DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Tomkiewicz, Władysław: Obrazy Dolabelli w Kraśniku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0162
WŁADYSŁAW TOMKIEWICZ
porównać postacie Chrystusa, Franciszka, Tomasza,
Dominika, czy Leona I z tymi tłumami świętych,
apostołów, proroków i grzeszników, wykonanych nie-
wątpliwie przez kieplskich pomocników wiecznie
spieszącego się z powodu licznych zamówień mi-
strza. Ta sama sprawa występuje we wszystkich
wielkich kompozycjach artysty, jak Gody w Kanie
Galilejskiej, Cudowne rozmnożenie chleba i ryb,
Sw. Stanisław z Piotrowinem przed tronem Bolesła-
wa Śmiałego, czy cykl żywota św. Władysława z ka-
plicy królewskiej na Bielanach 21.
Proszę zestawić schemat kompozycyjny Sądu mi-
stycznego ze sztychem Dolabelli Apoteoza zwycięstw
Zygmunta III: mimo odmiennej tematyki ta sama
wadliwa sztywność i niskość obłoków (il. 2) przytła-
czających niższą strefę obrazów. Twarz papieża
Leona (il. 1) żywo przypomina twarze starców, które
już występowały na plafonie Dolabelli w Pałacu Do-
żów, a nawet bliska jest głowie Kajfasza z niezna-
nego obrazu w BeTluno, który prof. G. Fiocco w roz-
mowie ze mną przypisał Dolabelli (il. 11), czemu się
początkowo opierałem, godząc się jednak na warsztat
VasSilacchiego, a więc mistrza naszego Tomasza.
Bitwa pod Lepante z drugiego obrazu kraśnickie-
go (il. 5), tak jak i obraz pod tym tytułem znany ze
zbiorów wawelskich (il. 12) pochodzi od tego samego
wzoru, jakim był sztych wenecki Marcina Roty,
o czym szerzej piszę na innym miejscu. Procesja na
tym obrazie zupełnie tak samo (mimo innych akto-
rów) ciągnie jak na obrazie wawelskim. Dwie pięknie
ubrane kobiety (il. 13) żywo przypominają wystrojone
Żydówki z Godów w Kanie Galilejskiej (il. 14)
u dominikanów krakowskich. Kanonik regularny, wy-
stępujący na planie pierwszym (il. 15) potraktowany
21 Por. materiał ilustracyjny u W. Tomkiewicza,
jw., tabl. 5—10, 31—36.
profilowo — to typ wielokrotnie spotykany u Dola-
belli w jego obrazach dominikańskich i bielańskich.
Mężczyzna o długim prostym nosie wyrastającym
prosto z czoła, o rozstawionych szeroko oczach i du-
żych odstających uszach — to stale występujący
motyw rozpoznawczy u naszego malarza, który z po-
śpiechu nie zadawał sobie zbytnich trudów i powta-
rzał się często nawet na jednym płótnie. Wreszcie,
żeby skończyć z Procesją różańcową, pragnę tylko
podkreślić, iż ten cały „klimat” wenecki mógł odtwo-
rzyć tylko artysta, który w tym klimacie się obracał
i zapamiętał go. Wreszcie św. Justyna i putta z wień-
cem — to nie tylko wspomnienia weneckie, ale na-
wet zapatrzenie się w Męczeństwo św. Justyny, które
dla kościoła padewskiego namalował Veronese22, to
wreszcie echo Madonny del Rosario Tintoretta w Fer-
rarze.
Wszystkie trzy malowidła kraśnickie zarówno
w kompozycji, jasnym kolorycie, w użyciu barwnych
plam, a wreszcie w rysunku wielu twarzy męskich
stoi bardzo blisko Apoteozy kanoników regularnych
z kościoła Bożego Ciała. Wreszcie na zakończenie
jeszcze jeden drobny szczegół: w Mszy dziękczynnej
na samej górze w grupie świętych po stronie Chrystu-
sa znajduje się kanonik o takiej samej twarzy i tak
samo na czubku głowy nasadzonym birecie, jak je-
den z kanoników ze Sw. Stanisława z Piotrowinem
(z Warty)23.
Myślę, że dość tych przykładów, choć mogło ich
być więcej.
Sądzę, iż czytelnik zgodzi się chyba ze mną, że
twórcą obrazów kraśnickich był Tomasz Dolabella,
pracujący, jak zwykle, przy udziale swych uczniów
i pomocników.
22 G. F i o c c o, jw., tabl. LXX.
2S Tomkiewicz, jw., tabl. 6.
LES TABLEAUX DE DOLABELLA A KRAŚNIK
L’eglise paroissiale de Kraśnik, ayant appartenu
dans le temps a 1’ordre des chanoines reguliers, pos-
sede trois tableaux dates 1626, comme l’indique une
inscription sur l’un d’eux. Ce sont des toiles peintes
a 1’huile, aux dimensions presąue identiques (270 X
360 cm) et representant un cycle ideologiąue complet.
Ces peintures etant destinees a la chapelle de la con-
frerie du rosaire, leurs sujets se referent aux proble-
mes souleves freąuemment a l’epoque du concile de
Trente, reprenant les motifs de la „colere divine” et
de la bataille de Lepante.
Le premier tableau represente le jugement mys-
tique. Son auteur a complete la scene de la colere
divine par un grand nombre de personnages repre-
sentant TEglise Triomphante et 1’Eglise Militante. Les
juges ce sont: le Christ entoure des apótres et des
prophetes (partie superieure du tableau). Les evan-
gelistes, les peres et docteurs de 1’Eglise sont des
experts (partie centralne). Les accuses sont repre-
sentes par les foules des pecheurs sous 1’emprise de
1’orgueil, de l’avarice et de la luxure. Leurs defen-
seurs —■ les Saints Franęois d’Assis, Thomas de Can-
terbury, Dominique, Leon et lgnące Loyola — sont
representes au premier plan (partie inferieure).
Le deuxieme tableau se distingue par un „climat”
tout venitien. Dans le lointain — la bataille navale
de Lepante entre les navires italiens et espagnols et
la flotte turque. Sur un plan plus rapproche on voit
s’avancer une grandę procession du rosaire, implorant
Dieu d’apporter la victoire, conduite par le doge et
les dignitaires venitiens. Dans les nuages — la
Vierge et Sainte Justine, partonne de Venise, prient
le Christ d’aider la flotte chretienne. Aux pieds du
Christ des „putta” soutiennent une grandę couronne
de roses.
Le troisieme tableau represente une messe d’action
de graces celebree par le papę. Un grand nombre
d’eminentes personnalites y prennent part, cardinaux,
eveques; on reconnait entre autres 1’empereur Ma-
ximilien II et — parmi les Polonais — le chancelier
Jean Zamoyski, l’eveque Szyszkowski et probablement
le roi Sigismond-Auguste.
Dans son ensemble ce cycle denote un manierisme
contre-reformateur. La tonalite des peintures est
claire, les couleurs chaudes dominent: pourpre, ci-
nabre, rouille-or. L’etat de conservation est bon, les
surcharges peu nombreuses, principalement sur les
cótes des tableaux.
Sur la base d’une analyse comparative 1’auteur de
Particie arrive a la conclusion que ces tableaux
furent certainement l’oeuvre de Tommaso Dolabella,
peintre d’origine venitienne agissant en Pologne dans
la periode 1597—1650.
148
porównać postacie Chrystusa, Franciszka, Tomasza,
Dominika, czy Leona I z tymi tłumami świętych,
apostołów, proroków i grzeszników, wykonanych nie-
wątpliwie przez kieplskich pomocników wiecznie
spieszącego się z powodu licznych zamówień mi-
strza. Ta sama sprawa występuje we wszystkich
wielkich kompozycjach artysty, jak Gody w Kanie
Galilejskiej, Cudowne rozmnożenie chleba i ryb,
Sw. Stanisław z Piotrowinem przed tronem Bolesła-
wa Śmiałego, czy cykl żywota św. Władysława z ka-
plicy królewskiej na Bielanach 21.
Proszę zestawić schemat kompozycyjny Sądu mi-
stycznego ze sztychem Dolabelli Apoteoza zwycięstw
Zygmunta III: mimo odmiennej tematyki ta sama
wadliwa sztywność i niskość obłoków (il. 2) przytła-
czających niższą strefę obrazów. Twarz papieża
Leona (il. 1) żywo przypomina twarze starców, które
już występowały na plafonie Dolabelli w Pałacu Do-
żów, a nawet bliska jest głowie Kajfasza z niezna-
nego obrazu w BeTluno, który prof. G. Fiocco w roz-
mowie ze mną przypisał Dolabelli (il. 11), czemu się
początkowo opierałem, godząc się jednak na warsztat
VasSilacchiego, a więc mistrza naszego Tomasza.
Bitwa pod Lepante z drugiego obrazu kraśnickie-
go (il. 5), tak jak i obraz pod tym tytułem znany ze
zbiorów wawelskich (il. 12) pochodzi od tego samego
wzoru, jakim był sztych wenecki Marcina Roty,
o czym szerzej piszę na innym miejscu. Procesja na
tym obrazie zupełnie tak samo (mimo innych akto-
rów) ciągnie jak na obrazie wawelskim. Dwie pięknie
ubrane kobiety (il. 13) żywo przypominają wystrojone
Żydówki z Godów w Kanie Galilejskiej (il. 14)
u dominikanów krakowskich. Kanonik regularny, wy-
stępujący na planie pierwszym (il. 15) potraktowany
21 Por. materiał ilustracyjny u W. Tomkiewicza,
jw., tabl. 5—10, 31—36.
profilowo — to typ wielokrotnie spotykany u Dola-
belli w jego obrazach dominikańskich i bielańskich.
Mężczyzna o długim prostym nosie wyrastającym
prosto z czoła, o rozstawionych szeroko oczach i du-
żych odstających uszach — to stale występujący
motyw rozpoznawczy u naszego malarza, który z po-
śpiechu nie zadawał sobie zbytnich trudów i powta-
rzał się często nawet na jednym płótnie. Wreszcie,
żeby skończyć z Procesją różańcową, pragnę tylko
podkreślić, iż ten cały „klimat” wenecki mógł odtwo-
rzyć tylko artysta, który w tym klimacie się obracał
i zapamiętał go. Wreszcie św. Justyna i putta z wień-
cem — to nie tylko wspomnienia weneckie, ale na-
wet zapatrzenie się w Męczeństwo św. Justyny, które
dla kościoła padewskiego namalował Veronese22, to
wreszcie echo Madonny del Rosario Tintoretta w Fer-
rarze.
Wszystkie trzy malowidła kraśnickie zarówno
w kompozycji, jasnym kolorycie, w użyciu barwnych
plam, a wreszcie w rysunku wielu twarzy męskich
stoi bardzo blisko Apoteozy kanoników regularnych
z kościoła Bożego Ciała. Wreszcie na zakończenie
jeszcze jeden drobny szczegół: w Mszy dziękczynnej
na samej górze w grupie świętych po stronie Chrystu-
sa znajduje się kanonik o takiej samej twarzy i tak
samo na czubku głowy nasadzonym birecie, jak je-
den z kanoników ze Sw. Stanisława z Piotrowinem
(z Warty)23.
Myślę, że dość tych przykładów, choć mogło ich
być więcej.
Sądzę, iż czytelnik zgodzi się chyba ze mną, że
twórcą obrazów kraśnickich był Tomasz Dolabella,
pracujący, jak zwykle, przy udziale swych uczniów
i pomocników.
22 G. F i o c c o, jw., tabl. LXX.
2S Tomkiewicz, jw., tabl. 6.
LES TABLEAUX DE DOLABELLA A KRAŚNIK
L’eglise paroissiale de Kraśnik, ayant appartenu
dans le temps a 1’ordre des chanoines reguliers, pos-
sede trois tableaux dates 1626, comme l’indique une
inscription sur l’un d’eux. Ce sont des toiles peintes
a 1’huile, aux dimensions presąue identiques (270 X
360 cm) et representant un cycle ideologiąue complet.
Ces peintures etant destinees a la chapelle de la con-
frerie du rosaire, leurs sujets se referent aux proble-
mes souleves freąuemment a l’epoque du concile de
Trente, reprenant les motifs de la „colere divine” et
de la bataille de Lepante.
Le premier tableau represente le jugement mys-
tique. Son auteur a complete la scene de la colere
divine par un grand nombre de personnages repre-
sentant TEglise Triomphante et 1’Eglise Militante. Les
juges ce sont: le Christ entoure des apótres et des
prophetes (partie superieure du tableau). Les evan-
gelistes, les peres et docteurs de 1’Eglise sont des
experts (partie centralne). Les accuses sont repre-
sentes par les foules des pecheurs sous 1’emprise de
1’orgueil, de l’avarice et de la luxure. Leurs defen-
seurs —■ les Saints Franęois d’Assis, Thomas de Can-
terbury, Dominique, Leon et lgnące Loyola — sont
representes au premier plan (partie inferieure).
Le deuxieme tableau se distingue par un „climat”
tout venitien. Dans le lointain — la bataille navale
de Lepante entre les navires italiens et espagnols et
la flotte turque. Sur un plan plus rapproche on voit
s’avancer une grandę procession du rosaire, implorant
Dieu d’apporter la victoire, conduite par le doge et
les dignitaires venitiens. Dans les nuages — la
Vierge et Sainte Justine, partonne de Venise, prient
le Christ d’aider la flotte chretienne. Aux pieds du
Christ des „putta” soutiennent une grandę couronne
de roses.
Le troisieme tableau represente une messe d’action
de graces celebree par le papę. Un grand nombre
d’eminentes personnalites y prennent part, cardinaux,
eveques; on reconnait entre autres 1’empereur Ma-
ximilien II et — parmi les Polonais — le chancelier
Jean Zamoyski, l’eveque Szyszkowski et probablement
le roi Sigismond-Auguste.
Dans son ensemble ce cycle denote un manierisme
contre-reformateur. La tonalite des peintures est
claire, les couleurs chaudes dominent: pourpre, ci-
nabre, rouille-or. L’etat de conservation est bon, les
surcharges peu nombreuses, principalement sur les
cótes des tableaux.
Sur la base d’une analyse comparative 1’auteur de
Particie arrive a la conclusion que ces tableaux
furent certainement l’oeuvre de Tommaso Dolabella,
peintre d’origine venitienne agissant en Pologne dans
la periode 1597—1650.
148