swej twórczości łączy on fantastykę z racjonaliz-
mem 35, czyli, inaczej mówiąc — partie realistyczne
przeplata pomysłami idealistycznymi. Uwaga to słusz-
na, nie dotyczy ona jednak tego tylko malarza, lecz
i większości romanizujących Niderlandczyków, których
35 „Phantastik verbindet sich mit Rationalismus“,
Drost, jw., s. 123.

twórczość niewątpliwie zaważyła na dziełach malars-
kich Jana Vredemana i Izaaka van dem Blocke. Wy-
daje mi się ponadto, że ,,fantastyczność“ naszego mala-
rza, występująca przede wszystkim w jego najlepszym
cyklu „Potopu", jest raczej upodobaniem do nastrojo-
wości, bajkowości, co się wyraża głównie w jakimś
baśniowym traktowaniu przyrody, w oryginalnym
światłocieniu, w tym istotnym współdziałaniu fantasty-
ki z rzeczywistością (il. 16), przypominającym tak bar-
dzo współczesny świat poezji Szekspirowskiej, z którą

418