DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kozakiewiczowa, Helena: Mecenat Jana Łaskiego: (Z zagadnień sztuki renesansowej w Polsce)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0021
MECENAT JANA ŁASKIEGO
ale było to w r. 1680. a więc w 150 lat po śmierci
fundatora.
Plan, jaki posiadała kaplica Łaskiego, min» swego
podobieństwa do planów rotund romańskich, da się
w pełni usytuować na tle rozwojowym włoskiej archi-
tektury renesansowej ok. r. 1500. Artyści Odrodzenia
uznali przecież za swój ideał budowlę centralną, na-
krytą kopułą. Temat ten opracowali w teorii i reali-
zowali w praktyce w różnych wariantach; najczęś-
ciej opierają się one na ośmiokącie, około którego
grupują się półkoliste nisze lub okrągłe, kwadratowe,
prostokątne czy wieloboczne pomieszczenia; nierzadko
część środkową stanowi kwadrat lub koło (il. 10).
Tym ostatnim Rozwiązaniom szczególnie bliski jest
plan kaplicy Łaskiego37. Najbardziej pokrewne ukła-
dy występują u Bramantego: w jego projektach ba-
zyliki św. Piotra (wnętrza narożne) i kościoła S. Celso
w Rzymie oraz w planie środkowej części Tempietta.
Pokrewne rozwiązania daje Leonardo da Vinci w
swych szkicach 38 i B. Peruzzi. Odnajdujemy je w teo-
retycznych projektach budowli centralnych Serlia,
których echo nawraca jeszcze w budowlach włoskiej
prowincji w w. XVII39. Pokrewne motywy wykazują
nam i inne budowle włoskie, jak kościoły w Cremie,
Todi i Prato. Trójboczne zamknięcie wnętrza apsydy
pn. kaplicy Łaskiego nie jest również obce kościołom
włoskim: mamy je np. w S. Maria Coronata (Canepa-
nova) w Pawii, kościele, który miał projektować
również Bramante40. Przeprowadzając te porówna-
nia, nie odnajdujemy wśród znanych nam budowli
centralnych włoskich identycznego rozwiązania z ka-
plicą gnieźnieńską, tak jak i dla kaplicy Zygmun-
towskiej nie odnalazł się dokładny wzór. Ale zestroje
motywów, występujących w planie kaplicy Łaskiego,
powiązane w różnych układach, powtarzają się nie-
wątpliwie we włoskiej myśli architektonicznej pocz.
w. XVI, zwłaszcza w środowisku rzymskim.
37 Na związek planu kaplicy Łaskiego z pianiami bu-
dowli włoskich okresu renesansu zwrócił uwagę J. Z a-
chwatowicz, jw., s. 24—25 oraz Z. Swiechowski
w głosie na Konferencji poświęconej II tomowi Podręcz-
nika Historii Sztuki Polskiej w Krakowie w dn. 7—9.11.1952
(niepublikowanym).
38 L. H. H e y d e n r e i c h, Leonardo da Vinci, Bazy-
lea 1953. W t. 2, s. 90 reprodukcja budowli centralnej
z Codex Atlanticus, 205v-a; Leonardo da Vinci, Berlin b. d.
(album wydany z okazji wystawy Leonarda da Vinci
w Mediolanie w r. 1939). Rozdział Der Kuppelbau,
S. 233—237.
39 P. Zampetti, II santuario di Macereto ed altri
edifizi a pianta centrale del secolo XVI, (Urbino) 1957.
40 H. W i 11 i c h i P. Zu c k e r, Die Baukunst der
Renaissance ln Italien, Handbuch der Kunstwissenschaft,
Wildpark—Potsdam, b. d., s. 158, il. 173.
41 W, D a 1 b o r, jw.
Jest godnym podkreślenia fakt, iż niemal na dzie-
sięć lat przed ukończeniem kaplicy Zygmuntowskiej
powstaje w odległym od Krakowa rejonie Polski re-
nensansowa rotunda, kaplica wolnostojąca, nie wto-
piona w organizm wielkiego budynku kościelnego,
bliska — jeśli chodzi o jej plan — przodującym
rozwiązaniom włoskim. Kto mógł być autorem pro-
jektu? W Polsce wówczas tylko jedno nazwisko1 może
wchodzić w grę —• Berrecciego; wysunięta przez Dal-
bora osoba Wysockiego nie może być wiązana z kap-
licą gnieźnieńską 41. Lecz plan kaplicy Łaskiego zdaje
się mieć zbyt dużo związków z architekturą rzym-
ską pocz. w. XVI, by go można, bez wahania związać
z osobą Florentczyka. Wydaje się, że ważną rolę
II. 8. Górna część kaplicy grobowej Jana Łaskiego,
fragment il. 7.
11
ale było to w r. 1680. a więc w 150 lat po śmierci
fundatora.
Plan, jaki posiadała kaplica Łaskiego, min» swego
podobieństwa do planów rotund romańskich, da się
w pełni usytuować na tle rozwojowym włoskiej archi-
tektury renesansowej ok. r. 1500. Artyści Odrodzenia
uznali przecież za swój ideał budowlę centralną, na-
krytą kopułą. Temat ten opracowali w teorii i reali-
zowali w praktyce w różnych wariantach; najczęś-
ciej opierają się one na ośmiokącie, około którego
grupują się półkoliste nisze lub okrągłe, kwadratowe,
prostokątne czy wieloboczne pomieszczenia; nierzadko
część środkową stanowi kwadrat lub koło (il. 10).
Tym ostatnim Rozwiązaniom szczególnie bliski jest
plan kaplicy Łaskiego37. Najbardziej pokrewne ukła-
dy występują u Bramantego: w jego projektach ba-
zyliki św. Piotra (wnętrza narożne) i kościoła S. Celso
w Rzymie oraz w planie środkowej części Tempietta.
Pokrewne rozwiązania daje Leonardo da Vinci w
swych szkicach 38 i B. Peruzzi. Odnajdujemy je w teo-
retycznych projektach budowli centralnych Serlia,
których echo nawraca jeszcze w budowlach włoskiej
prowincji w w. XVII39. Pokrewne motywy wykazują
nam i inne budowle włoskie, jak kościoły w Cremie,
Todi i Prato. Trójboczne zamknięcie wnętrza apsydy
pn. kaplicy Łaskiego nie jest również obce kościołom
włoskim: mamy je np. w S. Maria Coronata (Canepa-
nova) w Pawii, kościele, który miał projektować
również Bramante40. Przeprowadzając te porówna-
nia, nie odnajdujemy wśród znanych nam budowli
centralnych włoskich identycznego rozwiązania z ka-
plicą gnieźnieńską, tak jak i dla kaplicy Zygmun-
towskiej nie odnalazł się dokładny wzór. Ale zestroje
motywów, występujących w planie kaplicy Łaskiego,
powiązane w różnych układach, powtarzają się nie-
wątpliwie we włoskiej myśli architektonicznej pocz.
w. XVI, zwłaszcza w środowisku rzymskim.
37 Na związek planu kaplicy Łaskiego z pianiami bu-
dowli włoskich okresu renesansu zwrócił uwagę J. Z a-
chwatowicz, jw., s. 24—25 oraz Z. Swiechowski
w głosie na Konferencji poświęconej II tomowi Podręcz-
nika Historii Sztuki Polskiej w Krakowie w dn. 7—9.11.1952
(niepublikowanym).
38 L. H. H e y d e n r e i c h, Leonardo da Vinci, Bazy-
lea 1953. W t. 2, s. 90 reprodukcja budowli centralnej
z Codex Atlanticus, 205v-a; Leonardo da Vinci, Berlin b. d.
(album wydany z okazji wystawy Leonarda da Vinci
w Mediolanie w r. 1939). Rozdział Der Kuppelbau,
S. 233—237.
39 P. Zampetti, II santuario di Macereto ed altri
edifizi a pianta centrale del secolo XVI, (Urbino) 1957.
40 H. W i 11 i c h i P. Zu c k e r, Die Baukunst der
Renaissance ln Italien, Handbuch der Kunstwissenschaft,
Wildpark—Potsdam, b. d., s. 158, il. 173.
41 W, D a 1 b o r, jw.
Jest godnym podkreślenia fakt, iż niemal na dzie-
sięć lat przed ukończeniem kaplicy Zygmuntowskiej
powstaje w odległym od Krakowa rejonie Polski re-
nensansowa rotunda, kaplica wolnostojąca, nie wto-
piona w organizm wielkiego budynku kościelnego,
bliska — jeśli chodzi o jej plan — przodującym
rozwiązaniom włoskim. Kto mógł być autorem pro-
jektu? W Polsce wówczas tylko jedno nazwisko1 może
wchodzić w grę —• Berrecciego; wysunięta przez Dal-
bora osoba Wysockiego nie może być wiązana z kap-
licą gnieźnieńską 41. Lecz plan kaplicy Łaskiego zdaje
się mieć zbyt dużo związków z architekturą rzym-
ską pocz. w. XVI, by go można, bez wahania związać
z osobą Florentczyka. Wydaje się, że ważną rolę
II. 8. Górna część kaplicy grobowej Jana Łaskiego,
fragment il. 7.
11