DOI article:
Szafrańska, Małgorzata: [Rezension von: Margherita Azzi Visentini, La Villa in Italia. Quattrocento e cinquecento]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48916#0138
RECENZJE 1 POLEMIKI
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Warszawa, Zamek Królewski
Margherita Azzi Visentini, „La Lilia in Italia.
Quattrocento e Cinquecento ”
Milano: Electa 1995
Tu jest prawdziwy dom wiosny: tu dziedzina jaśniejącej
Bogini owoców Pontony. Zieloną niedojrzałość porzuciły
tu bóstwa kwiatów.
Teraz ciebie opiszę, groto, którą rzeka Tybr opływa i do
której wnętrza się wdziera
I ciebie, wilgotna trzcino, fujarko zdatna do czułych zabaw
Nimf. [...]”
Blasio Palladio o willi Agostina Chigi w Rzymie (1512)'
Willa włoska - dzieło humanistów, chcących odtworzyć za-
kątek starożytnego świata. Willa włoska - to też inspiracja znale-
ziona wśród pól Veneto przez angielskich lordów i artystów XVIII
stulecia. Willa włoska - marzenie romantyków, ziszczone hałaśli-
wie u progu naszego wieku przez Amerykanów, tłumnie wprowa-
dzających się do toskańskich ustroni i budujących ich parafrazy za
oceanem. To temat o wielkim znaczeniu, willa włoska bowiem to
nie tylko forma architektury i ogrodu, ale także przynależny jej spo-
sób życia, mikroświat rządzący się własnymi prawami ustano-
wionymi w starożytności, a podjętymi w czasach renesansu. Popu-
larność willi do naszych dni można tłumaczyć właśnie bogactwem
znaczeń, które wywoływała tym, że nie była tylko „budowlą”, lecz
raczej mikrokosmosem określonych zachowań i przeżyć. Posłu-
chajmy humanisty Bartolomeo Taegio: „W Willi cieszę się
stosowną memu umysłowi lekturą; potem poświęcam godzinę
Rolnictwu, godzinę polowaniu czy też łowieniu ptaków, albo też
wędkowaniu, a czasami i innym uczciwym przyjemnościom
[właściwym] Willi; a zadawalam się niewiele większym niż tym, co
zachowuje nasz stan prosty i naturalny, daleki od ambicji i zamie-
szek miasta; wiodę życie spokojne i miłe, nie szkodząc nikomu i nie
widząc odrażających obyczajów mieszkańców miast.” 2 XVI-wie-
czne teksty A. Lollia, G. Falcone, A.F. Doniego, R. Borghiniego, A.
Clementiego, G.B. Della Porta są wielkim łaudatio willi jako kadru
życia pełnego wartości etycznych, estetycznych i poznawczych.
Renesansowa willa jest pasjonującym i niewyczerpanym te-
matem badań. Zgodnie z antycznym pieiwowzorem, była odpo-
wiedzią na potrzebę ucieczki z miasta lub z dworu, była refugium,
była twórczym otium pisarza, myśliciela, badacza przyrody. To tak-
że miejsce dla kolekcji przedmiotów i myśli, miejsce galerii sztuki,
biblioteki, gabinetu osobliwości, sceneria uczonych dysput, poetyc-
kich turniejów, alchemicznych doświadczeń, koncertów.
Willa jest tematem, do którego prowadzą uczonych różne
ścieżki. Znakomite studia były przedmiotem wieloletnich badań
J. Ackermana, D. Coffina, P. Holbertona. Margherita Azzi Visen-
tini w książce La Lilia in Italia. Quattrocento e Cinąuecento opub-
likowanej przez wydawnictwo Electa (Milano 1995), w odróżnie-
niu od tamtych prac, wnikających w intelektualną materię zjawis-
ka willi, omawia niezwykle przejrzyście i efektownie artystyczne
dzieje włoskiej willi renesansowej. Pierwszy rozdział tej książki
rozszerza granice czasowe powstania tego typu budowli o jej an-
tyczne źródło, ostatni zaś pokazuje jej trwałość do dziś. Autorka -
badaczka wpływów twórczości A. Palladia w Anglii i Ameryce
Północnej3, jest przede wszystkim wytrawną znawczynią historii
ogrodów4, co zapewniło książce wiele bardzo celnych ocen kra-
jobrazowego ukształtowania omawianych dzieł. Wille są prezen-
towane w formie krótkich, skondensowanych monografii, skupio-
nych wokół form, a sygnalizujących jedynie programy dekoracji
malarskich czy symboliczne treści ogrodów. Teksty źródłowe, z
których Autorka swobodnie korzysta, są dodatkowym walorem
książki5. Pracę uzupełnia imponująca, tematycznie podzielona,
bibliografia. Integralną częścią wykładu jest około 440 dobrej ja-
kości ilustracji, w tym niezwykle cennych fotografii z lotu ptaka,
pozwalających w pełni ocenić estetyczne wartości komponowania
krajobrazowego renesansowych willi-siedzib.
Korzenie kultury włoskiej, to oczywiście starożytność rzym-
ska. Pierwszy rozdział „Willa w starożytnym Rzymie” jest lapi-
darnym przeglądem różnych odmian tego typu siedziby, między II
wiekiem przed naszą erą a IV wiekiem naszej ery dokonanym na
tle przemian gospodarczych i towarzyszącego im piśmiennictwa
rolniczego. Autorka szkicuje „ideologię willi”, krystalizującą się
jako konsekwencja wpływu (po drugiej wojnie punickiej) kultury
hellenistycznej.
Drugi rozdział „Medycejskie wille XV wieku” przedstawia
niezwykły mikrokosmos kształtów i treści stworzonych przez hu-
manistyczny dwór Wawrzyńca Wspaniałego. M. Azzi Visentini
kreśli drogi ku XV-wiecznej włoskiej willi, z jednej strony po-
przez odnowę rolnictwa, z drugiej strony przez studia nad litera-
turą starożytną gloryfikującą życie na wsi.
O ile wille toskańskie przywoływały fantazję i intelektualizm
starożytnego świata, o tyle wille rzymskie odnosiły się do kon-
kretnej rzeczywistości Romy cezarów. W trzecim rozdziale „Willa
Biuletyn Historii Sztuki
R.LXI, 1997, Nr 1-2
124
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Warszawa, Zamek Królewski
Margherita Azzi Visentini, „La Lilia in Italia.
Quattrocento e Cinquecento ”
Milano: Electa 1995
Tu jest prawdziwy dom wiosny: tu dziedzina jaśniejącej
Bogini owoców Pontony. Zieloną niedojrzałość porzuciły
tu bóstwa kwiatów.
Teraz ciebie opiszę, groto, którą rzeka Tybr opływa i do
której wnętrza się wdziera
I ciebie, wilgotna trzcino, fujarko zdatna do czułych zabaw
Nimf. [...]”
Blasio Palladio o willi Agostina Chigi w Rzymie (1512)'
Willa włoska - dzieło humanistów, chcących odtworzyć za-
kątek starożytnego świata. Willa włoska - to też inspiracja znale-
ziona wśród pól Veneto przez angielskich lordów i artystów XVIII
stulecia. Willa włoska - marzenie romantyków, ziszczone hałaśli-
wie u progu naszego wieku przez Amerykanów, tłumnie wprowa-
dzających się do toskańskich ustroni i budujących ich parafrazy za
oceanem. To temat o wielkim znaczeniu, willa włoska bowiem to
nie tylko forma architektury i ogrodu, ale także przynależny jej spo-
sób życia, mikroświat rządzący się własnymi prawami ustano-
wionymi w starożytności, a podjętymi w czasach renesansu. Popu-
larność willi do naszych dni można tłumaczyć właśnie bogactwem
znaczeń, które wywoływała tym, że nie była tylko „budowlą”, lecz
raczej mikrokosmosem określonych zachowań i przeżyć. Posłu-
chajmy humanisty Bartolomeo Taegio: „W Willi cieszę się
stosowną memu umysłowi lekturą; potem poświęcam godzinę
Rolnictwu, godzinę polowaniu czy też łowieniu ptaków, albo też
wędkowaniu, a czasami i innym uczciwym przyjemnościom
[właściwym] Willi; a zadawalam się niewiele większym niż tym, co
zachowuje nasz stan prosty i naturalny, daleki od ambicji i zamie-
szek miasta; wiodę życie spokojne i miłe, nie szkodząc nikomu i nie
widząc odrażających obyczajów mieszkańców miast.” 2 XVI-wie-
czne teksty A. Lollia, G. Falcone, A.F. Doniego, R. Borghiniego, A.
Clementiego, G.B. Della Porta są wielkim łaudatio willi jako kadru
życia pełnego wartości etycznych, estetycznych i poznawczych.
Renesansowa willa jest pasjonującym i niewyczerpanym te-
matem badań. Zgodnie z antycznym pieiwowzorem, była odpo-
wiedzią na potrzebę ucieczki z miasta lub z dworu, była refugium,
była twórczym otium pisarza, myśliciela, badacza przyrody. To tak-
że miejsce dla kolekcji przedmiotów i myśli, miejsce galerii sztuki,
biblioteki, gabinetu osobliwości, sceneria uczonych dysput, poetyc-
kich turniejów, alchemicznych doświadczeń, koncertów.
Willa jest tematem, do którego prowadzą uczonych różne
ścieżki. Znakomite studia były przedmiotem wieloletnich badań
J. Ackermana, D. Coffina, P. Holbertona. Margherita Azzi Visen-
tini w książce La Lilia in Italia. Quattrocento e Cinąuecento opub-
likowanej przez wydawnictwo Electa (Milano 1995), w odróżnie-
niu od tamtych prac, wnikających w intelektualną materię zjawis-
ka willi, omawia niezwykle przejrzyście i efektownie artystyczne
dzieje włoskiej willi renesansowej. Pierwszy rozdział tej książki
rozszerza granice czasowe powstania tego typu budowli o jej an-
tyczne źródło, ostatni zaś pokazuje jej trwałość do dziś. Autorka -
badaczka wpływów twórczości A. Palladia w Anglii i Ameryce
Północnej3, jest przede wszystkim wytrawną znawczynią historii
ogrodów4, co zapewniło książce wiele bardzo celnych ocen kra-
jobrazowego ukształtowania omawianych dzieł. Wille są prezen-
towane w formie krótkich, skondensowanych monografii, skupio-
nych wokół form, a sygnalizujących jedynie programy dekoracji
malarskich czy symboliczne treści ogrodów. Teksty źródłowe, z
których Autorka swobodnie korzysta, są dodatkowym walorem
książki5. Pracę uzupełnia imponująca, tematycznie podzielona,
bibliografia. Integralną częścią wykładu jest około 440 dobrej ja-
kości ilustracji, w tym niezwykle cennych fotografii z lotu ptaka,
pozwalających w pełni ocenić estetyczne wartości komponowania
krajobrazowego renesansowych willi-siedzib.
Korzenie kultury włoskiej, to oczywiście starożytność rzym-
ska. Pierwszy rozdział „Willa w starożytnym Rzymie” jest lapi-
darnym przeglądem różnych odmian tego typu siedziby, między II
wiekiem przed naszą erą a IV wiekiem naszej ery dokonanym na
tle przemian gospodarczych i towarzyszącego im piśmiennictwa
rolniczego. Autorka szkicuje „ideologię willi”, krystalizującą się
jako konsekwencja wpływu (po drugiej wojnie punickiej) kultury
hellenistycznej.
Drugi rozdział „Medycejskie wille XV wieku” przedstawia
niezwykły mikrokosmos kształtów i treści stworzonych przez hu-
manistyczny dwór Wawrzyńca Wspaniałego. M. Azzi Visentini
kreśli drogi ku XV-wiecznej włoskiej willi, z jednej strony po-
przez odnowę rolnictwa, z drugiej strony przez studia nad litera-
turą starożytną gloryfikującą życie na wsi.
O ile wille toskańskie przywoływały fantazję i intelektualizm
starożytnego świata, o tyle wille rzymskie odnosiły się do kon-
kretnej rzeczywistości Romy cezarów. W trzecim rozdziale „Willa
Biuletyn Historii Sztuki
R.LXI, 1997, Nr 1-2
124