DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Kwiatkowski, Marek: O nieznanej pracy Jana Chrystiana Kamsetzera
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0392
MAREK KWIATKOWSKI
II. 4. J. Ch. Kamsetzer, Pomarańczarnia Łazien-
kowska, projekt dekoracji ściany szczytowej. (Fot.
M. Kwiatkowski)
Włoch. Partia prawa, trzy środkowe arkady posiada
niezapełnione. Stanowiły one bezpośrednie przejście
do głównych lóż teatru. W arkadach skrajnych tej
części znajdują się wejścia, ujęte w skromne portale,
prowadzące do lóż bocznych. Po obu stronach wejść
umieszczone są na postumentach popiersia cezarów.
Ponad portalami widoczne są antykizujące płasko-
rzeźby (zapewne malowane), a nad nimi emblematy
muzyczne. Partia lewa, poza wspólną galerią arkado-
wą, pozbawiona jest dodatkowych elementów deko-
racyjnych. Według tego projektu wnętrze oranżerii
miało być zamknięte pozorną kolebką wspartą o gur-
ty zdobne w kasetony z okrągłymi guzami. Porte-
fenetre ściany szczytowej ujęty jest w portal o for-
mie łuku triumfalnego z postaciami sław i orłów pod-
trzymujących skrzydłami herb kólewski.
Powstanie projektów określić można na 1. 1787—8'8,
czas kończenia Pomarańczami. Istniejące przekazy
pisemne pozwalają stwierdzić udział Kamsetzera
w tym czasie w pracach nad Pomarańczarnią. Wnoszą
one również pewne dane o przebiegu robót nad deko-
racją oranżerii. Z obu tych względów zasługują na
pełne tu przytoczenie.
W liście z dn. 24.III.1787 r. donosi Kamsetzer
Bacciarellemu, bawiącemu wówczas w Rzymie, że bę-
dzie się acheuer le Theatre et cette partie de 1’Oran-
gerie dont les fenetres donnent sur le Theatre8.
W sprawozdaniach swych z miesięcy II—
VII. 1787 r. sekretarz Duhamel pisze królowi, że
Merlini uoulois faire crepir l’Orangerie, mais Kam-
setzer lui ayant dit que votre Majeste anoir arrette
un Dessein d ce Sujet, U a suspendu cet ouurage.9
W następnym liście Duhamel tłumaczy się: Sire,
Je me suis mai ezpliąue au sujet de 1’Orangerie,
j’aurais du dire le crepissage interieur, Kamsetzer
ayant communiąue Dimanche passe le Dessein approu-
ve par Votre Majeste, Merlini a commande sur le
champ ce crepissage interieur.10
W Notę de payments a faire chaąue mois du
Theatre et de la 3-me partie de l’Orangerie en 1787
zapisano, że On a contracte avec Jasieński la peinture
de la 3-me partie de l’Orangerie pour 200 duc.11
Praca nad dekoracją oranżerii napotykała widocz-
nie na jakieś przeszkody sikoro rozkaz królewski
z r. 1788 przypomina: I-o acheuer le Theatre et cette
partie de 1’Orangerie dont les fenetres donnent sur
le theatre, 2-o Faire un dessein de decoration interieur
de 1’Orangerie entiere, afin que cette partie uoisine du
Theatre ne fasse pas un disparate un jour avec le
reste.12
Z wszystkich tych wzmianek wynika, iż realizacji
została poddana trzecia partia oranżerii, czyli partia
stanowiąca foyer teatru. Dwie pozostałe partie, zgod-
nie z zaleceniem króla, miały otrzymać również de-
korację. W powyższych przekazach pisemnych dwu-
krotnie występuje sformułowanie o „kończeniu tej
części oranżerii, której okna wychodzą na teatr”.
Najprawdopodobniej chodziło tu o zespół arkad pro-
wadzących do głównych lóż teatru, przypuszczalnie
tych, które zostały zanotowane w projekcie Kamset-
zera. W projekcie pierwszym nie ma „okien” a jedy-
nie stosunkowo niewielkie otwory drzwiowe. Pozwala
to sądzić, że oba projekty Kamsetzera dzieli różnica
czasu wykonania. Projekt pierwszy powstał zapewne
8 Bibl. Nar. Rkps 4836, Zbiór listów Kamsetzera do Ba-
cciarellego. Oputol. W. Tatarkiewicz, Pięć Studiów
o Łazienkach Warszawa 1925, s. 152.
s AGAD, Archiwum Popielów, Rkps 368, w spisie zaty-
tułowanym: „Duhamel relatives aus Batisses: depuis le
moi-s de fevrier j>usqu’a celui de juillet inclusivement
1787” — list Duhamela do króla z 2.VII. 1787 r.; — por.
Batowska, jw„ s. 89.
io AGAD, jw., list Duhamela do króla z 10.VII.1787 r.; —
por. Batowska, jw., s. 89.
u AGAD, jw., s. 116; opubl. Tatarkiewicz, Ła-
zienki, jw., s. 26Q, przypis 6.
U Bibl. Nar., Rkps 4836, konw. 6, s. 224; — opubl.
Tatarkiewicz, Łazienki, jw., s. 266, przypis 7.
370
II. 4. J. Ch. Kamsetzer, Pomarańczarnia Łazien-
kowska, projekt dekoracji ściany szczytowej. (Fot.
M. Kwiatkowski)
Włoch. Partia prawa, trzy środkowe arkady posiada
niezapełnione. Stanowiły one bezpośrednie przejście
do głównych lóż teatru. W arkadach skrajnych tej
części znajdują się wejścia, ujęte w skromne portale,
prowadzące do lóż bocznych. Po obu stronach wejść
umieszczone są na postumentach popiersia cezarów.
Ponad portalami widoczne są antykizujące płasko-
rzeźby (zapewne malowane), a nad nimi emblematy
muzyczne. Partia lewa, poza wspólną galerią arkado-
wą, pozbawiona jest dodatkowych elementów deko-
racyjnych. Według tego projektu wnętrze oranżerii
miało być zamknięte pozorną kolebką wspartą o gur-
ty zdobne w kasetony z okrągłymi guzami. Porte-
fenetre ściany szczytowej ujęty jest w portal o for-
mie łuku triumfalnego z postaciami sław i orłów pod-
trzymujących skrzydłami herb kólewski.
Powstanie projektów określić można na 1. 1787—8'8,
czas kończenia Pomarańczami. Istniejące przekazy
pisemne pozwalają stwierdzić udział Kamsetzera
w tym czasie w pracach nad Pomarańczarnią. Wnoszą
one również pewne dane o przebiegu robót nad deko-
racją oranżerii. Z obu tych względów zasługują na
pełne tu przytoczenie.
W liście z dn. 24.III.1787 r. donosi Kamsetzer
Bacciarellemu, bawiącemu wówczas w Rzymie, że bę-
dzie się acheuer le Theatre et cette partie de 1’Oran-
gerie dont les fenetres donnent sur le Theatre8.
W sprawozdaniach swych z miesięcy II—
VII. 1787 r. sekretarz Duhamel pisze królowi, że
Merlini uoulois faire crepir l’Orangerie, mais Kam-
setzer lui ayant dit que votre Majeste anoir arrette
un Dessein d ce Sujet, U a suspendu cet ouurage.9
W następnym liście Duhamel tłumaczy się: Sire,
Je me suis mai ezpliąue au sujet de 1’Orangerie,
j’aurais du dire le crepissage interieur, Kamsetzer
ayant communiąue Dimanche passe le Dessein approu-
ve par Votre Majeste, Merlini a commande sur le
champ ce crepissage interieur.10
W Notę de payments a faire chaąue mois du
Theatre et de la 3-me partie de l’Orangerie en 1787
zapisano, że On a contracte avec Jasieński la peinture
de la 3-me partie de l’Orangerie pour 200 duc.11
Praca nad dekoracją oranżerii napotykała widocz-
nie na jakieś przeszkody sikoro rozkaz królewski
z r. 1788 przypomina: I-o acheuer le Theatre et cette
partie de 1’Orangerie dont les fenetres donnent sur
le theatre, 2-o Faire un dessein de decoration interieur
de 1’Orangerie entiere, afin que cette partie uoisine du
Theatre ne fasse pas un disparate un jour avec le
reste.12
Z wszystkich tych wzmianek wynika, iż realizacji
została poddana trzecia partia oranżerii, czyli partia
stanowiąca foyer teatru. Dwie pozostałe partie, zgod-
nie z zaleceniem króla, miały otrzymać również de-
korację. W powyższych przekazach pisemnych dwu-
krotnie występuje sformułowanie o „kończeniu tej
części oranżerii, której okna wychodzą na teatr”.
Najprawdopodobniej chodziło tu o zespół arkad pro-
wadzących do głównych lóż teatru, przypuszczalnie
tych, które zostały zanotowane w projekcie Kamset-
zera. W projekcie pierwszym nie ma „okien” a jedy-
nie stosunkowo niewielkie otwory drzwiowe. Pozwala
to sądzić, że oba projekty Kamsetzera dzieli różnica
czasu wykonania. Projekt pierwszy powstał zapewne
8 Bibl. Nar. Rkps 4836, Zbiór listów Kamsetzera do Ba-
cciarellego. Oputol. W. Tatarkiewicz, Pięć Studiów
o Łazienkach Warszawa 1925, s. 152.
s AGAD, Archiwum Popielów, Rkps 368, w spisie zaty-
tułowanym: „Duhamel relatives aus Batisses: depuis le
moi-s de fevrier j>usqu’a celui de juillet inclusivement
1787” — list Duhamela do króla z 2.VII. 1787 r.; — por.
Batowska, jw„ s. 89.
io AGAD, jw., list Duhamela do króla z 10.VII.1787 r.; —
por. Batowska, jw., s. 89.
u AGAD, jw., s. 116; opubl. Tatarkiewicz, Ła-
zienki, jw., s. 26Q, przypis 6.
U Bibl. Nar., Rkps 4836, konw. 6, s. 224; — opubl.
Tatarkiewicz, Łazienki, jw., s. 266, przypis 7.
370