DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Solarz, Olga: Polichromia kościoła parafialnego w Olszówce pow. Limanowa
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0061
POLICHROMIA KOŚCIOŁA W OLSZÓWCE
3. Wątek maryjny reprezentuje dekoracja
fryzu i stropu prezbiterium. Środek zajmuje dużych
rozmiarów kompozycja przedstawiająca Marię
„Ucieczkę grzesznych” depczącą smoka. Dzieciątko,
które Maria trzyma na rękach, włócznią o rękojeści
w kształcie krzyża przebija głowę bestii, co symbo-
lizuje zwycięstwo nad grzechem, a także, w okresie
kontrreformacji —• nad herezją 55. Jest to typ ikono-
graficzny pochodzący od Niepokalanego Poczęcia
i wywodzący się z apokaliptycznej wizji „Madonny
przed stworzeniem świata”56. W wiejskich kościół-
kach finezyjna teologiczna spekulacja zastępowana
była łatwiej zrozumiałymi dla ludu wezwaniami li-
tanii 57 Odczytanie scen wymalowanych na fryzie
prezbiterium ze względu na ich fragmentaryczny
stan zachowania oraz symboliczny charakter przed-
stawia trudności. Zawierają one najprawdopodob-
niej symbole Niepokalanego Poczęcia wg starszej ty-
pologii mariańskiej, rozpowszechnionej u schyłku
średniowiecza, jak np. krzak ognisty (wiżja Mojże-
sza) 58, bramę zamku, przez którą przechodzi król
(wizja Ezechiela)59, lub symbole litanii jak np.
przeglądająca się w lustrze postać w todze i birecie
sędziowskim symbolizująca niewątpliwie wezwanie
„zwierciadło sprawiedliwości”.
4. Gloryfikacja pokuty. Nie można po-
minąć jeszcze jednego wyraźnego wątku dekoracji
w Olszówce a mianowicie gloryfikacji pokuty.' Przy-
kładem tego jest wymalowana na stropie nawy do-
browolna pokuta Chrystusa, który wziąwszy na sie-
bie grzechy świata korzy się przed św. Janem.
Chrzest w Jordanie, niegdyś jedna z manifestacji
boskości. w dobie kontrreformacji pod wpływem li-
teratury mistycznej a szczególnie Meditationes
A1v a r ez a de Paz stał się symbolem pokory60.
Patronem sakramentu pokuty jest św. Jan Nepo-
mucen, utopiony w Wełtawie za dotrzymanie tajem-
nicy spowiedzi, któremu poświęcono później dobu-
dowaną kaplicę.
Jak wynika z powyższych rozważań myśl prze-
wodnią tego programu stanowi nauka chrześcijań-
skiego życia i umierania: prowadzi do niej droga
przez ascezę, czego uczy przykład pustelników;
osiągnięcie zbawienia jest możliwe, mimo upadków,
gdyż grzechy świata wziął na siebie Zbawiciel
i obmył je wodą Jordanu (Chrzest w Jordanie na
55 Małe, jw., S. 254.
56 K u n s t 1 e, jw., I, s. 652.
57 Małe, jw., s. 42—4‘3.
58 K u n s 11 e, jw., I. s. 92—93.
59 jw., S. 92—93.
60 Małe, jw., s. 260.
61 Bukowski, jw., S. 67.
62 j. Szabłowski, Powiat wadowicki, Warszawa
1953, s. 154, fig. 41.
II. 7. Św. Rozalia z Palermo (?), polichromia. Olszów-
ka, kościół par.
stropie nawy) oraz krwią (krzyż na transepcie oraz
symbole pasyjne); „Ucieczką grzesznych” jest Maria,
depcząca smoka. Nad całością czuwa wymalowane
nad ołtarzem Oko Opatrzności.
Zachowane przykłady polichromii drewnianych
kościółków z 1 poł. w. XVIII świadczą o tym, że
podobnie jak w monumentalnym malarstwie baro-
kowych kolegiat i klasztorów, często mamy do czy-
nienia z ułożonym najprawdopodobniej przez teologa
programem ikonograficznym. Program nawiązuje
najczęściej do wezwania kościoła i uwzględnia kult
lokalnych patronów. I tak np. główny wątek poli-
chromii w kościele p. w. św. Jana Chrzciciela
w Orawce pow. N. Targ (r. 1711) stanowi przedsta-
wiona w 12 obrazach historia patrona parafii, po-
nadto szereg wizerunków wyraża kult węgierskich
świętych 61. W starym kościele p. w. św. Anny w Za-
krzowie (pow. wadowicki) (r. 1719) na głównym miej-
scu umieszczono przedstawienia Św. Anny Samo-
trzeć oraz Koronacji NPMarii62. Polichromia Jana
51
3. Wątek maryjny reprezentuje dekoracja
fryzu i stropu prezbiterium. Środek zajmuje dużych
rozmiarów kompozycja przedstawiająca Marię
„Ucieczkę grzesznych” depczącą smoka. Dzieciątko,
które Maria trzyma na rękach, włócznią o rękojeści
w kształcie krzyża przebija głowę bestii, co symbo-
lizuje zwycięstwo nad grzechem, a także, w okresie
kontrreformacji —• nad herezją 55. Jest to typ ikono-
graficzny pochodzący od Niepokalanego Poczęcia
i wywodzący się z apokaliptycznej wizji „Madonny
przed stworzeniem świata”56. W wiejskich kościół-
kach finezyjna teologiczna spekulacja zastępowana
była łatwiej zrozumiałymi dla ludu wezwaniami li-
tanii 57 Odczytanie scen wymalowanych na fryzie
prezbiterium ze względu na ich fragmentaryczny
stan zachowania oraz symboliczny charakter przed-
stawia trudności. Zawierają one najprawdopodob-
niej symbole Niepokalanego Poczęcia wg starszej ty-
pologii mariańskiej, rozpowszechnionej u schyłku
średniowiecza, jak np. krzak ognisty (wiżja Mojże-
sza) 58, bramę zamku, przez którą przechodzi król
(wizja Ezechiela)59, lub symbole litanii jak np.
przeglądająca się w lustrze postać w todze i birecie
sędziowskim symbolizująca niewątpliwie wezwanie
„zwierciadło sprawiedliwości”.
4. Gloryfikacja pokuty. Nie można po-
minąć jeszcze jednego wyraźnego wątku dekoracji
w Olszówce a mianowicie gloryfikacji pokuty.' Przy-
kładem tego jest wymalowana na stropie nawy do-
browolna pokuta Chrystusa, który wziąwszy na sie-
bie grzechy świata korzy się przed św. Janem.
Chrzest w Jordanie, niegdyś jedna z manifestacji
boskości. w dobie kontrreformacji pod wpływem li-
teratury mistycznej a szczególnie Meditationes
A1v a r ez a de Paz stał się symbolem pokory60.
Patronem sakramentu pokuty jest św. Jan Nepo-
mucen, utopiony w Wełtawie za dotrzymanie tajem-
nicy spowiedzi, któremu poświęcono później dobu-
dowaną kaplicę.
Jak wynika z powyższych rozważań myśl prze-
wodnią tego programu stanowi nauka chrześcijań-
skiego życia i umierania: prowadzi do niej droga
przez ascezę, czego uczy przykład pustelników;
osiągnięcie zbawienia jest możliwe, mimo upadków,
gdyż grzechy świata wziął na siebie Zbawiciel
i obmył je wodą Jordanu (Chrzest w Jordanie na
55 Małe, jw., S. 254.
56 K u n s t 1 e, jw., I, s. 652.
57 Małe, jw., s. 42—4‘3.
58 K u n s 11 e, jw., I. s. 92—93.
59 jw., S. 92—93.
60 Małe, jw., s. 260.
61 Bukowski, jw., S. 67.
62 j. Szabłowski, Powiat wadowicki, Warszawa
1953, s. 154, fig. 41.
II. 7. Św. Rozalia z Palermo (?), polichromia. Olszów-
ka, kościół par.
stropie nawy) oraz krwią (krzyż na transepcie oraz
symbole pasyjne); „Ucieczką grzesznych” jest Maria,
depcząca smoka. Nad całością czuwa wymalowane
nad ołtarzem Oko Opatrzności.
Zachowane przykłady polichromii drewnianych
kościółków z 1 poł. w. XVIII świadczą o tym, że
podobnie jak w monumentalnym malarstwie baro-
kowych kolegiat i klasztorów, często mamy do czy-
nienia z ułożonym najprawdopodobniej przez teologa
programem ikonograficznym. Program nawiązuje
najczęściej do wezwania kościoła i uwzględnia kult
lokalnych patronów. I tak np. główny wątek poli-
chromii w kościele p. w. św. Jana Chrzciciela
w Orawce pow. N. Targ (r. 1711) stanowi przedsta-
wiona w 12 obrazach historia patrona parafii, po-
nadto szereg wizerunków wyraża kult węgierskich
świętych 61. W starym kościele p. w. św. Anny w Za-
krzowie (pow. wadowicki) (r. 1719) na głównym miej-
scu umieszczono przedstawienia Św. Anny Samo-
trzeć oraz Koronacji NPMarii62. Polichromia Jana
51