DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Recenzje
DOI article:Michałowski, Janusz Maciej: Na marginesie radzieckich publikacji o Norblinie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0187
RECENZJE
Takie zainteresowanie i nasilenie prac badawczych
nie znajduje odpowiednika we wcześniejszej literatu-
rze naukowej, tak rosyjskiej, jak i radzieckiej. Po-
przednio bowiem Norblin interesował uczonych ro-
syjskich tylko jako nauczyciel Orłowskiego; poza tym
tylko w 1913 r. Paweł Ettinger5 6 zajął się akwaforto-
wym portretem „Mazepy” — rzekomo kozackiego
hetmana, w rzeczywistości przedstawiającym Żyda-
pachciarza, co Ettinger prostuje w oparciu o badania
Zygmunta Batowskiego. Artykuł ten zajmuje się Nor-
blinem z czysto rosyjskiego punktu widzenia. Nato-
miast wymienione na wstępie prace radzieckie mają
ambicje szersze i stanowią niewątpliwy wkład do ba-
dań nad sztuką polską.
Album nabyty został przez Muzeum Winnickie
z rąk prywatnych w 1939 r.8. Siadem prac rozpoczę-
tych nad albumem jest przechowane między jego
kartami pismo Ermitażu z 1941 r. z wynikiem eksper-
tyzy jednego z rysunków (nr 181, kopii z rys. A. Dii-
rera). Według tradycji miejscowej, powtórzonej przez
Amszinską i Pomarnackiego album miał pochodzić ze
zbiorów rodziny Grocholskich, do Rewolucji właścicieli
licznych dóbr w okolicach Winnicy7.
Album (44,4 X 34,7 cm), wykonany w paryskiej
firmie8, oprawiony jest w zielonawą skórę ze złoce-
niami i tłoczonym monogramem MC pod mitrą ksią-
żęcą9. Album zawierał 94 karty (wymiary kart:
43 X 34 cm), na których przymocowano 844 rysunki,
tak, że możliwe jest zbadanie ich rewersów, wielo-
krotnie zawierających napisy (nie wszystkie pochodzą
od samego Norblina), a także inne rysunki, urywki
listów, rachunków itp.
Wspomniany artykuł Łarissy Tananajewy łączy
syntetyczne ujęcie życia i twórczości Norblina, bardzo
dla czytelnika obcego użyteczne, z szeregiem nowych,
własnych spostrzeżeń, tym cenniejszych, że opartych
na nie przebadanym materiale. Ale materiał to, mimo
5 P. Ettinger, Materiały dla buduszczago izdanija
„Stowarja Russkich grawirowannych portrietow”, I, Mazepa
Norblen de la Gurdena, „Russkij Bibliofil”, 1913, nr 7,
s. 23—25, 3 il.
6 Wg informacji Muzeum w Winnicy album sprzedał
niejaki Brlling; przedwojenne akta Muzeum nie zachowały
się, a jak poinformowała mnie p. A. M. Amszinskaja po-
przedniego właściciela albumu nie udało się odnaleźć.
7 Amszinskaja, Pomarnackij, jw., s. 139,
przypis 2.
8 Nalepka firmowa „Papeterie. Tableaux. Encadrements.
A. Binant 5 & 7 Rue de Clery Paris”.
fl Amszinskaja, Pomarnackij, jw., błędnie
piszą, że są to „inicjały jednego z Grocholskich »MG«
Mimo stylizowanego charakteru neogotyckich liter są one
całkowicie czytelne. Uwaga autorów, że Norblin był jakoby
w bliskich stosunkach z rodziną hr. Grocholskich i wiele
lat z nimi korespondował, nie znajduje potwierdzenia.
10 T. R u t o w s k i, Norblin, Lwów 1914, s. 14.
całego bogactwa, jednostronny. Wyraźniej na jego
podstawie kształtuje się sylwetka Norblina rysownika
i grafika, niż malarza; zaważyło to na sądach i oce-
nach autorki artykułu. Choć docenia ona i podkreśla
rolę Norblina dla sztuki polskiej, uważa go jednak za
twórcę „nie będącego artystą dużej skali”. Nie pomija
walorów formalnych twórczości rysunkowej Norblina.
Omawiając twórczość Norblina, Tananajewa wspo-
mina o wpływach Rembrandta na jego grafikę, pod-
kreśla też związki, które łączą go z francuskimi ry-
sownikami końca XVIII w. przede wszystkim z Ga-
brielem de Saint-Aubin. Spostrzeżenie to zwraca
uwagę na konieczność rozpatrzenia działalności Norbli-
na na tle francuskiego środowiska artystycznego
w szerszym niż to dotychczas zrobiono zakresie. Na
powiązanie z Saint-Aubinem (a także z Moreau)
zwracał już zresztą uwagę Tadeusz Rutowski10.
Do artykułu Rutowskiego warto wrócić na margi-
nesie oceny roli Norblina w Polsce. Tananajewa pisze
bowiem, że „z imieniem Norblina i jego polskich
II. 2. J. P. Norblin, Maria Antonina w więzieniu
Tempie. Winnica, Muz. Krajoznawcze. (Repr. St.
Deptuszewski)
173
Takie zainteresowanie i nasilenie prac badawczych
nie znajduje odpowiednika we wcześniejszej literatu-
rze naukowej, tak rosyjskiej, jak i radzieckiej. Po-
przednio bowiem Norblin interesował uczonych ro-
syjskich tylko jako nauczyciel Orłowskiego; poza tym
tylko w 1913 r. Paweł Ettinger5 6 zajął się akwaforto-
wym portretem „Mazepy” — rzekomo kozackiego
hetmana, w rzeczywistości przedstawiającym Żyda-
pachciarza, co Ettinger prostuje w oparciu o badania
Zygmunta Batowskiego. Artykuł ten zajmuje się Nor-
blinem z czysto rosyjskiego punktu widzenia. Nato-
miast wymienione na wstępie prace radzieckie mają
ambicje szersze i stanowią niewątpliwy wkład do ba-
dań nad sztuką polską.
Album nabyty został przez Muzeum Winnickie
z rąk prywatnych w 1939 r.8. Siadem prac rozpoczę-
tych nad albumem jest przechowane między jego
kartami pismo Ermitażu z 1941 r. z wynikiem eksper-
tyzy jednego z rysunków (nr 181, kopii z rys. A. Dii-
rera). Według tradycji miejscowej, powtórzonej przez
Amszinską i Pomarnackiego album miał pochodzić ze
zbiorów rodziny Grocholskich, do Rewolucji właścicieli
licznych dóbr w okolicach Winnicy7.
Album (44,4 X 34,7 cm), wykonany w paryskiej
firmie8, oprawiony jest w zielonawą skórę ze złoce-
niami i tłoczonym monogramem MC pod mitrą ksią-
żęcą9. Album zawierał 94 karty (wymiary kart:
43 X 34 cm), na których przymocowano 844 rysunki,
tak, że możliwe jest zbadanie ich rewersów, wielo-
krotnie zawierających napisy (nie wszystkie pochodzą
od samego Norblina), a także inne rysunki, urywki
listów, rachunków itp.
Wspomniany artykuł Łarissy Tananajewy łączy
syntetyczne ujęcie życia i twórczości Norblina, bardzo
dla czytelnika obcego użyteczne, z szeregiem nowych,
własnych spostrzeżeń, tym cenniejszych, że opartych
na nie przebadanym materiale. Ale materiał to, mimo
5 P. Ettinger, Materiały dla buduszczago izdanija
„Stowarja Russkich grawirowannych portrietow”, I, Mazepa
Norblen de la Gurdena, „Russkij Bibliofil”, 1913, nr 7,
s. 23—25, 3 il.
6 Wg informacji Muzeum w Winnicy album sprzedał
niejaki Brlling; przedwojenne akta Muzeum nie zachowały
się, a jak poinformowała mnie p. A. M. Amszinskaja po-
przedniego właściciela albumu nie udało się odnaleźć.
7 Amszinskaja, Pomarnackij, jw., s. 139,
przypis 2.
8 Nalepka firmowa „Papeterie. Tableaux. Encadrements.
A. Binant 5 & 7 Rue de Clery Paris”.
fl Amszinskaja, Pomarnackij, jw., błędnie
piszą, że są to „inicjały jednego z Grocholskich »MG«
Mimo stylizowanego charakteru neogotyckich liter są one
całkowicie czytelne. Uwaga autorów, że Norblin był jakoby
w bliskich stosunkach z rodziną hr. Grocholskich i wiele
lat z nimi korespondował, nie znajduje potwierdzenia.
10 T. R u t o w s k i, Norblin, Lwów 1914, s. 14.
całego bogactwa, jednostronny. Wyraźniej na jego
podstawie kształtuje się sylwetka Norblina rysownika
i grafika, niż malarza; zaważyło to na sądach i oce-
nach autorki artykułu. Choć docenia ona i podkreśla
rolę Norblina dla sztuki polskiej, uważa go jednak za
twórcę „nie będącego artystą dużej skali”. Nie pomija
walorów formalnych twórczości rysunkowej Norblina.
Omawiając twórczość Norblina, Tananajewa wspo-
mina o wpływach Rembrandta na jego grafikę, pod-
kreśla też związki, które łączą go z francuskimi ry-
sownikami końca XVIII w. przede wszystkim z Ga-
brielem de Saint-Aubin. Spostrzeżenie to zwraca
uwagę na konieczność rozpatrzenia działalności Norbli-
na na tle francuskiego środowiska artystycznego
w szerszym niż to dotychczas zrobiono zakresie. Na
powiązanie z Saint-Aubinem (a także z Moreau)
zwracał już zresztą uwagę Tadeusz Rutowski10.
Do artykułu Rutowskiego warto wrócić na margi-
nesie oceny roli Norblina w Polsce. Tananajewa pisze
bowiem, że „z imieniem Norblina i jego polskich
II. 2. J. P. Norblin, Maria Antonina w więzieniu
Tempie. Winnica, Muz. Krajoznawcze. (Repr. St.
Deptuszewski)
173