Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (23.1961)

MARIA SKUBISZEWSKA

ręce Marii z obrazu należącego do zbiorów prywat-
nych (il. 14)33.
Jednakże pomimo przytoczonych analogii typy
twarzy apostołów odbiegające od twarzy malowanych
przez Geriniego, charakterystycznie spłaszczonych na
linii oczu i nasady nosa i o wysuniętych do przodu
podbródkach nie pozwalają bez zastrzeżeń przypisać
samemu mistrzowi autorstwa obrazów poznańskich.
Być może należą one do tych dzieł warsztatowych,
które według rysunku mistrza wykonali jego po-
mocnicy.
Wracając do problemu poruszonego na wstępie,
warto dodać, że Gerini odznaczał się inwencją w dzie-
dzinie ikonografii34. Świadczy o tym m. i. obraz,
przedstawiający po raz pierwszy w dziejach malar-
stwa włoskiego, temat podwójnej intercesji Chrystusa
i Marii w imieniu klęczącej u dołu rodziny fundatora.
Obraz ten, przeznaczony dla kaplicy rodziny Pecari
w katedrze florenckiej, obecnie znajduje się w Bal-
carres w kolekcji ks. Crawford35.
5. Obraz z Czerniejewa (134 X 70 cm) przedsta-
wiający półfigurę stojącej Marii z Dzieciątkiem na
lewej ręce i lilią w prawej36 (il. 15) znajduje się obec-
nie w konserwacji, polegającej na mozolnym odsła-

nianiu pierwotnego malowidła spod grubej warstwy
przemalowań, którą w różnych okresach pokryto nie-
mal całą powierzchnię obrazu. Wtedy zapewne uzupeł-
niono również ubytki spowodowane umocowywaniem
wotów lub blaszanych sukienek, sztukując zniszczone
partie kawałkami deski sosnowej, widocznymi przy
głowach figur i obok prawego ramienia Marii. Obraz
był pierwotnie większy, o czym świadczy przycięcie
brzegów deski wzdłuż jej lewej bocznej i dolnej
krawędzi oraz brak początkowych liter napisu37.
Ale nawet w obecnym stanie, przed zakończeniem
konserwacji i pomimo uszkodzeń można ocenić wy-
soki poziom artystyczny dzieła. Dużą subtelność
pędzla zdradzają przede wszsytkim głowy: Madonny,
której twarz o szlachetnych, cienkich rysach i kar-
nacji cieniowanej zielenią wykazuje zależność od ma-
larstwa bizantyńskiego oraz Dzieciątka, z twarzą
zbliżoną do policzka Matki. Zarówno Maria, jak
Chrystus skierowują wzrok ku widzowi, a ich oblicza
miękkością modelunku i bezpośredniością ujęcia kon-
trastują z hieratyzmem sztywnej figury Madonny
ubranej w szaty mieniące się szlachetnymi odcienia-
mi barw i bogatymi ornamentami o zmiennej fak-
turze.

32 Reprod. M. D a v i e s, jw., na s. 254.
33 B. B er en s o n, Quadri senza casa. II Trecento
fiorentino, „Dedalo”, XII, 1932, s. 5, fig. na s. 5.
34 Por. P. To es ca, jw., s. 646.
35 F. A n t a 1, jw., s. 329, fig. 121.
33 Na temat przedstawień Madonny z Dzieciątkiem
i lilią w malarstwie włoskim XIV w. pisze D. S h o r r

(The Christ Child in Devotional Images, New York 1954,
s. 110—113), przypominając, że róża lub lilia, poprzez aluzję
do słów Pieśni nad pieśniami identyfikuje Marię z Oblu-
bienicą u Salomona.
37 Za udzielenie informacji dotyczących stanu zacho-
wania i procesu konserwacji obrazu dziękuję p. konser-
watorowi L. Duczyńskiemu, który zajmuje się restauracją
dzieła.


II. 13. Nicolo di Piętro Gerini, Wniebowstąpienie, malowidło ścienne, Piza. Kościół św. Franciszka
(Fot. wg F. Antala)

38