DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Polskie klientki Pompea Batoniego w r. 1780
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0063
TADEUSZ ST. JAROSZEWSKI
POLSKIE KLIENTKI POMPEA BATONIEGO W R. 1780*
W połowie lipca 1779 r. Izabella z Lubomirskich
Ignacowa Potocka wyruszyła w podróż do Italii,
Szwajcarii i Francji. Towarzyszył jej stary i wy-
próbowany przyjaciel męża, Grzegorz Piramowicz,
sekretarz Komisji Edukacji Narodowej. Zachowana
w Arch. Akt Dawnych jego niezwykle interesująca
korespondencja z Ignacym Potockim daje nam żywy
i barwny obraz tego wojażu1. Podróżni jechali wy-
godnie, nie śpiesząc się, przez Winiary, Kraków i Cie-
szyn. W Pradze nastąpiło spotkanie ze Stanisławem
Kostką Potockim i jego żoną Aleksandrą, rodzoną
siostrą Izabelli, którzy również jechali do Włoch.
Przez Czechy udano się do Monachium, a następnie
przez Trydent, Mediolan i Weronę do Wenecji, gdzie
szczęśliwie dojechano w pierwszej dekadzie paździer-
nika. Tu rozpoczęło się systematyczne zwiedzanie
Italii, jak również ożywione stosunki towarzyskie
z Włoską arystokracją. Przez Bolonię i Florencję
ruszono na południe. Przyjazd do Rzymu nastąpił
dopiero na początku grudnia 1779 r.
Obie siostry interesowały się sztuką i z zapałem
zwiedzały osobliwości Wiecznego Miasta. Piramo-
* Komunikat niniejszy referowany był na zebraniu nauk.
Katedry Hist. Sztuki Nowożytnej UW w dn. 18 II 1960.
Stanowi próbę wyjaśnienia i uporządkowania wiadomości
o dwóch mało znanych polskich portretach Pompea Bato-
niego i nie wyczerpuje oczywiście zagadnienia polskiej
klieuteli modnego portrecisty. Pomyślany był jako pomoc
dla przyszłego badacza, który podejmie to zagadnienie.
1 AGAD. Arch. Publ. Potockich 279a/303 oraz 279b T. I.
2 AGAD. Arch. Publ. Potodkieh 279b T. I.
3 jw.
wicz nawiązywał kontakty z uczonymi, a Stanisław
Kostka Potocki dokonywał zakupów dzieł sztuki.
Przybysze z Polski niezawodnie musieli się zetknąć
z rozgłosem, jaki miał wówczas Pompeo Batoni,
najmodniejszy portrecista rzymski. Obie panie za-
pragnęły zamówić u niego swe portrety.
Jako pierwsza z sióstr odwiedziła atelier Bato-
niego Aleksandra, najprawdopodobniej jeszcze pod
koniec grudnia 1779 r. Izabella, której sytuacja finan-
sowa była gorsza, nie mogła na razie tego uczynić.
Ks. Piramowicz natychmiast jednak zawiadomił jej
męża o niemożności zamówienia ^portretu, listem da-
towanym w Rzymie 5 1 1780 r.: ,,Battoni maluje por-
tret IPani Stanisławowej en tableau, bardzo piękny
będzie. Wcale by przystało, żeby i IPani Pisarzowa
[tj. Izabella Potocka] kazała się odmalować, ale
kasisa nie pozwala. Rozumie, że malowanie kosztować
będzie jednego portretu czerwonych złotych 40. Co
do WPa. Do. piszę, nikomu tego nie mówię. Sądzę,
żebyś WPa. Dóbr, rzecz i sobie i IP Pisarzowej
miłą uczynił, gdybyś ją prosił, żeby swój portret ma-
lować przez Battoniego kazała” 2. Piramowicz wskazu-
je następnie Ignacemu Potockiemu sposób szybkiego
przesłania pieniędzy do Rzymu poprzez wpłacanie
ich nuncjuszowi papieskiemu w Warszawie. 161 do-
nosi już, że portret pani Stanisławowej jest gotów3.
W lutym całe towarzystwo bawiło w Neapolu,
sprawa portretu Izabelli Potockiej uległa zatem zwło-
ce. Marzec, kwiecień i maj wszyscy spędzają znów
w Rzymie. Prośba o przysłanie z Warszawy pieniędzy
na portret okazała się niepotrzebna, gdyż w między-
53
POLSKIE KLIENTKI POMPEA BATONIEGO W R. 1780*
W połowie lipca 1779 r. Izabella z Lubomirskich
Ignacowa Potocka wyruszyła w podróż do Italii,
Szwajcarii i Francji. Towarzyszył jej stary i wy-
próbowany przyjaciel męża, Grzegorz Piramowicz,
sekretarz Komisji Edukacji Narodowej. Zachowana
w Arch. Akt Dawnych jego niezwykle interesująca
korespondencja z Ignacym Potockim daje nam żywy
i barwny obraz tego wojażu1. Podróżni jechali wy-
godnie, nie śpiesząc się, przez Winiary, Kraków i Cie-
szyn. W Pradze nastąpiło spotkanie ze Stanisławem
Kostką Potockim i jego żoną Aleksandrą, rodzoną
siostrą Izabelli, którzy również jechali do Włoch.
Przez Czechy udano się do Monachium, a następnie
przez Trydent, Mediolan i Weronę do Wenecji, gdzie
szczęśliwie dojechano w pierwszej dekadzie paździer-
nika. Tu rozpoczęło się systematyczne zwiedzanie
Italii, jak również ożywione stosunki towarzyskie
z Włoską arystokracją. Przez Bolonię i Florencję
ruszono na południe. Przyjazd do Rzymu nastąpił
dopiero na początku grudnia 1779 r.
Obie siostry interesowały się sztuką i z zapałem
zwiedzały osobliwości Wiecznego Miasta. Piramo-
* Komunikat niniejszy referowany był na zebraniu nauk.
Katedry Hist. Sztuki Nowożytnej UW w dn. 18 II 1960.
Stanowi próbę wyjaśnienia i uporządkowania wiadomości
o dwóch mało znanych polskich portretach Pompea Bato-
niego i nie wyczerpuje oczywiście zagadnienia polskiej
klieuteli modnego portrecisty. Pomyślany był jako pomoc
dla przyszłego badacza, który podejmie to zagadnienie.
1 AGAD. Arch. Publ. Potockich 279a/303 oraz 279b T. I.
2 AGAD. Arch. Publ. Potodkieh 279b T. I.
3 jw.
wicz nawiązywał kontakty z uczonymi, a Stanisław
Kostka Potocki dokonywał zakupów dzieł sztuki.
Przybysze z Polski niezawodnie musieli się zetknąć
z rozgłosem, jaki miał wówczas Pompeo Batoni,
najmodniejszy portrecista rzymski. Obie panie za-
pragnęły zamówić u niego swe portrety.
Jako pierwsza z sióstr odwiedziła atelier Bato-
niego Aleksandra, najprawdopodobniej jeszcze pod
koniec grudnia 1779 r. Izabella, której sytuacja finan-
sowa była gorsza, nie mogła na razie tego uczynić.
Ks. Piramowicz natychmiast jednak zawiadomił jej
męża o niemożności zamówienia ^portretu, listem da-
towanym w Rzymie 5 1 1780 r.: ,,Battoni maluje por-
tret IPani Stanisławowej en tableau, bardzo piękny
będzie. Wcale by przystało, żeby i IPani Pisarzowa
[tj. Izabella Potocka] kazała się odmalować, ale
kasisa nie pozwala. Rozumie, że malowanie kosztować
będzie jednego portretu czerwonych złotych 40. Co
do WPa. Do. piszę, nikomu tego nie mówię. Sądzę,
żebyś WPa. Dóbr, rzecz i sobie i IP Pisarzowej
miłą uczynił, gdybyś ją prosił, żeby swój portret ma-
lować przez Battoniego kazała” 2. Piramowicz wskazu-
je następnie Ignacemu Potockiemu sposób szybkiego
przesłania pieniędzy do Rzymu poprzez wpłacanie
ich nuncjuszowi papieskiemu w Warszawie. 161 do-
nosi już, że portret pani Stanisławowej jest gotów3.
W lutym całe towarzystwo bawiło w Neapolu,
sprawa portretu Izabelli Potockiej uległa zatem zwło-
ce. Marzec, kwiecień i maj wszyscy spędzają znów
w Rzymie. Prośba o przysłanie z Warszawy pieniędzy
na portret okazała się niepotrzebna, gdyż w między-
53