DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kozakiewiczowa, Helena: Mecenat Jana Łaskiego: (Z zagadnień sztuki renesansowej w Polsce)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0019
MECENAT JANA ŁASKIEGO
zostały zniszczone. W r. 1517 większa część płyt była
zapłacona2S, a płytę Radllicy ustawiono w katedrze
wawelskiej już w r. 1518; prawdopodobnie przed
r. 1523 wszystkie były już wykonane i znajdowały
się w Polsce26 27. W tym czasie ukończone jest już
główne dizieło architektoniczne wzniesione przez Łas-
kiego: jego kaplica grobowa przy katedrze gnieźnień-
skiej. Tam znajdowała się niewątpliwie płyta na-
grobna prymasa28 *; czy również umieszczono w niej
trzy pozostałe, wykonane dla Gniezna, czy też od ra-
zu Łaski przeznaczył je dla katedry, trudno obecnie
przesądzić.
Gdy w październiku r. 1518 Łaski występuje na
kapitule generalnej z projektem zbudówania. dla sie-
bie kaplicy grobowej, w Krakowie na Wawelu trwają
dopiero roboty wstępne związane ze wznoszeniem
kaplicy Zygmuntowskiej, rozbiera się mury kruchty
i kaplicy gotyckiej, które mają ustąpić miejsca no-
wej budowli; przygotowuje się teren do budowy.
Łaski ma zamiar również, podobnie jak król, wybu-
rzyć od południowej strony katedry gnieźnieńskiej
trzy wąskie i mocno nadniszczone kaplice, wyżej już
wspomniane, aby na ich miejscu postawić jedną.
Odstąpiwszy od tego zamysłu, wystawia na cmentarzu
kościelnym od strony północnej kaplicę wolnostojącą.
Początek budowy przypada na lata między 1518 a 1522.
Na kapitule generalnej w kwietniu r. 1522 kaplica
zostaje uposażona przez Łaskiego dwudziestoma
grzywnami rocznego czynszu tzw. stancji królewskiej,
przypadającej z klasztoru trzemeszeńskiego28. Praw-
dopodobnie w r. 1523 budowla była już gotowa, skoro
prymas każę się pochować w kaplicy, .,którą
wzniósł” 30.
Gnieźnieńska kaplica grobowa Łaskiego niestety
nie dotrwała do naszych czasów; zburzona została
w r. 1778 przez arcybiskupa Ostrowskiego. Wizytacja
26 jw., f. 36 (Z e i s s b e r g, jw.. s. 169).
27 W r. 1523 umieszczona już była w katedrze włocław-
skiej płyta nagrobna Krzesława z Kurozwęk: pro monu-
mento enim iam est paratum et ersculptum per me pro-
priis impensis saxum marmoreum Wladislauie positum
(AGAD, jw., f. 41 r, Z e i s s b e r g, jw., s. 180). Można
przypuścić, że wówczas były wykonane już i inne zamó-
wione płyty nagrobne.
28 Byłoby trudno przypuścić, iż umieszczono ją gdzie
indziej jak w kaplicy grobowej Łaskiego. Dodatkowym
argumentem jest fakt, że Polkowski (jw., s. 149) wy-
mienia płytę jako wmurowaną w obelisk wzniesiony na
miejscu kaplicy Łaskiego, podczas gdy trzy inne płyty
zamówione dla Gniezna znajdowały się już wówczas (a więc
przed r. 1874) w katedrze. W inwentaryzacji K oh te go
(1897; jw., s. 115) również i płyta nagrobna Łaskiego znaj-
duje się już w katedrze,
II. 6. Joannes Fiorentinus, Płyta nagrobna Krzesła-
wa z Kurozwęk, po r. 1516. Włocławek, katedra.
(Fot. Inst. Sztuki PAN)
29 Korytkowski, jw. s. 666: Quomodo nos novam
Capellam pro sepultura nostra circa Ecclesiam Gneznensem
inter Ecclesiam maiorem et Collegiatam Ecclesiam sancti
Georgii in honorem divi Stanislai, patroni nostri benedicti
a fundamentis impensa nostra edificantes cimiteriumąue
eius novls muris cingentes [...] eandemąue Capellam bene-
ficio ecclesiastico de dote sufficienti prouidere curantes,
uiginti marca pecunie Polonicalis pro fundo et doto eiusdem
Capelle impetraoimus in perpetuum.
30 AGAD, jw., f. 42: Etenim multis contranitentibus
regia Maiestate illis per dissimulaciones fauente me ad
ecclesiam hanc intuli ideo extra ecclesiam meam cimiterium
nouum, sacellum et sepulturam errexi (Zeissberg, jw.,
s. 182).
9
zostały zniszczone. W r. 1517 większa część płyt była
zapłacona2S, a płytę Radllicy ustawiono w katedrze
wawelskiej już w r. 1518; prawdopodobnie przed
r. 1523 wszystkie były już wykonane i znajdowały
się w Polsce26 27. W tym czasie ukończone jest już
główne dizieło architektoniczne wzniesione przez Łas-
kiego: jego kaplica grobowa przy katedrze gnieźnień-
skiej. Tam znajdowała się niewątpliwie płyta na-
grobna prymasa28 *; czy również umieszczono w niej
trzy pozostałe, wykonane dla Gniezna, czy też od ra-
zu Łaski przeznaczył je dla katedry, trudno obecnie
przesądzić.
Gdy w październiku r. 1518 Łaski występuje na
kapitule generalnej z projektem zbudówania. dla sie-
bie kaplicy grobowej, w Krakowie na Wawelu trwają
dopiero roboty wstępne związane ze wznoszeniem
kaplicy Zygmuntowskiej, rozbiera się mury kruchty
i kaplicy gotyckiej, które mają ustąpić miejsca no-
wej budowli; przygotowuje się teren do budowy.
Łaski ma zamiar również, podobnie jak król, wybu-
rzyć od południowej strony katedry gnieźnieńskiej
trzy wąskie i mocno nadniszczone kaplice, wyżej już
wspomniane, aby na ich miejscu postawić jedną.
Odstąpiwszy od tego zamysłu, wystawia na cmentarzu
kościelnym od strony północnej kaplicę wolnostojącą.
Początek budowy przypada na lata między 1518 a 1522.
Na kapitule generalnej w kwietniu r. 1522 kaplica
zostaje uposażona przez Łaskiego dwudziestoma
grzywnami rocznego czynszu tzw. stancji królewskiej,
przypadającej z klasztoru trzemeszeńskiego28. Praw-
dopodobnie w r. 1523 budowla była już gotowa, skoro
prymas każę się pochować w kaplicy, .,którą
wzniósł” 30.
Gnieźnieńska kaplica grobowa Łaskiego niestety
nie dotrwała do naszych czasów; zburzona została
w r. 1778 przez arcybiskupa Ostrowskiego. Wizytacja
26 jw., f. 36 (Z e i s s b e r g, jw.. s. 169).
27 W r. 1523 umieszczona już była w katedrze włocław-
skiej płyta nagrobna Krzesława z Kurozwęk: pro monu-
mento enim iam est paratum et ersculptum per me pro-
priis impensis saxum marmoreum Wladislauie positum
(AGAD, jw., f. 41 r, Z e i s s b e r g, jw., s. 180). Można
przypuścić, że wówczas były wykonane już i inne zamó-
wione płyty nagrobne.
28 Byłoby trudno przypuścić, iż umieszczono ją gdzie
indziej jak w kaplicy grobowej Łaskiego. Dodatkowym
argumentem jest fakt, że Polkowski (jw., s. 149) wy-
mienia płytę jako wmurowaną w obelisk wzniesiony na
miejscu kaplicy Łaskiego, podczas gdy trzy inne płyty
zamówione dla Gniezna znajdowały się już wówczas (a więc
przed r. 1874) w katedrze. W inwentaryzacji K oh te go
(1897; jw., s. 115) również i płyta nagrobna Łaskiego znaj-
duje się już w katedrze,
II. 6. Joannes Fiorentinus, Płyta nagrobna Krzesła-
wa z Kurozwęk, po r. 1516. Włocławek, katedra.
(Fot. Inst. Sztuki PAN)
29 Korytkowski, jw. s. 666: Quomodo nos novam
Capellam pro sepultura nostra circa Ecclesiam Gneznensem
inter Ecclesiam maiorem et Collegiatam Ecclesiam sancti
Georgii in honorem divi Stanislai, patroni nostri benedicti
a fundamentis impensa nostra edificantes cimiteriumąue
eius novls muris cingentes [...] eandemąue Capellam bene-
ficio ecclesiastico de dote sufficienti prouidere curantes,
uiginti marca pecunie Polonicalis pro fundo et doto eiusdem
Capelle impetraoimus in perpetuum.
30 AGAD, jw., f. 42: Etenim multis contranitentibus
regia Maiestate illis per dissimulaciones fauente me ad
ecclesiam hanc intuli ideo extra ecclesiam meam cimiterium
nouum, sacellum et sepulturam errexi (Zeissberg, jw.,
s. 182).
9