DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Kwiatkowski, Marek: O nieznanej pracy Jana Chrystiana Kamsetzera
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0390
MAREK KWIATKOWSKI
II. 1. J. Griesmayer, Pomarańczarnia Łazienkowska, rzut poziomy parteru, pomiar z r. ok. 1796. (Arch. Fot.
Inst. Sztuki PAN)
stawienie projektów z zachowanym budynkiem prze-
konuje, iż ilość 17 osi zaznaczona w projektach arka-
dami czy interkolumnami odpowiada ilości porte-
fenetre’ów fasady Pomarańczami. Po obu stronach
ciągu arkadowego, zarówno w projektach, jak i w bu-
dowli, występują takie same partie ścian ujęte
w dwa pilastry. Przestrzeń wydłużonej sali w pro-
jektach Kamsetzera dzielona jest wyraźnie na trzy
segmenty: dwa 5-osiowe po bokach środkowego —
7-osiowego. Oczywiście w jednolitej elewacji budyn-
ku podział ten nie występuje. Ale i wnętrze dzisiej-
sze, zniszczone i przerabiane, podziałów tych nie
wskaże. Dopiero rzut poziomy Pomarańczami z
r. 1796 (iii. 1), którego wykonanie przypisywane jest
Griesmayerowi7, potwierdza istnienie trzech segmen-
tów wyodrębnionych ściankami działowymi. Do tego
całkowicie wystarczającego argumentu dochodzą jesz-
cze inne, jak na przykład fakt zaprojektowania por-
talu z herbem królewskim, podtrzymywanym przez
orły (il. 7), czy notatka na odwrocie jednej z plansz,
wypisana ręką Stanisława Augusta — Orangerie et
Gallerie ouuerte.
7 W. Tatarkiewicz, Łazienki warszawskie, War-
szawa 1957, il. 91.
Rysunki Kamsetzera reprezentują dwa odmienne
projekty. Który z nich był pierwszy — trudno dziś
z całą pewnością rozstrzygnąć. Wydaje się jednak, iż
projekt o bogatszym programie dekoracyjnym po-
przedzał w czasie wykonanie projektu bardziej
up ros zczonego.
Projekt A. Składają się nań 3 plansze przed-
stawiające przekrój podłużny poprzez oranżerię z roz-
winięciem ściany północnej oraz dwóch ścian szczy-
towych — wschodniej i zachodniej (il. 2), wariant
środkowego odcinka ściany północnej (il. 3) oraz
ścianę szczytową (il. 6). W 7-osiowej partii środkowej
mieści się galeria rzeźb antycznych (Herkules Far-
nezyjski, Diana, Apollo Belwederski, grupa Laokona,
Adonis, Amazonka, Hermes). Posągi ustawione są na
tle malowidła ukazującego galerię kolumnową, poza
którą widoczny jest italianizujący pejzaż. Całość,
chyba również z posągami, wykonana była po ma-
larsku. 5-osiowa partia prawa (wsch.) stanowi wła-
ściwe foyer teatru. Dwa wejścia do głównych lóż
ujmuje loggia, której arkady dźwigane są przez
kariatydy. Po obu stronach loggi rozciąga się kraj-
obraz z motywami budowli antycznych. Architekto-
niczna dekoracja ściany miała być wykonana po ma-
368
II. 1. J. Griesmayer, Pomarańczarnia Łazienkowska, rzut poziomy parteru, pomiar z r. ok. 1796. (Arch. Fot.
Inst. Sztuki PAN)
stawienie projektów z zachowanym budynkiem prze-
konuje, iż ilość 17 osi zaznaczona w projektach arka-
dami czy interkolumnami odpowiada ilości porte-
fenetre’ów fasady Pomarańczami. Po obu stronach
ciągu arkadowego, zarówno w projektach, jak i w bu-
dowli, występują takie same partie ścian ujęte
w dwa pilastry. Przestrzeń wydłużonej sali w pro-
jektach Kamsetzera dzielona jest wyraźnie na trzy
segmenty: dwa 5-osiowe po bokach środkowego —
7-osiowego. Oczywiście w jednolitej elewacji budyn-
ku podział ten nie występuje. Ale i wnętrze dzisiej-
sze, zniszczone i przerabiane, podziałów tych nie
wskaże. Dopiero rzut poziomy Pomarańczami z
r. 1796 (iii. 1), którego wykonanie przypisywane jest
Griesmayerowi7, potwierdza istnienie trzech segmen-
tów wyodrębnionych ściankami działowymi. Do tego
całkowicie wystarczającego argumentu dochodzą jesz-
cze inne, jak na przykład fakt zaprojektowania por-
talu z herbem królewskim, podtrzymywanym przez
orły (il. 7), czy notatka na odwrocie jednej z plansz,
wypisana ręką Stanisława Augusta — Orangerie et
Gallerie ouuerte.
7 W. Tatarkiewicz, Łazienki warszawskie, War-
szawa 1957, il. 91.
Rysunki Kamsetzera reprezentują dwa odmienne
projekty. Który z nich był pierwszy — trudno dziś
z całą pewnością rozstrzygnąć. Wydaje się jednak, iż
projekt o bogatszym programie dekoracyjnym po-
przedzał w czasie wykonanie projektu bardziej
up ros zczonego.
Projekt A. Składają się nań 3 plansze przed-
stawiające przekrój podłużny poprzez oranżerię z roz-
winięciem ściany północnej oraz dwóch ścian szczy-
towych — wschodniej i zachodniej (il. 2), wariant
środkowego odcinka ściany północnej (il. 3) oraz
ścianę szczytową (il. 6). W 7-osiowej partii środkowej
mieści się galeria rzeźb antycznych (Herkules Far-
nezyjski, Diana, Apollo Belwederski, grupa Laokona,
Adonis, Amazonka, Hermes). Posągi ustawione są na
tle malowidła ukazującego galerię kolumnową, poza
którą widoczny jest italianizujący pejzaż. Całość,
chyba również z posągami, wykonana była po ma-
larsku. 5-osiowa partia prawa (wsch.) stanowi wła-
ściwe foyer teatru. Dwa wejścia do głównych lóż
ujmuje loggia, której arkady dźwigane są przez
kariatydy. Po obu stronach loggi rozciąga się kraj-
obraz z motywami budowli antycznych. Architekto-
niczna dekoracja ściany miała być wykonana po ma-
368