DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Paszkiewicz, Piotr: Instytut Sztuki PAN w 1996 roku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48916#0298
KRONIKA NAUKOWA
Instytut Sztuki PAN w 1996 roku*
W odróżnieniu od lat poprzednich (1993-1995), które po prze-
prowadzonej w roku 1992 restrukturyzacji i zmniejszeniu stanu
zatrudnienia w Instytucie charakteryzowała względna stabilizacja
finansowa, rok 1996, a zwłaszcza druga jego połowa, przyniósł
znaczne pogorszenie położenia placówki. U źródeł trudności, jakie
stały się udziałem Instytutu i w efekcie wymusiły na dyrekcji pod-
jęcie zasadniczych kroków zmierzających do kolejnej, przeprowa-
dzonej już w roku następnym, restrukturyzacji i redukcji stanu za-
trudnienia był malejący udział nauki w budżecie państwa. O ile
w roku 1991 wynosił on jeszcze 0,79%, o tyle w latach następnych
(1995, 1996) zmniejszył się do 0,51%. Spadek ten znalazł bezpoś-
rednie odzwierciedlenie w finansach Instytutu. Realnie malejące
dotacje Komitetu Badań Naukowych, których wysokość w ciągu
ostatniego okresu nie pokrywała stopnia inflacji, prowadząc
w efekcie do deficytu w budżecie Instytutu, wzrost kosztów rzeczo-
wych oraz rozporządzenie ministra pracy, płac i spraw socjalnych
z 17 lipca wprowadzające obligatoryjnie w jednostkach PAN nową
siatkę płac, w ślad za którą placówka nie pozyskała dodatkowych
funduszy, doprowadziły do przewlekłego kryzysu finansowego
Instytutu. Niewielki skutek przyniosły próby interwencji, jakie
podejmował dyrektor Stanisław Mossakowski zarówno u przewod-
niczącego Komitetu Badań Naukowych jak i bezpośrednio u pre-
miera Włodzimierza Cimoszewicza, które miały na celu przedsta-
wienie trudnej sytuacji nauk humanistycznych na przykładzie jed-
nej placówki. Dramatycznemu położeniu Instytutu nie mogły też
w pełni zapobiec tzw. środki pozabudżetowe, pochodzące tak z ty-
tułu wynajmu budynku przy ul. Długiej 26, jak i dotacji celowych
na realizację konkretnych projektów badawczych oraz przed-
sięwzięć wydawniczych, pozyskane - nie bez trudu - z Fundacji
na Rzecz Nauki Polskiej, Komitetu Badań Naukowych, Minister-
stwa Kultury i Sztuki, Fundacji im. Stefana Batorego, Fundacji
Kultury, Komitetu Kinematografii oraz Urzędów Miasta: Gdań-
ska, Poznania i Warszawy. Mając na uwadze politykę oszczędno-
ściową Instytut, wzorem lat poprzednich, został zamknięty w mie-
siącach letnich, pracując w systemie dyżurów.
W roku 1996 realizowano przyznane rok wcześniej dwa za-
graniczne granty, co było miarą międzynarodowego prestiżu In-
stytutu. Z funduszu amerykańskiej fundacji The J. Paul Getty
Trust, przyznanego po raz drugi, dokonywane były nadal zakupy
wydawnictw zagranicznych przez Bibliotekę Instytutu. Podobnie
amerykańska fundacja Samuel H. Kress Foundation w dalszym
ciągu finansowała zakup mikrofisz starych druków dotyczących
nie tylko sztuki, ale również uroczystości dworskich i wydarzeń
teatralnych zebranych przez hr. Leopoldo Cicognarę (1767-1834).
Dzięki pozyskaniu tego niezwykłego dam, obejmującego najwięk-
szy zbiór książek z owych czasów poświęconych problematyce
artystycznej, który przechowywany jest obecnie w Bibliotece Wa-
tykańskiej, Instytut Sztuki stał się w zakresie mikrofisz starych
druków najlepiej zaopatrzoną placówką na terenie Europy Środ-
kowej.
Wraz z upływem 1995 roku swą trzyletnią kadencję za-
kończyła Rada Naukowa Instytutu Sztuki. Na pierwszym posie-
dzeniu 21 marca 1996 roku nowo wybrani członkowie, którym
prof. Elżbieta Samowska-Temeriusz, zastępca Sekretarza Wy-
działu I PAN wręczyła nominacje, powołali prezydium w skła-
dzie: przewodniczący - został nim ponownie prof. Andrzej Rot-
termund, zastępcy przewodniczącego - prof. Barbara Król-Kaczo-
rowska, doc. Elżbieta Witkowska-Zaremba, sekretarz - prof. Ry-
szard Brykowski. Na swym posiedzeniu 27 czerwca Rada Nauko-
wa wybrała na stanowisko dyrektora Instytutu na kolejną ka-
dencję (1996-1999) ponownie prof. Stanisława Mossakowskiego,
który stanowiska wicedyrektorów powierzył doc. Lechowi Soko-
łowi i dr Piotrowi Paszkiewiczowi.
W odróżnieniu od lat poprzednich znacznie mniejsza liczba
osób uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych. W 1996 roku
były ich tylko trzy, w tym dwie z dziedziny historii sztuki: Konrad
Ajewski (Zbiory artystyczne i galeria muzealna Ordynacji Za-
moyskiej w Warszawie) oraz Hanna Grzeszczuk-Brendel (Idea
natury w malarstwie Młodej Polski). Nadal prowadzone były trzy
seminaria doktorskie w zakresie plastyki: prof. prof. Ireny Huml,
Wiesława Juszczaka i Jerzego Kowalczyka. Ponadto Instytut Sztu-
ki wraz z trzema innymi placówkami PAN (Instytutem Archeolo-
gii, Instytutem Badań Literackich i Instytutem Historii) powołał
do życia dwuletnią Szkołę Nauk Humanistycznych, na której po-
dyplomowe studia zapisało się około trzydziestu słuchaczy.
Plonem działalności Instytutu było około 200 rozpraw i arty-
kułów naukowych, w tym około 120 w dziedzinie plastyki. Ukazało
się też 26 publikacji książkowych, z czego 18 z zakresu historii
sztuki. Należy dodać, iż 8 książek z dziedziny sztuki wyszło - i to
pomimo wzrastających nieustannie kosztów poligraficznych oraz
trudności ze znalezieniem sponsora - pod szyldem Wydawnictwa
Instytutu Sztuki. Ukazały się dwa kolejne tomy Katalogu Zabytków
Sztuki w Polsce: Miasto Kraków. Kazimierz i Stradom. Judaica:
Bóżnice, Budowle Publiczne i Cmentarze (red. I. Rejduch-Samko-
wa i J. Samek) oraz Siemiatycze, Drohiczyn i okolice M. Kałamaj-
skiej-Saeed. Istotne znaczenie dla badań nad architekturą drew-
nianą na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej miały dwa opraco-
wania syntetyczne: Drewniana architektura cerkiewna na Koron-
nych Ziemiach Rzeczypospolitej Ryszarda Brykowskiego oraz
Bramy Nieba. Bóżnice drewniane na ziemiach dawnej Rzeczypos-
politej Marii i Kazimerza Piechotków. Wyniki badań nad sztuką
dawną prezentowały książki: Średniowieczne klejnoty monarsze
Biuletyn Historii Sztuki
R.LXI. 1997, Nr 3-4
276
Instytut Sztuki PAN w 1996 roku*
W odróżnieniu od lat poprzednich (1993-1995), które po prze-
prowadzonej w roku 1992 restrukturyzacji i zmniejszeniu stanu
zatrudnienia w Instytucie charakteryzowała względna stabilizacja
finansowa, rok 1996, a zwłaszcza druga jego połowa, przyniósł
znaczne pogorszenie położenia placówki. U źródeł trudności, jakie
stały się udziałem Instytutu i w efekcie wymusiły na dyrekcji pod-
jęcie zasadniczych kroków zmierzających do kolejnej, przeprowa-
dzonej już w roku następnym, restrukturyzacji i redukcji stanu za-
trudnienia był malejący udział nauki w budżecie państwa. O ile
w roku 1991 wynosił on jeszcze 0,79%, o tyle w latach następnych
(1995, 1996) zmniejszył się do 0,51%. Spadek ten znalazł bezpoś-
rednie odzwierciedlenie w finansach Instytutu. Realnie malejące
dotacje Komitetu Badań Naukowych, których wysokość w ciągu
ostatniego okresu nie pokrywała stopnia inflacji, prowadząc
w efekcie do deficytu w budżecie Instytutu, wzrost kosztów rzeczo-
wych oraz rozporządzenie ministra pracy, płac i spraw socjalnych
z 17 lipca wprowadzające obligatoryjnie w jednostkach PAN nową
siatkę płac, w ślad za którą placówka nie pozyskała dodatkowych
funduszy, doprowadziły do przewlekłego kryzysu finansowego
Instytutu. Niewielki skutek przyniosły próby interwencji, jakie
podejmował dyrektor Stanisław Mossakowski zarówno u przewod-
niczącego Komitetu Badań Naukowych jak i bezpośrednio u pre-
miera Włodzimierza Cimoszewicza, które miały na celu przedsta-
wienie trudnej sytuacji nauk humanistycznych na przykładzie jed-
nej placówki. Dramatycznemu położeniu Instytutu nie mogły też
w pełni zapobiec tzw. środki pozabudżetowe, pochodzące tak z ty-
tułu wynajmu budynku przy ul. Długiej 26, jak i dotacji celowych
na realizację konkretnych projektów badawczych oraz przed-
sięwzięć wydawniczych, pozyskane - nie bez trudu - z Fundacji
na Rzecz Nauki Polskiej, Komitetu Badań Naukowych, Minister-
stwa Kultury i Sztuki, Fundacji im. Stefana Batorego, Fundacji
Kultury, Komitetu Kinematografii oraz Urzędów Miasta: Gdań-
ska, Poznania i Warszawy. Mając na uwadze politykę oszczędno-
ściową Instytut, wzorem lat poprzednich, został zamknięty w mie-
siącach letnich, pracując w systemie dyżurów.
W roku 1996 realizowano przyznane rok wcześniej dwa za-
graniczne granty, co było miarą międzynarodowego prestiżu In-
stytutu. Z funduszu amerykańskiej fundacji The J. Paul Getty
Trust, przyznanego po raz drugi, dokonywane były nadal zakupy
wydawnictw zagranicznych przez Bibliotekę Instytutu. Podobnie
amerykańska fundacja Samuel H. Kress Foundation w dalszym
ciągu finansowała zakup mikrofisz starych druków dotyczących
nie tylko sztuki, ale również uroczystości dworskich i wydarzeń
teatralnych zebranych przez hr. Leopoldo Cicognarę (1767-1834).
Dzięki pozyskaniu tego niezwykłego dam, obejmującego najwięk-
szy zbiór książek z owych czasów poświęconych problematyce
artystycznej, który przechowywany jest obecnie w Bibliotece Wa-
tykańskiej, Instytut Sztuki stał się w zakresie mikrofisz starych
druków najlepiej zaopatrzoną placówką na terenie Europy Środ-
kowej.
Wraz z upływem 1995 roku swą trzyletnią kadencję za-
kończyła Rada Naukowa Instytutu Sztuki. Na pierwszym posie-
dzeniu 21 marca 1996 roku nowo wybrani członkowie, którym
prof. Elżbieta Samowska-Temeriusz, zastępca Sekretarza Wy-
działu I PAN wręczyła nominacje, powołali prezydium w skła-
dzie: przewodniczący - został nim ponownie prof. Andrzej Rot-
termund, zastępcy przewodniczącego - prof. Barbara Król-Kaczo-
rowska, doc. Elżbieta Witkowska-Zaremba, sekretarz - prof. Ry-
szard Brykowski. Na swym posiedzeniu 27 czerwca Rada Nauko-
wa wybrała na stanowisko dyrektora Instytutu na kolejną ka-
dencję (1996-1999) ponownie prof. Stanisława Mossakowskiego,
który stanowiska wicedyrektorów powierzył doc. Lechowi Soko-
łowi i dr Piotrowi Paszkiewiczowi.
W odróżnieniu od lat poprzednich znacznie mniejsza liczba
osób uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych. W 1996 roku
były ich tylko trzy, w tym dwie z dziedziny historii sztuki: Konrad
Ajewski (Zbiory artystyczne i galeria muzealna Ordynacji Za-
moyskiej w Warszawie) oraz Hanna Grzeszczuk-Brendel (Idea
natury w malarstwie Młodej Polski). Nadal prowadzone były trzy
seminaria doktorskie w zakresie plastyki: prof. prof. Ireny Huml,
Wiesława Juszczaka i Jerzego Kowalczyka. Ponadto Instytut Sztu-
ki wraz z trzema innymi placówkami PAN (Instytutem Archeolo-
gii, Instytutem Badań Literackich i Instytutem Historii) powołał
do życia dwuletnią Szkołę Nauk Humanistycznych, na której po-
dyplomowe studia zapisało się około trzydziestu słuchaczy.
Plonem działalności Instytutu było około 200 rozpraw i arty-
kułów naukowych, w tym około 120 w dziedzinie plastyki. Ukazało
się też 26 publikacji książkowych, z czego 18 z zakresu historii
sztuki. Należy dodać, iż 8 książek z dziedziny sztuki wyszło - i to
pomimo wzrastających nieustannie kosztów poligraficznych oraz
trudności ze znalezieniem sponsora - pod szyldem Wydawnictwa
Instytutu Sztuki. Ukazały się dwa kolejne tomy Katalogu Zabytków
Sztuki w Polsce: Miasto Kraków. Kazimierz i Stradom. Judaica:
Bóżnice, Budowle Publiczne i Cmentarze (red. I. Rejduch-Samko-
wa i J. Samek) oraz Siemiatycze, Drohiczyn i okolice M. Kałamaj-
skiej-Saeed. Istotne znaczenie dla badań nad architekturą drew-
nianą na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej miały dwa opraco-
wania syntetyczne: Drewniana architektura cerkiewna na Koron-
nych Ziemiach Rzeczypospolitej Ryszarda Brykowskiego oraz
Bramy Nieba. Bóżnice drewniane na ziemiach dawnej Rzeczypos-
politej Marii i Kazimerza Piechotków. Wyniki badań nad sztuką
dawną prezentowały książki: Średniowieczne klejnoty monarsze
Biuletyn Historii Sztuki
R.LXI. 1997, Nr 3-4
276