DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:Samek, Jan: Wyniki objazdu inwentaryzacyjnego zabytków pow. brzozowskiego, w woj. rzeszowskim (architektura murowana, wyposażenie wnętrz): (Streszczenie części i referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 2.VI.1959 r.)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0445
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
II. 2. Stara Wieś, wnętrze kościoła
popaulińskiego. (Fot. M. Kornecki)
dziej górzystą, obecnie słabo zalud-
nioną część powiatu stanowi do-
rzecze Sanu, przez pd.-zach. kraniec
powiatu przepływa Wisłok. Obecnie
II. 3. Przysietnica, ołtarz z 1626 r.
w kościele par. (Fot. M. Kornecki)
powiat posiada dwa miasta: Brzo-
zów, będący siedzibą władz powia-
tu oraz Dynów. Z punktu widzenia
historii sztuki powiat brzozowski
jest terenem nieprzebadanym (z wy-
jątkiem drewnianego kościoła w
Haczowie), czego następstwem było
zetknięcie się w czasie inwentary-
zacji z zabytkami dotąd zupełnie
nieznanymi.
Najwcześniejszym z obiektów
sakralnej architektury murowanej
na omawianym terenie jest późno-
renesansowy kościół w Dynowie,
ukończony w r. 1'604, konsekrowany
1617; jednonawowy, z krótkim, trój-
bocznie zamkniętym prezbiterium,
o parze kaplic umieszczonych sy-
metrycznie przy wschodniej części
nawy. Rozwiązanie to należy do
większej grupy zabytków o tran-
septowo usytuowanych kaplicach
(Uchanie, Turobin), nie zastosowano
tu jednak w kaplicach latarń, co
uwarunkowało odosobniony kształt
sklepień, o formie kopulastej, na
trompach. Sklepienia te pokrywa
dekoracja stiukowa z ozdobnych
listew o układzie gwiaździstym, ze
zwornikami, naśladująca podobnie
jak i stiuki nawy głównej późno-
gotyckie sklepienia o gęstej siatce
drobnych żeber. W kościele dynow-
skim zasługują jeszcze na uwagę
portale, szczególnie główny, skom-
ponowany na zasadzie swobodnego
zestawienia elementów architekto-
nicznych oraz wsporniki sklepienia
w nawie, dekorowane półpostaciami
aniołów.
Nieco później powstał kościół
parafialny w Brzozowie wzniesiony
ok. r. 1686, poświęcony 1688. Trój-
nawowy, o bryle wzbogaconej czte-
rema kaplicami i dwuwieźową fa-
sadą, wyróżnia się systemem kon-
strukcyjnym nawiązującym do go-
tyckiej konstrukcji filarowo-szkar-
powej. Nawę główną kościoła
wzmacniają szkarpy ugrupowane
po dwie, kształtujące rzut podwój-
nych filarów, które formułują plan
Najokazalszą budowlą powiatu
brzozowskiego jest popauliński koś-
ciół w Starej Wsi, fundowany w
r. 1726, ukończony i konsekrowany
w r. 1760; trójnawowy z transep-
tem, o rzucie zamykającym się w
prostokącie. Wnętrze kościoła, o bo-
II. 4. Brzozów, ambona w ko-
ściele par. (Fot. ze zbiorów In-
stytutu Historii Sztuki U. J.)
kościoła o wąskich tunelowych na-
wach bocznych. Drugą osobliwością
brzozowskiego kościoła jest obronny
strych opatrzony od strony połud-
niowej szeregiem strzelnic. Tego
rodzaju inkastelacja nie należy do
rzadkości w w. XVII a nawet
i XVIII na południowo-wschodnich
terenach Polski, a występuje m. in.
w dawnym kościele św. Ducha w
Jarosławiu (1669), w kościele par.
w Sędziszowie (konsekracja 1796),
a także w kościele par. w Muszy-
nie (1679).
gatej artykulacji pilastrowej, za-
chowało pierwotne wyposażenie
złożone ze stiukowych ołtarzy de-
korowanych rzeźbą, pozostające w
związkach z wystrojem bazyliki na
Jasnej Górze. Pozostałe kościoły
w Harcie (wzniesiony w latach
1779—1804), w Nozdrzcu (1746, kon-
sekrowany 1806) oraz Wesołej (zbu-
dowany 1839) reprezentują skromne,
prowincjonalne rozwiązania. Wy-
421
II. 2. Stara Wieś, wnętrze kościoła
popaulińskiego. (Fot. M. Kornecki)
dziej górzystą, obecnie słabo zalud-
nioną część powiatu stanowi do-
rzecze Sanu, przez pd.-zach. kraniec
powiatu przepływa Wisłok. Obecnie
II. 3. Przysietnica, ołtarz z 1626 r.
w kościele par. (Fot. M. Kornecki)
powiat posiada dwa miasta: Brzo-
zów, będący siedzibą władz powia-
tu oraz Dynów. Z punktu widzenia
historii sztuki powiat brzozowski
jest terenem nieprzebadanym (z wy-
jątkiem drewnianego kościoła w
Haczowie), czego następstwem było
zetknięcie się w czasie inwentary-
zacji z zabytkami dotąd zupełnie
nieznanymi.
Najwcześniejszym z obiektów
sakralnej architektury murowanej
na omawianym terenie jest późno-
renesansowy kościół w Dynowie,
ukończony w r. 1'604, konsekrowany
1617; jednonawowy, z krótkim, trój-
bocznie zamkniętym prezbiterium,
o parze kaplic umieszczonych sy-
metrycznie przy wschodniej części
nawy. Rozwiązanie to należy do
większej grupy zabytków o tran-
septowo usytuowanych kaplicach
(Uchanie, Turobin), nie zastosowano
tu jednak w kaplicach latarń, co
uwarunkowało odosobniony kształt
sklepień, o formie kopulastej, na
trompach. Sklepienia te pokrywa
dekoracja stiukowa z ozdobnych
listew o układzie gwiaździstym, ze
zwornikami, naśladująca podobnie
jak i stiuki nawy głównej późno-
gotyckie sklepienia o gęstej siatce
drobnych żeber. W kościele dynow-
skim zasługują jeszcze na uwagę
portale, szczególnie główny, skom-
ponowany na zasadzie swobodnego
zestawienia elementów architekto-
nicznych oraz wsporniki sklepienia
w nawie, dekorowane półpostaciami
aniołów.
Nieco później powstał kościół
parafialny w Brzozowie wzniesiony
ok. r. 1686, poświęcony 1688. Trój-
nawowy, o bryle wzbogaconej czte-
rema kaplicami i dwuwieźową fa-
sadą, wyróżnia się systemem kon-
strukcyjnym nawiązującym do go-
tyckiej konstrukcji filarowo-szkar-
powej. Nawę główną kościoła
wzmacniają szkarpy ugrupowane
po dwie, kształtujące rzut podwój-
nych filarów, które formułują plan
Najokazalszą budowlą powiatu
brzozowskiego jest popauliński koś-
ciół w Starej Wsi, fundowany w
r. 1726, ukończony i konsekrowany
w r. 1760; trójnawowy z transep-
tem, o rzucie zamykającym się w
prostokącie. Wnętrze kościoła, o bo-
II. 4. Brzozów, ambona w ko-
ściele par. (Fot. ze zbiorów In-
stytutu Historii Sztuki U. J.)
kościoła o wąskich tunelowych na-
wach bocznych. Drugą osobliwością
brzozowskiego kościoła jest obronny
strych opatrzony od strony połud-
niowej szeregiem strzelnic. Tego
rodzaju inkastelacja nie należy do
rzadkości w w. XVII a nawet
i XVIII na południowo-wschodnich
terenach Polski, a występuje m. in.
w dawnym kościele św. Ducha w
Jarosławiu (1669), w kościele par.
w Sędziszowie (konsekracja 1796),
a także w kościele par. w Muszy-
nie (1679).
gatej artykulacji pilastrowej, za-
chowało pierwotne wyposażenie
złożone ze stiukowych ołtarzy de-
korowanych rzeźbą, pozostające w
związkach z wystrojem bazyliki na
Jasnej Górze. Pozostałe kościoły
w Harcie (wzniesiony w latach
1779—1804), w Nozdrzcu (1746, kon-
sekrowany 1806) oraz Wesołej (zbu-
dowany 1839) reprezentują skromne,
prowincjonalne rozwiązania. Wy-
421