DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kurzątkowska, Alicja: Firlejowie - Broniewscy i ich fundacje: Przyczynek do mecenatu Firlejów w XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0028
ALICJA KURZĄTKOWSKA
FIRLEJOWIE - BRONIEWSCY I ICH FUNDACJE
PRZYCZYNEK DO MECENATU FIRLEJÓW W XVI I XVII W.’
Widok pałacu w Bronowicach, zamieszczony na
okładce Attyki polskiej "W. Husarskiego, spopulary-
zował tę interesującą budowlę1 2. Do niedawna uważa-
na była ona za zupełnie zniszczoną. Rzeźby zachowane
w XIX-Wiecznym dworze a pochodzące z rozebranej
rezydencji oraz pozostałe zeń kamienne piwnice
uszły uwadze3.
Pałac tylko ogólnikowo Wiązany był z Firlejami,
co błędnie kierowało uwagę w stronę głównej linii
tego rodu, zamiast ku Firlejom-Broniewskim. Bro-
niewscy przyjęli swe miano od Broniewic dziś —
Bronowie, wsi leżącej w pobliżu Puław, po drugiej
stronie Wisły, która to wieś do Firlejów przeszła
w pierwszych latach XVI w.4. Należeli do tych spo-
śród bocznych linii Firlejów; które zachowały dawne
nazwisko obok nowego. Pisali się też „z Dąbrowicy”
nawet i wówczas, gdy stworzyli w Bronowicach swą
własną rezydencję 5.
1. Pałac w Bronowicach był budowlą wolnosto-
jącą 6. Pomieszczenia gospodarcze znajdowały się
W odrębnych budynkach. O obronności, poza brakiem
okien w przyziemiu i wyniesieniem na trzy kondy-
1 Studium niniejsze powstało w związku z pracą dok-
torską na temat działalności artystycznej Firlejów w epoce
renesansu, przygotowywanej pod kierunkiem prof. dr
W. Tomkiewicza, któremu w tym miejscu pragnę wyrazić
wdzięczność za życzliwe uwagi.
2 W. Husarski, Attyka polska i jej wpływ na kraje
sąsiednie, Warszawa 1936, s. 27. Widok ten był powtórze-
niem rysunku Polkowskiego (repr. „Tyg. Illustr.’', 1860,
I, is. 256). Widok ten reprodukują irównież J. Sas-Zu-
brzycki, Styl Zygmuntowski, Kraków 1914. s. 117;
S. Szy ller, Czy mamy polską architekturę?, Warszawa
1910, S. 113; „Przegląd Techniczny” 1909, t. XLVII, s. 85;
„Biesiada Literacka” 1913, nr 17. Niestety nie udało się
odnaleźć widoku Bronowie rysowanego przez Z. Vogla
(por. Słownik Geograficzny, t. I, Warszawa 1881, s. 381).
Rysunek pałacu w Bronowicach wykonany przez L. Gra-
bowskiego (,Tyg. Illustr.” 1868, II, s. 113) nie posiada takiej
wartości dokuimentarnej jak praca Polkowskiego. Zarów-
no rysunek Grabowskiego jak Polkowskiego pokazują pa-
łac w Bronowicach między 1853 a 1860 r. już po rozbiórce
dobudowanego budynku mieszkalnego.
3 Na istnienie w XIX-wiecznym dworze rzeźb zwrócił
uwagę p. Zygmunt Nowakowski z Puław, któremu dziękuję
za zgodę na opublikowanie tej wiadomości.
•1 Po poślubieniu przez Mikołaja Firleja Michowskiej,
dziedziczki na „Broniewicach i Pachninej Woli”. K. N i e-
siecki, Herbarz, t. IV, Lipsk 1«41, s. 384; S. Uruski,
Rodzina — Herbarz szlachty polskiej, t. II, Warszawa
1903, s. 1.
5 Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław
1957, s. 15, 208; AKBL (= Arch. Kurii Bpiej w Lublinie)
nr 97, Visitatio Ecclesiarum in Anchidiaconatu Lublinensi
ex annis 1644 et 1650, k. 99.
6 Do odtworzenia pierwotnego wyglądu pałacu posłu-
żyły cytowane wyżej widoki, opis T. Wiktora (Pałacyk
po Firlejach w Bronowicach, „Tyg. Illustr.” 1860, I, s.
256—257), dwa inwentarze (AHSP w Puławach = Arch.
Hipoteczne Sądu Powiat, w Puławach, Wykaz Hipoteczny
Dóbr Bronowice, Dokument nr 1/6 1 848 oraz Ł/7 1852)
z r. 1848 i 1852 (inwentarz sporządzony w r. 1853 jest iden-
tyczny z opisem z r. 1852), wreszcie zachowane ślady w te-
renie.
18
FIRLEJOWIE - BRONIEWSCY I ICH FUNDACJE
PRZYCZYNEK DO MECENATU FIRLEJÓW W XVI I XVII W.’
Widok pałacu w Bronowicach, zamieszczony na
okładce Attyki polskiej "W. Husarskiego, spopulary-
zował tę interesującą budowlę1 2. Do niedawna uważa-
na była ona za zupełnie zniszczoną. Rzeźby zachowane
w XIX-Wiecznym dworze a pochodzące z rozebranej
rezydencji oraz pozostałe zeń kamienne piwnice
uszły uwadze3.
Pałac tylko ogólnikowo Wiązany był z Firlejami,
co błędnie kierowało uwagę w stronę głównej linii
tego rodu, zamiast ku Firlejom-Broniewskim. Bro-
niewscy przyjęli swe miano od Broniewic dziś —
Bronowie, wsi leżącej w pobliżu Puław, po drugiej
stronie Wisły, która to wieś do Firlejów przeszła
w pierwszych latach XVI w.4. Należeli do tych spo-
śród bocznych linii Firlejów; które zachowały dawne
nazwisko obok nowego. Pisali się też „z Dąbrowicy”
nawet i wówczas, gdy stworzyli w Bronowicach swą
własną rezydencję 5.
1. Pałac w Bronowicach był budowlą wolnosto-
jącą 6. Pomieszczenia gospodarcze znajdowały się
W odrębnych budynkach. O obronności, poza brakiem
okien w przyziemiu i wyniesieniem na trzy kondy-
1 Studium niniejsze powstało w związku z pracą dok-
torską na temat działalności artystycznej Firlejów w epoce
renesansu, przygotowywanej pod kierunkiem prof. dr
W. Tomkiewicza, któremu w tym miejscu pragnę wyrazić
wdzięczność za życzliwe uwagi.
2 W. Husarski, Attyka polska i jej wpływ na kraje
sąsiednie, Warszawa 1936, s. 27. Widok ten był powtórze-
niem rysunku Polkowskiego (repr. „Tyg. Illustr.’', 1860,
I, is. 256). Widok ten reprodukują irównież J. Sas-Zu-
brzycki, Styl Zygmuntowski, Kraków 1914. s. 117;
S. Szy ller, Czy mamy polską architekturę?, Warszawa
1910, S. 113; „Przegląd Techniczny” 1909, t. XLVII, s. 85;
„Biesiada Literacka” 1913, nr 17. Niestety nie udało się
odnaleźć widoku Bronowie rysowanego przez Z. Vogla
(por. Słownik Geograficzny, t. I, Warszawa 1881, s. 381).
Rysunek pałacu w Bronowicach wykonany przez L. Gra-
bowskiego (,Tyg. Illustr.” 1868, II, s. 113) nie posiada takiej
wartości dokuimentarnej jak praca Polkowskiego. Zarów-
no rysunek Grabowskiego jak Polkowskiego pokazują pa-
łac w Bronowicach między 1853 a 1860 r. już po rozbiórce
dobudowanego budynku mieszkalnego.
3 Na istnienie w XIX-wiecznym dworze rzeźb zwrócił
uwagę p. Zygmunt Nowakowski z Puław, któremu dziękuję
za zgodę na opublikowanie tej wiadomości.
•1 Po poślubieniu przez Mikołaja Firleja Michowskiej,
dziedziczki na „Broniewicach i Pachninej Woli”. K. N i e-
siecki, Herbarz, t. IV, Lipsk 1«41, s. 384; S. Uruski,
Rodzina — Herbarz szlachty polskiej, t. II, Warszawa
1903, s. 1.
5 Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław
1957, s. 15, 208; AKBL (= Arch. Kurii Bpiej w Lublinie)
nr 97, Visitatio Ecclesiarum in Anchidiaconatu Lublinensi
ex annis 1644 et 1650, k. 99.
6 Do odtworzenia pierwotnego wyglądu pałacu posłu-
żyły cytowane wyżej widoki, opis T. Wiktora (Pałacyk
po Firlejach w Bronowicach, „Tyg. Illustr.” 1860, I, s.
256—257), dwa inwentarze (AHSP w Puławach = Arch.
Hipoteczne Sądu Powiat, w Puławach, Wykaz Hipoteczny
Dóbr Bronowice, Dokument nr 1/6 1 848 oraz Ł/7 1852)
z r. 1848 i 1852 (inwentarz sporządzony w r. 1853 jest iden-
tyczny z opisem z r. 1852), wreszcie zachowane ślady w te-
renie.
18