DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Kwiatkowski, Marek: O nieznanej pracy Jana Chrystiana Kamsetzera
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0389
MAREK KWIATKOWSKI
O NIEZNANEJ PRACY JANA CHRYSTIANA KAMSETZERA*
W Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersytetu War-
szawskiego przechowywana jest grupa projektów de-
koracji oranżerii, uznawanych dotychczas za prace
Zuga dla Falentx. Określane tak były od dawna, za-
równo przez badaczy Zuga jak i historii Falent2.
Projekty te jednak nie są pracami Zuga, nie miesz-
czą się bowiem w repertuarze jego form, styl ich ry-
sunku nie jest właściwy dla tego architekta, a wresz-
cie nie posiadają charakterystycznej sygnatury arty-
sty '— „SGZ”. W 70-tych i 80-tych latach XVIII w.
sygnował tak Zug wszystkie ważniejsze rysunki.
Trudno więc przypuścić, by nie uczynił tego w pro-
jektach oranżerii, które prezentują zespół niezwykle
efektowny zarówno pod względem architektonicznym,
jak i rysunkowym.
Wątpliwość narzuca także wiązanie ich z Falenta-
mi. Istniejący do dziś klasycystyczny budynek oran-
żerii w Falentach zawiera wprawdzie 7 półkoliście
zamkniętych porte-fenetre’ów, co zgadza się z takąż
ilością osi partii środkowej oranżerii z projektów.
Różnią je jednak wymiary porte-fenetre’ów i ogólne
* Artykuł powstał jako pokłosie przygotowywanej pra-
cy doktorskiej o Szymonie Bogumile Zugu pod kierunkiem
prof. dr Stanisława Lorentza.
1 Gał). Ryc. BUW, nr nr Inw. G. B.: 241, 240, 242, 239,
235, 236.
2 A. Wieczorkiewicz, Szymon Bogumił Zug,
praca doktorska przygotowana w r. 1928 na UW, rkps,
s. 106—107; — Z. Koziej ows k a, Falenty, „Biul. Hist.
Sztuki”, XVI, 1954, nr 2, s. 260; — sugestii wiązania pro-
jektów tych z Falentami (określając je jednak jako dzieło
Kamsetzera) uległ początkowo również autor niniejszego
artykułu — por. Warszawska willa Marcellego Bacciarelle-
go — późniejsza „Bagatela”, „Biul. Hist. Sztuki”, XXIII,
1961, nr 2, przypis 10.
proporcje budowli. Przyjęte autorstwo i miejsce
przeznaczenia budzą więc poważne zastrzeżenia.
Twórcą powyższych rysunków był Jan Chrystian
Kamsetzer, obiektem zaś, z którym rysunki te się
wiążą jest Pomarańczarnia w Łazienkach Warszaw-
skich, konkretnie — wnętrze sali biegnącej wzdłuż
głównej, południowej elewacji budynku 3.
Za autorstwem Kamsetzera przemawia styl archi-
tektury, a więc lekkość i wysmukłość proporcji,
umiar i prostota dekoracji. Również i detal architek-
toniczny nosi znamię jego twórczości. Z licznego ze-
społu form wskażmy choćby tylko na motywy kase-
tonów wypełnionych okrągłymi guzami4, apliki
umieszczone w pionowych płycinach5, emblematy
muzyczne, czy tak charakterystyczne właśnie dla Kam-
setzera komponowanie dekoracji sufitu z elementów
półkoli6. Autorstwo Kamsetzera wydaje się więc
bezsporne.
Jakie jednak powody skłaniają do powiązania
tych projektów z Pomarańczamią Łazienkowską? Ze-
3 Projektów tych nie wiązała z Kamsetzerem autorka
monografii artysty N. Batowska, Jan Chrystian Kam-
setzer architekt Stanisława Augusta, praca doktorska
przygotowana W r. 1960 na UW, rkps przechowywany
w Archiwum PAN w Warszawie.
4 Por. projekt J. Ch. Kamsetzera rozbudowy Pałacu
na Wyspie W Łazienlkach — Gab. Ryc. BUW, Zb. Patka 274.
5 Por. projekt J. Ch. Kamsetzera dekoracji Pałacu
w Rogalinie skopiowany przez Atanazego Raczyńskiego
w r. 1803 — Muz. Narodowe w Poznaniu.
6 Por. dekorację w postaci instrumentów muzycznych
Sali Balowej Pałacu Tyszkiewiczów w Warszawie oraz
kompozycję plafonu tej sali.
367
O NIEZNANEJ PRACY JANA CHRYSTIANA KAMSETZERA*
W Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersytetu War-
szawskiego przechowywana jest grupa projektów de-
koracji oranżerii, uznawanych dotychczas za prace
Zuga dla Falentx. Określane tak były od dawna, za-
równo przez badaczy Zuga jak i historii Falent2.
Projekty te jednak nie są pracami Zuga, nie miesz-
czą się bowiem w repertuarze jego form, styl ich ry-
sunku nie jest właściwy dla tego architekta, a wresz-
cie nie posiadają charakterystycznej sygnatury arty-
sty '— „SGZ”. W 70-tych i 80-tych latach XVIII w.
sygnował tak Zug wszystkie ważniejsze rysunki.
Trudno więc przypuścić, by nie uczynił tego w pro-
jektach oranżerii, które prezentują zespół niezwykle
efektowny zarówno pod względem architektonicznym,
jak i rysunkowym.
Wątpliwość narzuca także wiązanie ich z Falenta-
mi. Istniejący do dziś klasycystyczny budynek oran-
żerii w Falentach zawiera wprawdzie 7 półkoliście
zamkniętych porte-fenetre’ów, co zgadza się z takąż
ilością osi partii środkowej oranżerii z projektów.
Różnią je jednak wymiary porte-fenetre’ów i ogólne
* Artykuł powstał jako pokłosie przygotowywanej pra-
cy doktorskiej o Szymonie Bogumile Zugu pod kierunkiem
prof. dr Stanisława Lorentza.
1 Gał). Ryc. BUW, nr nr Inw. G. B.: 241, 240, 242, 239,
235, 236.
2 A. Wieczorkiewicz, Szymon Bogumił Zug,
praca doktorska przygotowana w r. 1928 na UW, rkps,
s. 106—107; — Z. Koziej ows k a, Falenty, „Biul. Hist.
Sztuki”, XVI, 1954, nr 2, s. 260; — sugestii wiązania pro-
jektów tych z Falentami (określając je jednak jako dzieło
Kamsetzera) uległ początkowo również autor niniejszego
artykułu — por. Warszawska willa Marcellego Bacciarelle-
go — późniejsza „Bagatela”, „Biul. Hist. Sztuki”, XXIII,
1961, nr 2, przypis 10.
proporcje budowli. Przyjęte autorstwo i miejsce
przeznaczenia budzą więc poważne zastrzeżenia.
Twórcą powyższych rysunków był Jan Chrystian
Kamsetzer, obiektem zaś, z którym rysunki te się
wiążą jest Pomarańczarnia w Łazienkach Warszaw-
skich, konkretnie — wnętrze sali biegnącej wzdłuż
głównej, południowej elewacji budynku 3.
Za autorstwem Kamsetzera przemawia styl archi-
tektury, a więc lekkość i wysmukłość proporcji,
umiar i prostota dekoracji. Również i detal architek-
toniczny nosi znamię jego twórczości. Z licznego ze-
społu form wskażmy choćby tylko na motywy kase-
tonów wypełnionych okrągłymi guzami4, apliki
umieszczone w pionowych płycinach5, emblematy
muzyczne, czy tak charakterystyczne właśnie dla Kam-
setzera komponowanie dekoracji sufitu z elementów
półkoli6. Autorstwo Kamsetzera wydaje się więc
bezsporne.
Jakie jednak powody skłaniają do powiązania
tych projektów z Pomarańczamią Łazienkowską? Ze-
3 Projektów tych nie wiązała z Kamsetzerem autorka
monografii artysty N. Batowska, Jan Chrystian Kam-
setzer architekt Stanisława Augusta, praca doktorska
przygotowana W r. 1960 na UW, rkps przechowywany
w Archiwum PAN w Warszawie.
4 Por. projekt J. Ch. Kamsetzera rozbudowy Pałacu
na Wyspie W Łazienlkach — Gab. Ryc. BUW, Zb. Patka 274.
5 Por. projekt J. Ch. Kamsetzera dekoracji Pałacu
w Rogalinie skopiowany przez Atanazego Raczyńskiego
w r. 1803 — Muz. Narodowe w Poznaniu.
6 Por. dekorację w postaci instrumentów muzycznych
Sali Balowej Pałacu Tyszkiewiczów w Warszawie oraz
kompozycję plafonu tej sali.
367