DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Ryszkiewicz, Andrzej: Jean Gigoux i romantyczny typ portretu wodza zwyciężonej armii
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0071
JEAN GIGOUX
Tło bitewne pojawia się w portretach dowódców
doby baroku bardzo często. Jest to normalna, w sym-
bolicznym skrócie ukazana, opowieść o wojennych
przewagach bohatera wizerunku ■— skonkretyzowa-
nych w najgłośniejszej z jego wiktorii, czy uogólnia-
jących rycerskie poczynania. Zawsze mamy do czy-
nienia z bitwami wygranymi — tylko one przecież
przydawały sławy. Akcentów mogących przywodzić
na pamięć porażki unikało Się oczywiście starannie,
bo reprezentacyjny wizerunek był malowanym pane-
girykiem, dalekim od obiektywności, mającym tylko
sławić bohatera. Jeśli nie miał tych zadań — raczej
zwykło się ukazywać dostojnego modela w stroju
szlacheckim, czy magnackim, narodowym, czy cudzo-
ziemskim. Tym więcej, że przedstawieni nie byli prze-
cież „oficerami zawodowymi” i do oręża sięgali wtedy
tylko, gdy ich honor i obowiązek wzywał.
Romantyzm sławi smutek, nieuchronność losu, czy
tragiczną klęskę częściej jeszcze niż pogodę, zwy-
cięstwo, sukces. Więc bohater wyzwoleńczej, szlachet-
nej sprawy, zgniecionej przez przemoc jest mu bodaj
bliższy, niż wódz w glorii. Szczególnie w dobie naro-
dowych powstań i Wiosny Ludów. Eto ów zwycięzca
reprezentuje przemoc, siłę, ucisk, przeciw któremu
zwracały się heroiczne i beznadziejne wysiłki naro-
dowych ruchów, z którymi sympatyzowało pokolenie
romantyków. Stąd wywodzi się nieznany poprzednio
wizerunek bohatera tragicznego, jak na przykład
dowódcy listopadowego powstania, czy węgierskiej
rewolucji. Takiego, jak Dwernicki, czy Ostrowski
pędzla Jean Gigoux.
Nie były to obrazy odosobnione. Przypomnijmy
nieco późniejszy, analogicznie pomyślany wizerunek
(nieco fantastycznego zresztą) oficera polskiego na tle
płonącego miasta, jaki namalował Leon Cogniet. Zna-
ny jest on m. in. z reprodukcji graficznej Jean-
por. list Stanisława Ostrowskiego do Ant. Ostrowskiego
z 20.V.1835 (nr 331). Wypisy z tego archiwum zawdzięczam
prof. J. Sienkiewiczowi.
5 J. Gigoux (pozostawił jeszcze parę innych, graficznych
portretów polskich powstańców: Różyckiego, Mycielskiego,
Szlegla. Por. Catalogue des estampes, jw., t. II, nr 1470,
1889, 2196. Zob. też P. G u i n a r d, Les themes polonais
dans l’art franęais du XIXe siecle, w: Art polonais — art
franęais, ćtudes d’influences, Parts 1939, s. 98 — l®0. Z 1865 r.
pochodzi jego pastelowy portret młodziutkiej Róży Bra-
nickie j.
II. 4. Leon Cogniet, akwatinta J. P. M. Jazeta,
„Praga 1831”. (Fot. W. Wolny)
II. 5. Aleksander Rypiński wg L. Cognieta, Li-
tografia 1853. (Fot. W. Wolny)
61
Tło bitewne pojawia się w portretach dowódców
doby baroku bardzo często. Jest to normalna, w sym-
bolicznym skrócie ukazana, opowieść o wojennych
przewagach bohatera wizerunku ■— skonkretyzowa-
nych w najgłośniejszej z jego wiktorii, czy uogólnia-
jących rycerskie poczynania. Zawsze mamy do czy-
nienia z bitwami wygranymi — tylko one przecież
przydawały sławy. Akcentów mogących przywodzić
na pamięć porażki unikało Się oczywiście starannie,
bo reprezentacyjny wizerunek był malowanym pane-
girykiem, dalekim od obiektywności, mającym tylko
sławić bohatera. Jeśli nie miał tych zadań — raczej
zwykło się ukazywać dostojnego modela w stroju
szlacheckim, czy magnackim, narodowym, czy cudzo-
ziemskim. Tym więcej, że przedstawieni nie byli prze-
cież „oficerami zawodowymi” i do oręża sięgali wtedy
tylko, gdy ich honor i obowiązek wzywał.
Romantyzm sławi smutek, nieuchronność losu, czy
tragiczną klęskę częściej jeszcze niż pogodę, zwy-
cięstwo, sukces. Więc bohater wyzwoleńczej, szlachet-
nej sprawy, zgniecionej przez przemoc jest mu bodaj
bliższy, niż wódz w glorii. Szczególnie w dobie naro-
dowych powstań i Wiosny Ludów. Eto ów zwycięzca
reprezentuje przemoc, siłę, ucisk, przeciw któremu
zwracały się heroiczne i beznadziejne wysiłki naro-
dowych ruchów, z którymi sympatyzowało pokolenie
romantyków. Stąd wywodzi się nieznany poprzednio
wizerunek bohatera tragicznego, jak na przykład
dowódcy listopadowego powstania, czy węgierskiej
rewolucji. Takiego, jak Dwernicki, czy Ostrowski
pędzla Jean Gigoux.
Nie były to obrazy odosobnione. Przypomnijmy
nieco późniejszy, analogicznie pomyślany wizerunek
(nieco fantastycznego zresztą) oficera polskiego na tle
płonącego miasta, jaki namalował Leon Cogniet. Zna-
ny jest on m. in. z reprodukcji graficznej Jean-
por. list Stanisława Ostrowskiego do Ant. Ostrowskiego
z 20.V.1835 (nr 331). Wypisy z tego archiwum zawdzięczam
prof. J. Sienkiewiczowi.
5 J. Gigoux (pozostawił jeszcze parę innych, graficznych
portretów polskich powstańców: Różyckiego, Mycielskiego,
Szlegla. Por. Catalogue des estampes, jw., t. II, nr 1470,
1889, 2196. Zob. też P. G u i n a r d, Les themes polonais
dans l’art franęais du XIXe siecle, w: Art polonais — art
franęais, ćtudes d’influences, Parts 1939, s. 98 — l®0. Z 1865 r.
pochodzi jego pastelowy portret młodziutkiej Róży Bra-
nickie j.
II. 4. Leon Cogniet, akwatinta J. P. M. Jazeta,
„Praga 1831”. (Fot. W. Wolny)
II. 5. Aleksander Rypiński wg L. Cognieta, Li-
tografia 1853. (Fot. W. Wolny)
61