DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:Kowalczyk, Jerzy: Biblioteka Jana Szymona Wolffa inżyniera ks Janusza Wiśniowieckiego na Zbarażu: (Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Warzawskiego w dniu 29.III.1960 r.)
DOI Artikel:Wykaz prac doktorskich i magisterskich z zakresu Historii Sztuki za lata 1953 - 1959
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0089
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
skowej w przeważającym stopniu
włoska, może wskazywać na specja-
lizację inżyniera Wolffa w tej dzie-
dzinie we Włoszech, a w każdym
razie charakteryzuje jego upodoba-
nia. Przeważające ilościowo publi-
kacje niemieckie, z matematyki
i innych dziedzin, mogłyby wskazy-
wać na odbycie zasadniczych stu-
diów na jednej z uczelni niemiec-
kich. Częścią Niemiec, z których
mógł Wolff pochodzić, ewentualnie
kształcić się, mogłaby być Nadrenia.
Wskazuje na to pojawiająca się w
doborze literatury problematyka
francusko-flamandzko-holenderska.
Sądząc z przeglądu biblioteki
Wolff jako inżynier wojskowy mu-
siał mieć całkiem niezłe przygoto-
wanie teoretyczne także w zakresie
architektury świeckiej, pałacowej
i kościelnej. Takiej wiedzy nie po-
siadali ówcześni muratorzy, zwłasz-
cza cechowi. W badaniach dziejów
architektury polskiej, zwłaszcza
XVII stulecia, należy specjalną
uwagę poświęcić inżynierom woj-
skowym jako ewentualnym projek-
todawcom, mieli oni bowiem ku
temu najlepsze przygotowanie teo-
retyczne. Doskonałym przykładem
jest wspaniała postać Tylmana
z Gameren, posiadającego' zresztą
obszerną bibliotekę, która w jakiejś
części przetrwała do naszych cza-
sów. Dość wszechstronne zaintere-
sowania i wykształcenie Wolffa
odpowiadało ideałowi „uomo uni-
versale”, stworzonemu w okresie
renesansu, a mającemu swoją kon-
tynuację w pewnym stopniu także
w XVII w. Dowodem tego jest choć-
by ideał architekta „militaris” na-
kreślony przez Józefa Naronowicza-
Narońskiego w jego „Budownictwie
wojennym” z połowy XVII w. (wyd.
Warszawa 1957, s. 126—129). Archi-
tekt inżynierem zwany ma być bieg-
ły nie tylko „we wszystkich na-
ukach matematycznych”, geometrii,
mechanice, optyce i perspektywie,
nie tylko stać się dobrym „artyle-
rem, pirotechnikiem” i „picturą”
władać. Ma on być także dobrym
geografem, historykiem, politykiem
i retorykiem, a także „ars naturalis
magica” będzie mu potrzebna do
sprawowania różnych „machinacji
i inwencji”. „Przyrodzenia zaś (ma
bydź) mężnego:, pobożnego”.
Nie posiadamy wiadomości o pra-
cach Wolffa, nie wiemy nawet
kiedy przybył do Polski. Wiadomo
tylko, że był on inżynierem ks. Ja-
nusza WiśniowieCkiego, koniuszego
wielkiego koronnego, wytrawnego
znawcy problemów architektury mi-
litarnej (m. in. praktykował w
świetnej szkole sławnego Spinoli
przy oblężeniu Bredy). Młody ks.
Wiśniowiecki odziedziczył w 1631 r.
wielką fortunę Zbaraskich wraz
z nowowzniesionym zamkiem w
Zbarażu. Inżynier Wolff mógł roz-
mierzać dla ks. Janusza Wiśnio-
wieckiego i otoczyć fortyfikacjami
założony przez księcia Dymitropol
nad Bohem w województwie brac-
ławskim. St. Tomkowicz (o. c.)
przypuszczał, że Wolff mógł być
użytym „przy dokończeniu lub for-
tyfikacji zamków w Wiśniowcu czy
Zbarażu, zwłaszcza te*go ostatniego”.
Przypuszczenie to przy bliższej
wielostronnej analizie nie znajduje
jednak potwierdzenia. Raczej
wszystko wskazuje, że zbaraski pa-
łac z fortyfikacjami starowłoskimi
otrzymał ks. Wiśniowiecki w stanie
gotowym po Jerzym Zbaraskim.
Wolff mógł budować dalsze dodat-
kowe pierścienie fortyfikacji holen-
derskich wokół zamku i miasta
Zbaraża (nie należy mylić tu oczy-
wiście fortyfikacji powstałych w
1649 r. w czasie wojen kozackich).
Działalność architektoniczna in-
żyniera Jana Szymona Wolffa czeka
na wyświetlenie wraz z opracowa-
niem artystycznego mecenatu Wiś-
niowieckich w I. połowie XVII stu-
lecia.
WYKAZ PRAC DOKTORSKICH I
MAGISTERSKICH Z ZAKRESU HISTORII SZTUKI
ZA LATA 1953 - 1959
W „Biuletynie Historii Sztuki” R. XV (1953), nr 3/4 został opublikowany wykaz prac dok-
torskich i magisterskich z zakresu historii sztuki za lata 1944—1952. Począwszy od niniej-
szego numeru redakcja „Biuletynu” zamierza kontynuować publikowanie analogicznego wy-
kazu za lata 1953—59, w kolejności uzyskiwania materiałów.
W numerze obecnym publikujemy wykazy prac, sporządzone przez Instytut Historii Sztuki
Uniwersytetu Warszawskiego oraz przez Katedrę Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu
w Lublinie.
Wykaz nie obejmuje prac wykonanych w Zakładach Architektury Politechnik, jak rów-
nież uniwersyteckich katedrach archeologii. Wykazy prac doktorskich z dziedziny architek-
tury ogłaszane są w „Kwartalniku Architektury i Urbanistyki”, działalność uniwersyteckich
katedr archeologii
UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Katedra
Prof. dr
Stanisława Lorentza
PRACE MAGISTERSKIE
R. 1953/1954
Kaczyńska Barbara, Wille pod-
warszawskie doby Oświecenia.
jest omawiana w kronice czasopisma
Sygietyńska Hanna, Stanisław
Kostka Potocki jako architekt.
R. 1954/1955
Jaroszewski Tadeusz Stefan,
Zycie i twórczość architekta Jaku-
ba Hempla (1762—1831), druk.
„Biuletyn H. S.” XVII (1955), nr 3.
Kobyłecka Elżbieta, Sztuka ra-
dziecka w świetle polskiej krytyki
artystycznej dwudziestolecia mię-
dzywojennego (pod kierunkiem z-cy
prof. mgr S. Kozakiewicza).
„Z otchłani wieków”.
Kwiatkowski Marek, Architek-
tura pałacowa i dworkowa na Ma-
zowszu w dobie Oświecenia.
Zaniewicz-Liczbińska Maria, Ur-
banistyka i architektura Płocka
od XVI do połowy XIX wieku,
druk, (w streszczeniu) jeden rozdział
pracy „Notatki płockie” 1957, z. 6.
TrOjan Alina, Meczety i medre-
sy Azji Zachodniej i Środkowej od
XII do XV wieku, ze szczególnym
uwzględnieniem terenóyp Azji Ra-
79
skowej w przeważającym stopniu
włoska, może wskazywać na specja-
lizację inżyniera Wolffa w tej dzie-
dzinie we Włoszech, a w każdym
razie charakteryzuje jego upodoba-
nia. Przeważające ilościowo publi-
kacje niemieckie, z matematyki
i innych dziedzin, mogłyby wskazy-
wać na odbycie zasadniczych stu-
diów na jednej z uczelni niemiec-
kich. Częścią Niemiec, z których
mógł Wolff pochodzić, ewentualnie
kształcić się, mogłaby być Nadrenia.
Wskazuje na to pojawiająca się w
doborze literatury problematyka
francusko-flamandzko-holenderska.
Sądząc z przeglądu biblioteki
Wolff jako inżynier wojskowy mu-
siał mieć całkiem niezłe przygoto-
wanie teoretyczne także w zakresie
architektury świeckiej, pałacowej
i kościelnej. Takiej wiedzy nie po-
siadali ówcześni muratorzy, zwłasz-
cza cechowi. W badaniach dziejów
architektury polskiej, zwłaszcza
XVII stulecia, należy specjalną
uwagę poświęcić inżynierom woj-
skowym jako ewentualnym projek-
todawcom, mieli oni bowiem ku
temu najlepsze przygotowanie teo-
retyczne. Doskonałym przykładem
jest wspaniała postać Tylmana
z Gameren, posiadającego' zresztą
obszerną bibliotekę, która w jakiejś
części przetrwała do naszych cza-
sów. Dość wszechstronne zaintere-
sowania i wykształcenie Wolffa
odpowiadało ideałowi „uomo uni-
versale”, stworzonemu w okresie
renesansu, a mającemu swoją kon-
tynuację w pewnym stopniu także
w XVII w. Dowodem tego jest choć-
by ideał architekta „militaris” na-
kreślony przez Józefa Naronowicza-
Narońskiego w jego „Budownictwie
wojennym” z połowy XVII w. (wyd.
Warszawa 1957, s. 126—129). Archi-
tekt inżynierem zwany ma być bieg-
ły nie tylko „we wszystkich na-
ukach matematycznych”, geometrii,
mechanice, optyce i perspektywie,
nie tylko stać się dobrym „artyle-
rem, pirotechnikiem” i „picturą”
władać. Ma on być także dobrym
geografem, historykiem, politykiem
i retorykiem, a także „ars naturalis
magica” będzie mu potrzebna do
sprawowania różnych „machinacji
i inwencji”. „Przyrodzenia zaś (ma
bydź) mężnego:, pobożnego”.
Nie posiadamy wiadomości o pra-
cach Wolffa, nie wiemy nawet
kiedy przybył do Polski. Wiadomo
tylko, że był on inżynierem ks. Ja-
nusza WiśniowieCkiego, koniuszego
wielkiego koronnego, wytrawnego
znawcy problemów architektury mi-
litarnej (m. in. praktykował w
świetnej szkole sławnego Spinoli
przy oblężeniu Bredy). Młody ks.
Wiśniowiecki odziedziczył w 1631 r.
wielką fortunę Zbaraskich wraz
z nowowzniesionym zamkiem w
Zbarażu. Inżynier Wolff mógł roz-
mierzać dla ks. Janusza Wiśnio-
wieckiego i otoczyć fortyfikacjami
założony przez księcia Dymitropol
nad Bohem w województwie brac-
ławskim. St. Tomkowicz (o. c.)
przypuszczał, że Wolff mógł być
użytym „przy dokończeniu lub for-
tyfikacji zamków w Wiśniowcu czy
Zbarażu, zwłaszcza te*go ostatniego”.
Przypuszczenie to przy bliższej
wielostronnej analizie nie znajduje
jednak potwierdzenia. Raczej
wszystko wskazuje, że zbaraski pa-
łac z fortyfikacjami starowłoskimi
otrzymał ks. Wiśniowiecki w stanie
gotowym po Jerzym Zbaraskim.
Wolff mógł budować dalsze dodat-
kowe pierścienie fortyfikacji holen-
derskich wokół zamku i miasta
Zbaraża (nie należy mylić tu oczy-
wiście fortyfikacji powstałych w
1649 r. w czasie wojen kozackich).
Działalność architektoniczna in-
żyniera Jana Szymona Wolffa czeka
na wyświetlenie wraz z opracowa-
niem artystycznego mecenatu Wiś-
niowieckich w I. połowie XVII stu-
lecia.
WYKAZ PRAC DOKTORSKICH I
MAGISTERSKICH Z ZAKRESU HISTORII SZTUKI
ZA LATA 1953 - 1959
W „Biuletynie Historii Sztuki” R. XV (1953), nr 3/4 został opublikowany wykaz prac dok-
torskich i magisterskich z zakresu historii sztuki za lata 1944—1952. Począwszy od niniej-
szego numeru redakcja „Biuletynu” zamierza kontynuować publikowanie analogicznego wy-
kazu za lata 1953—59, w kolejności uzyskiwania materiałów.
W numerze obecnym publikujemy wykazy prac, sporządzone przez Instytut Historii Sztuki
Uniwersytetu Warszawskiego oraz przez Katedrę Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu
w Lublinie.
Wykaz nie obejmuje prac wykonanych w Zakładach Architektury Politechnik, jak rów-
nież uniwersyteckich katedrach archeologii. Wykazy prac doktorskich z dziedziny architek-
tury ogłaszane są w „Kwartalniku Architektury i Urbanistyki”, działalność uniwersyteckich
katedr archeologii
UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Katedra
Prof. dr
Stanisława Lorentza
PRACE MAGISTERSKIE
R. 1953/1954
Kaczyńska Barbara, Wille pod-
warszawskie doby Oświecenia.
jest omawiana w kronice czasopisma
Sygietyńska Hanna, Stanisław
Kostka Potocki jako architekt.
R. 1954/1955
Jaroszewski Tadeusz Stefan,
Zycie i twórczość architekta Jaku-
ba Hempla (1762—1831), druk.
„Biuletyn H. S.” XVII (1955), nr 3.
Kobyłecka Elżbieta, Sztuka ra-
dziecka w świetle polskiej krytyki
artystycznej dwudziestolecia mię-
dzywojennego (pod kierunkiem z-cy
prof. mgr S. Kozakiewicza).
„Z otchłani wieków”.
Kwiatkowski Marek, Architek-
tura pałacowa i dworkowa na Ma-
zowszu w dobie Oświecenia.
Zaniewicz-Liczbińska Maria, Ur-
banistyka i architektura Płocka
od XVI do połowy XIX wieku,
druk, (w streszczeniu) jeden rozdział
pracy „Notatki płockie” 1957, z. 6.
TrOjan Alina, Meczety i medre-
sy Azji Zachodniej i Środkowej od
XII do XV wieku, ze szczególnym
uwzględnieniem terenóyp Azji Ra-
79