Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (23.1961)

POLICHROMIA KOŚCIOŁA W OLSZÓWCE

kościoła w Orawce i w Mikuszowicach (r. 1723)
cechuje tradycyjny układ strefowy28, przy czym
poszczególne sceny figuralne należące do większych
cyklów, rozczłonkowane są za pomocą malowanych
kolumn czy pilastrów. W późniejszych od Orawki
Mikuszowicach pola wypełnione przedstawieniami fi-
guralnymi są większe, wskazuje to kierunek ewolucji
w dekoracji wiejskich kościółków barokowych.
Porównana z powyższymi przykładami polichromia
w Olszówce prezentuje się bardziej nowocześnie: ele-
menty podziałów pionowych zostały wyeliminowane
całkowicie, a strefy poziome zredukowane do mini-
mum {cokół, fryz). Sceny figuralne na tle sugestywnie
przedstawionego krajobrazu leśnego zajmują całą
powierzchnię ścian stwarzając iluzję przestrzeni. Ten
swoisty „iluzjonizm krajobrazowy” może być inter-
pretowany jako stosowany w drewnianym kościółku
odpowiednik charakterystycznego w tym okresie „ilu-
zjonizmu architektonicznego” dążącego do zerwania
z tektoniką ścian.
Jedynie scena „Nauka Umierania Chrześcijań-
skiego” wykazuje bardziej schematyczną, strefową
kompozycję; jej układ spowodowany został naślado-
waniem graficznego pierwowzoru, którym był mie-
dzioryt z druku J. Januszewskiego Nauka do-
brego i szczęśliwego umierania. Między ryciną a jej
monumentalną realizacją zachodzą jedynie drobne
różnice: przy łożu dodany jest patron chorego, grupa
świętych została powiększona i na jej czele wyma-
lowano św. Jana Chrzciciela, patrona parafii.
Warstwa II. Jak wynika z przeprowadzonej
powyżej analizy polichromii Dwernickiego warstwa II
jest jedynie słabą przemalówką usiłującą nieudolnie
powtórzyć wcześniejszą dekorację malarską.
Warstwa III. W r. 1774 nie wymieniany w
źródłach ani publikacjach o malarstwie w. XVIII
monogramista B. M.29 wykonał dekorację kaplicy
św. Jana Nepomucena. Pośrodku stropu przedstawiona
jest gloryfikacja świętego wśród aniołków i napisów
dewocyjnych, nad ścianą ołtarzową, symetrycznie po
obu stronach, znajdują się rokokowe tarcze pod-
trzymywane przez putta. Styl i koloryt wskazują, że
w tym samym czasie dokonano ponownej przema-
lówki stropu prezbiterium i nawy.
Warstwa IV. W r. 1841 Wiszniewski „kiepski
malarz z Sącza”30 pokrył ściany kościoła bezwarto-
ściową pod względem artystycznym polichromią, wy-
konaną przy pomocy szablonów. Prawdopodobnie
z tego czasu pochodzi również dekoracja ścian kapli-
28 J. Szabłowski, Kościół w Mikuszowicach i jego
polichromia, „Prace Kom. Hist. Szt.” 1931, s. 53, fig.
23 i 24.
29 Napis „BM 1774” znajduje się nad wejściem z ka-
plicy do prezbiterium.
30 Łepkowski, Jerzmanowski, jw„ s. 24—25.


11. 4. Madonna „Ucieczka grzesznych”, fragment po-
lichromii (w czasie konserwacji). Olszówka, kościół
par.

cy i zakrystii, gdzie wymalowano kolumny podtrzy-
mujące ośtrołukowe neogotyckie arkady. Komunikat
Łepkowskiego i Jerzmanowskiego, mający dla tego
okresu wartość źródła, twierdzi, że jedynie w babińcu
i na stropach pierwotne malowidła pozostały nie-
tknięte.
IKONOGRAFIA
1. „Nauka Umierania Chrześcijań-
skiego”. „Rzeczy ostateczne” — śmierć, sąd, piekło,
niebo — należą do przedstawień ikonograficznych,
które chętnie umieszczano nad wejściem do świątyni.
O tradycji tej świadczą np. portale w Beaulieu, Con-
ques, Autun, Chartres, Paryżu i Amiens. Mimo upły-
wu stuleci, w małym kościółku drewnianym w Ol-
szówce spotykamy pokrewną scenę, umieszczoną na

47