Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (23.1961)

OLGA SOLARZ

Mentila w Mikuszowicach (pow. bielski) ilustruje
przede wszystkim historię życia i męczeńskiej śmierci
patronki kościoła św. Barbary63. Dekoracja kościoła
w Jodłowniku, niegdyś Dominikanów, jest gloryfi-
kacją świętych tego zakonu 64.
Ikonografia polichromii w Olszówce jest wyrazem
tego samego nurtu, oryginalna jednak koncepcja
gloryfikacji pustelniczego życia i pokuty, jako' przy-
gotowania do dobrej śmierci nie znajduje analogii
w monumentalnym malarstwie tego okresu, jak-
kolwiek poszczególne przedstawienia śmierci, przy-
kładów dobrego i złego umierania są liczne w sztuce
w. XVII i XVIII świadcząc o popularności tej te-
matyki.
Przemyślany i oryginalny program ikonograficzny
stanowiący połączenie inspiracji pochodzących z li-
63 Tenże, Kościół w Mikuszowicach, jw., s. 53* oraz
fig. 23, a także Katalog zabytków sztuki w Polsce I, zesz.
1; Warszawa 1951, s. 20 i fig. 37, 38.
64 M. Bursa, Polichromia kościoła par. w Jodłowniku
pow. Limanowa, dokumentacja naukowa (rkps Katedra
flist. Sztuki Nowoż. UJ w Krakowie).
65 Kronika parafii w Olszówce, jw., s. 6.

teratury religijnej z tradycją lokalną, świadczy po-
chlebnie o jego twórcy. Nie znamy danych, które
pozwoliłyby wysnuć wnioski o podobnej roli ks. Ga-
łuszkiewicza65. Fundatorem rożbudowy kościoła był
Roman Sierakowski Ogończyk, chorąży krakowski,
zwany często starostą Olszowskim66. Był on bratem
Wacława Sierakowskiego, w latach rozbudowy kościo-
ła bpa przemyskiego a późniejszego arbpa lwow-
skiego a ojcem Sebastiana, który jest postacią znaną
w dziejach polskiej historii sztuki67. Wprawdzie książ-
ki o wspomnianej tematyce były bardzo popularne
(Nauka chrześcijańskiego umierania wydawana była
W latach 1604, 1608, 1612, 1615, 1675, 1695) i mogły
dotrzeć do dworku fundatora bez pomocy bpa, nie
jest jednak wykluczone, że pragnąc ozdobić rozbu-
dowany przez siebie kościół, właściciel Olszówki za-
sięgnął rady swego znakomitego brata.
66 Visitatio decanatuum Dobczyeensis et Lipnicensis...,
jw., s. 68.
67 Sebastian Sierakowski, kanonik krakowski, kustosz
skarbca koronnego i rektor UJ, autor dzieła Architektura
obeymuiąca wszelki gatunek murowania i budowania
(Bochnak A., Zarys dziejów polskiej historii sztuki,
Kraków 1948).

POLICROMIA DELLA CH1ESA PARROCCH1ALE Dl OLSZÓWKA, D1STRETTO LIMANOWA

La chiesa parrocchiale di S. Gtovanni Battista
a Olszówka (distretto di Limanowa) e stata fondata
nel 1388. Probabilmente verso la fine del sec. XVI
il suo interno fu decorato eon una policromia della
quale sono rimaste ora solamente illeggibili frammen-
ti sulle pareti della navata. Nel 1744 la chiesa fu
ingrandita del presbiterio, della sacristia e- del ma-
troneo sormontato dal campanile. Tutto 1’interno della
chiesa fu rivestito allora di una decorazione pittorica,
scoperta recentemente sotto ridipinture posteriori,
durante i lavori di restauro negli anni 1956—58. La
ridipintura apparteneva al pittore Dwomicki che
l’aveva eseguita nel 1753 senza cambiare nulla della
composizione primitiva. Nel 1774 fu edificata la. cap-
pella di S. Giovanni Nep. ornata dal monogramista
B. M. eon tempere rappresentanti la glorificazione
del santo. Nel 1841 tutte le pareti della chiesa furono
ricoperte, ad opera del pittore Wiszniewski, di nuove
pitture di stile neogotico.
Particolarmente interessante, e dal punto di vista
formale e da ąuello iconografico, e la policromia
delFanno 1744, che costituisce Foggetto del presente
studio. Le pitture rappresentanti la vita degli eremiti
nel deserto sullo sfondo di -un paesaggio boscoso
coprono integralmente le pareti della chiesa, tra uno
zoccolo inferiore e uno stretto fregio eon simboli
mariani in alto, creando 1’illusione di smaterializzare
le pareti e di collegarle col paesaggio montagnoso
e boscoso dei dintorni. E 1’applicazione partieolar-
mente adatta per una piccola chiesetta campestre di
legno, dei principi delFillusionismo architettonico,
proprio di ąuesto periodo d’arte, tendente a rompere
la tettonica delle pareti. La suddetta composizione non
trova analogie nelle decorazioni delle chiesette di
legno polacche della prima meta del sec. XVIII, che

presentano per lo piu formę appartenenti ai secoli
anteriori, (quali sono, ad esempio, la composizione
a zonę, i soffitti eon cassettoni e rosette dipinti, cfr.
le chiese di Jeleśnia delFanno 1702, di Orawka del
1711, di Mikuszowice del 1723). II colorito mantenuto
in tonazioni chiare, da pastello, come pure la maniera
decorativa, piatta di trattare le formę danno alla
policromia 1’aspetto di un arazzo antico.
Una diversa, piu tradizionale composizione a zonę
orizzontali caratterizza la rappresentazione intitolata
„L’arte del morire cristiano”. U suo complesso pro-
gramma iconografico s’appoggia egualmente su fonti
letterarie (Bellamino R., De arte bene moriendi.
Antverpiae 1620; Januszewski J., Nauka dobrego
i szczęśliwego umierania, Kraków 1675) che grafiche
(la incisione in ramę intitolata „L’arte del morire
cristiano” contenuta avanti la testata delFopera di
Januszewski). La composizione della sopraddetta
scena e una fedele riproduzione della incisione, solo
che vicino al letto del malato e aggiunto il suo santo
patrono, il gruppo dei santi e stato ingrandito ed in
testa ad esso e stato posto S. Giovanni Battista
patrono della parrocchia. „L’arte di morire cristiano”
e una modifieazione dell”’ars bene moriendi”, la
quale in occidente raggiunse il vertice della popołarita
verso fine del medioevo, da noi si diffuse, depo
sporadiche apparizioni anteriori, nei sec. XVII
e XVIII.
La citata opera di Januszowski e stata fonte
d’ispirazione anche per il resto della policromia, che
rappresenta la glorificazione della vita eremitica.
L’autore di questo interessante programma iconogra-
fico fu, forsę, il vescovo Wacław Sierakowski,
fratello di Romano Sierakowski, alle cui spese era
stata ingrandita e decorata la chiesa.