DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kurzątkowska, Alicja: Firlejowie - Broniewscy i ich fundacje: Przyczynek do mecenatu Firlejów w XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0032
ALICJA KURZĄTKOWSKA
II. 6. Pomnik z figurami Jakuba i Piotra Firlejów
w Domku Gotyckim w Puławach. (Fot. M. Kurząt-1
kowski, zb. WKZ)
pomnika z figurami, zasadniczy wkład Krzysztofa
w budowę lub przebudowę pałacu zdaje się nie bu-
dzić wątpliwości. Być może, iż powstanie nowej sie-
dziby w Bronowicach łączyło się z małżeństwem
Krzysztofa z Zofią Piotrowską, zawartym ok.
1620 r.19.
Po śmierci Krzysztofa Bronowice odziedziczyli je-
go synowie Aleksander i Remigian. W 1647 r. sprze-
dali oni wieś Stanisławowi Witowskiemu kasztela-
nowi sandomierskiemu. Decyzja ta wywołała natych-
miastowy sprzeciw Mikołaja i Remigiana Broniew-
skich, synów Jędrzeja wielkorządcy krakowskiego,
bratanków Krzysztofa20 21 22 23 24 25 26. Nie jest znany wynik tego
sporu, wiadomo jednak, że Bronowice w dużej mierze
odpadły wówczas od Broniewskich przechodząc czę-
ściowo do Chomentowskich 21.
Werdum, opisujący w lataćh 70-tych XVII w. pa-
łac w Bronowicach jako „ciężko zbudowany stary
zamek”, nie wspomina do kogo on wówczas należał22.
W 1676 r. właścicielem Bronowie jest Jakub Antoni
Chomentowski23. Trudno ustalić, czy posiadał on
całą wieś wraz z pałacem, gdyż w 1688 r. wymie-
niani są jako jej właściciele bracia Mikołaj i Michał
Broniewscy, bratankowie Aleksandra i Remigiana24.
Jednocześnie od r. 1683 dziedzicem Bronowie nazy-
wany jest Aleksander Polanowski25, do którego „ma-
jętność bronowicka” przeszła drogą kupna. W r. 1686
darowuje on ją swemu synowcowi Michałowi Pola-
nowskiemu, z okazji jego ślubu z Cecylią Bajer26.
W początkach XVIII w„ po śmierci M. Polanowskie-
go Bronowice przechodzą na Bajerów h. Leliwa, po-
zostając ich własnością do końca stulecia. W 1803 r.
Michał Bajer odstępuje dobra bronowickie Wojcie-
ćhowi Jawornickiemu, którego dwóch synów poślu-
biły dwie Bajerówny27. Po przeprowadzonym
w 1814 r. dziale dóbr Bronowice otrzymuje Józef, żo-
naty z Zofią Bajerówną, a następnie dziedziczy je
jego syn Michał28. Od r. 1848 do 1853 należą do Lud-
wika hr. Grabowskiego29.
Zmieniający się często właściciele nie zapewniali
należytej opieki pałacowi, który niszczał nie zamiesz-
kały od dłuższego czasu. Pogarszał się także stan
budynku mieszkalnego dostawionego do „wieży firle-
jowskiej” od północy. Ostatecznie przystąpiono do
rozbiórki najpierw części mieszkalnej, częściowo
drewnianej, dobudowanej zapewne w 2 poł. XVIII w„
a następnie samego pałacu30. Na starych piwnicach
już w r. 1860 wznosiła się nowa budowla31. W jej
zachodnią elewację wmontowano pochodzące ze sta-
rego pałacu kamienne figury rycerzy oraz tarczę
19 A. Boniecki, jw„ s. 137.
20 jw.
21 WAPL (= Woj. Arch. Państw, w Lublinie), Księga
Grodzka Lubelska nr 239/21498, Testament! per olim Gene-
rosum Chometowski conscripti oblata — Brońiewice 1657,
k. 22—29; J. Wiśniewski, Monografia dekanatu ko-
Zienickiego, Radom 1913, s. 22—23.
22 k. Liske, Cudzoziemcy w Polsce, Lwów 1876, s. 188.
23 AKBL nr 100, Liber visitationum in Archidiaconatu
Lublinensi — Annis 1678 et 1679 expeditarum, k. 182—182.
24 A. Boniecki, jw„ s. 137.
25 j. Gacki, Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża
na Łysej Górze, Warszawa 1873, s. 289.
26 AGAD, Archiwum Radzyńskie Potockich, VI. P. 25,
287. Intercyza Michała i Cecylii z Bajerów Polanowskich
dotycząca donacji dóbr Bronowice.
27 AHSP w Puławach, Zbiór dokumentów. Akt z 4 V 1803 r.;
S. U r u s k i, jw., t. I, s. 69; A. B o n i e c k i, jw., t. I, s. 80.
28 AHSP w Puławach, Zbiór dokumentów. Akt
z 9 VII 1824 r. oraz Akt z 22 V 1834 r.; Arch. Paraf, w Górze
Puławskiej, Księga Akt Urodzonych w Parafii Góra Ja-
roszyńska za 1826 po 1844 r., S. 35.
29 AHSP w Puławach, Wykaz hipoteczny... Dz. II, s. 4.
30 Tamże s. 4—5, wymienieni kolejni właściciele do
r. 1876. Rozbiórki pałacu dokonano zapewne za czasów
Makowskiego, do którego Bronowice należały w 1. 1859—1869.
On także wzniósł nowy dwór, który następnie stał się
własnością Herniczków h. Kotwicz.
31 W. T., jw., s. 257.
22
II. 6. Pomnik z figurami Jakuba i Piotra Firlejów
w Domku Gotyckim w Puławach. (Fot. M. Kurząt-1
kowski, zb. WKZ)
pomnika z figurami, zasadniczy wkład Krzysztofa
w budowę lub przebudowę pałacu zdaje się nie bu-
dzić wątpliwości. Być może, iż powstanie nowej sie-
dziby w Bronowicach łączyło się z małżeństwem
Krzysztofa z Zofią Piotrowską, zawartym ok.
1620 r.19.
Po śmierci Krzysztofa Bronowice odziedziczyli je-
go synowie Aleksander i Remigian. W 1647 r. sprze-
dali oni wieś Stanisławowi Witowskiemu kasztela-
nowi sandomierskiemu. Decyzja ta wywołała natych-
miastowy sprzeciw Mikołaja i Remigiana Broniew-
skich, synów Jędrzeja wielkorządcy krakowskiego,
bratanków Krzysztofa20 21 22 23 24 25 26. Nie jest znany wynik tego
sporu, wiadomo jednak, że Bronowice w dużej mierze
odpadły wówczas od Broniewskich przechodząc czę-
ściowo do Chomentowskich 21.
Werdum, opisujący w lataćh 70-tych XVII w. pa-
łac w Bronowicach jako „ciężko zbudowany stary
zamek”, nie wspomina do kogo on wówczas należał22.
W 1676 r. właścicielem Bronowie jest Jakub Antoni
Chomentowski23. Trudno ustalić, czy posiadał on
całą wieś wraz z pałacem, gdyż w 1688 r. wymie-
niani są jako jej właściciele bracia Mikołaj i Michał
Broniewscy, bratankowie Aleksandra i Remigiana24.
Jednocześnie od r. 1683 dziedzicem Bronowie nazy-
wany jest Aleksander Polanowski25, do którego „ma-
jętność bronowicka” przeszła drogą kupna. W r. 1686
darowuje on ją swemu synowcowi Michałowi Pola-
nowskiemu, z okazji jego ślubu z Cecylią Bajer26.
W początkach XVIII w„ po śmierci M. Polanowskie-
go Bronowice przechodzą na Bajerów h. Leliwa, po-
zostając ich własnością do końca stulecia. W 1803 r.
Michał Bajer odstępuje dobra bronowickie Wojcie-
ćhowi Jawornickiemu, którego dwóch synów poślu-
biły dwie Bajerówny27. Po przeprowadzonym
w 1814 r. dziale dóbr Bronowice otrzymuje Józef, żo-
naty z Zofią Bajerówną, a następnie dziedziczy je
jego syn Michał28. Od r. 1848 do 1853 należą do Lud-
wika hr. Grabowskiego29.
Zmieniający się często właściciele nie zapewniali
należytej opieki pałacowi, który niszczał nie zamiesz-
kały od dłuższego czasu. Pogarszał się także stan
budynku mieszkalnego dostawionego do „wieży firle-
jowskiej” od północy. Ostatecznie przystąpiono do
rozbiórki najpierw części mieszkalnej, częściowo
drewnianej, dobudowanej zapewne w 2 poł. XVIII w„
a następnie samego pałacu30. Na starych piwnicach
już w r. 1860 wznosiła się nowa budowla31. W jej
zachodnią elewację wmontowano pochodzące ze sta-
rego pałacu kamienne figury rycerzy oraz tarczę
19 A. Boniecki, jw„ s. 137.
20 jw.
21 WAPL (= Woj. Arch. Państw, w Lublinie), Księga
Grodzka Lubelska nr 239/21498, Testament! per olim Gene-
rosum Chometowski conscripti oblata — Brońiewice 1657,
k. 22—29; J. Wiśniewski, Monografia dekanatu ko-
Zienickiego, Radom 1913, s. 22—23.
22 k. Liske, Cudzoziemcy w Polsce, Lwów 1876, s. 188.
23 AKBL nr 100, Liber visitationum in Archidiaconatu
Lublinensi — Annis 1678 et 1679 expeditarum, k. 182—182.
24 A. Boniecki, jw„ s. 137.
25 j. Gacki, Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża
na Łysej Górze, Warszawa 1873, s. 289.
26 AGAD, Archiwum Radzyńskie Potockich, VI. P. 25,
287. Intercyza Michała i Cecylii z Bajerów Polanowskich
dotycząca donacji dóbr Bronowice.
27 AHSP w Puławach, Zbiór dokumentów. Akt z 4 V 1803 r.;
S. U r u s k i, jw., t. I, s. 69; A. B o n i e c k i, jw., t. I, s. 80.
28 AHSP w Puławach, Zbiór dokumentów. Akt
z 9 VII 1824 r. oraz Akt z 22 V 1834 r.; Arch. Paraf, w Górze
Puławskiej, Księga Akt Urodzonych w Parafii Góra Ja-
roszyńska za 1826 po 1844 r., S. 35.
29 AHSP w Puławach, Wykaz hipoteczny... Dz. II, s. 4.
30 Tamże s. 4—5, wymienieni kolejni właściciele do
r. 1876. Rozbiórki pałacu dokonano zapewne za czasów
Makowskiego, do którego Bronowice należały w 1. 1859—1869.
On także wzniósł nowy dwór, który następnie stał się
własnością Herniczków h. Kotwicz.
31 W. T., jw., s. 257.
22