DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Chrzanowski, Tadeusz: Włoski festschrift Andrzeja Ciechanowieckiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48916#0284
RECENZJE I POLEMIKI
wem Ciechanowieckiego. Są to: Porwanie Heleny Trojańskiej,
grupa z brązu przypisywana Pierre’owi Pugetowi, co argumentują
przytoczone przykłady dzieł mistrza i terrakotowy model postaci
oraz Klio, muza historii, którą następnie powtórzono w kamieniu
(figura ta znajduje się w Musee des Beaux-Arts w Marsylii).
Interesująco przedstawia się studium Sergieja Androssowa
Unknown works of Orazio Marinali (1 — 71 - 76), w którym rosyj-
ski naukowiec prezentuje, w nawiązaniu do niedawno nabytego
do bostońskiego Museum of Fine Arts popiersia (Diogenesa?),
kilka dzieł Orazio Marinali’ego, z których część znajduje się
w Petersburgu i Carskim Siole (Puszkino).
Franęois Souchal: A propos de Corneille van Cleve (1-77 -
85) dopełnia oeuvre tego rzeźbiarza o kilka istotnych dzieł, między
innymi o rzeźbę Polifema w zbiorach Luwru.
Christian Theuerkauff z Berlina, wybitny znawca rzeźb
w kości słoniowej, omawia kilka takich zabytków: Winige Bildnis-
se von der Hand Carl August Lueckas des Alteren und des Junge-
ren. Artykuł winien zainteresować naszych historyków sztuki, ja-
ko że dotyczy także poloników: popiersia Fryderyka Michała
Czartoryskiego w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie, reliefo-
wych, profilowych podobizn Tomasza i Marii Czapskich w Muze-
um Narodowym we Wrocławiu, medalionu z reliefem Augusta III
(Zbiory Czartoryskich) oraz dwu popiersi niezidentyfikowanych
mężczyzn w Muzeum Narodowym w Gdańsku, a ponadto kilku
popiersi i medalionów w różnych zbiorów prywatnych.
Redaktor wydawnictwa Alvar Gonzales-Palacios analizuje
działalność jednego z rzeźbiarzy-meblarzy doby empiru: Per
Francesco Antonio Franzoni, intagliatore di Pio VI (I - 107 -128).
Autor oprócz istotnych wypisów archiwalnych, podaje również
interesujące spostrzeżenia na temat zainteresowań antykiem w tej
epoce i znajomości rzymskich zabytków.
Hugh Honour, autor dobrze u nas znanego tomu poświęcone-
go klasycyzmowi, omawia kilka dzieł naczelnego klasycysty rzym-
skiego: Canovas „Amorini” for John Campbell and John David
La Touche ( I - 129 - 139), przytaczając szereg przykładów tej
produkcji dla pedofilów z wyższych sfer, w tym tak dobrze u nas
znanej rzeźby Henryka Lubomirskiego z Łańcuta.
Szkic Philipa Ward-Jacksona The Moliere Fountain (I - 147
- 153) w dowcipny, a wnikliwy sposób analizuje koncepcję tego
eklektycznego monumentu, którym w Paryżu - w przededniu
Wiosny Ludów - uczczono znakomitego dramaturga. Dziś ten mo-
nument, dzieło Louisa Visconti’ego i Jamesa Pradiera z 1844 roku,
zachował się na szczątku, równie jak pomnik eklektycznej kamie-
nicy przy ul. Richelieu.
Wiliam B. Russeli Jr. i Michael Conforti piszą o dziele znajdu-
jącym się we florenckiej Loggia dei Lanzi - Pioo Fedi s „Rape of
Polyxena: politics and style in mid-nineteenth centry Florence
(I 154- 161). Są to interesujące spostrzeżenia, w jaki sposób pew-
ne toposy doby manieryzmu (Cellini, Gianbologna, Bartolini) na-
bierały nowego sensu ideowego w dobie histoiyzmu minionego
stulecia.
Tom drugi zawiera m. in. następujące studia: Petera Fusco:
An image of Saint Cyricus by Francesco Laurana (II - 8 - 16)
oraz Giabcarlo Gentili: II „Beato Sorore’’ di Santa Maria della
Scala, oba poświęcone rzeźbie Quattrocenta we Florencji i Sienie,
a przede wszystkim tak wówczas tam rozpowszechnionym popier-
siom. Warto wspomnieć, że dzieło Laurany, wykonane z karraryj-
skiego marmuru wyobraża kilkuletniego chłopca, ale Fusco
słusznie zauważył zbieżność opracowania z owymi nieco tajemni-
czymi popiersiami pięknych, jakby zastygłych w oczekiwaniu
miłosnych rozkoszy niewiast z najwyższych sfer medycejskiej Flo-
rencji. Określona jako Beato Sorore głowa młodego mężczyzny
(obecnie w zbiorach prywatnych, dawniej w szpitalu Sta Maria
della Scala w Sienie), została przypisana trzem autorom i zestawio-
na zarówno z dość skromną ikonografią tego mało znanego
świętego, jako też z popiersiami wybitnych osobistości florenckich.
I jeszcze komunikat trzech autorów (B. Boucher, A. Broderick, N.
Wood) dotyczący popiersi: próba atrybucji podobizny kardynała
Giovanniego de’Medici (Victoria & Albert Museum w Londynie)
rzeźbiarzowi Antonio Benintendi (II - 32 - 39).
A. M. Schulz, Addenda to the life and works ofLorenzo Breg-
no (II - 40 - 590) to cenne studium materiałowe, a dla polskiego
czytelnika ciekawe, Autorka bowiem wiąże z owym północnym
rzeźbiarzem dwa „sansovinowskie” nagrobki biskupie w kościele
SS. Nazaro e Celso w Brescii.
Od renesansu dojrzałego krótka droga prowadzi do manie-
ryzmu i jednego z naczelnych rzeźbiarzy tej epoki - A. Radcliffe’a
w artykule: Gianbologna s „ Venus" for Giangiorgio Cesarini (II
- 60 - 72). Wykwintna dziewczyna obmywająca swą jędrną pierś
to jeden z ulubionych tematów flamandzkiego artysty (II Fiammin-
go), zafascynowanego urodą niewieściego ciała, zwłaszcza jeśli je-
go użytkowniczka dbała o higienę.
O. Ferrari: II secondo tempo della capella Caetani (II - 73 -
79) omawia drugi etap aranżacji kaplicy grobowej Caetanich przy
kościele Sta Pudenziana w Rzymie w duchu wczesnego baroku
przez cały zastęp rzymskich artystów początku XVII wieku, zdol-
nych, choć mało znanych (z wyjątkiem Daniele da Volterra, który
zasłynął jako „krawiec Sądu Ostatecznego" Michała Anioła, po-
nieważ to on osłonił nadmierną nagość jego uczestników)5.
D. Garstang: Origin and early developement of marbling in
Palermo (II - 80 - 99) to studium ukazujące dość egzotyczną dla
polskich badaczy genezę i rozkwit pierwszej fazy owego inkrusto-
wania marmurem, które z niesłychaną rozrzutnością stosowano na
Sycylii w 2. połowie XVI i w XVII wieku. Tego rodzaju zdob-
nictwo, nieporównanie skromniejsze, znajduje się w dekoracji
ołtarzy kościoła św. Anny w Krakowie, a zbliżona do palermi-
tańskiej pro fuzja - w sztukatorskim wystroju kościoła śś. Piotra
i Pawła na Antokolu w Wilnie.
A. Brook pisze o Dynastie statuary for Charles II of Spain (II
- 112 - 125) i jest to studium omawiające schematy pomników
konnych, którymi nie tak dawno zajmował się u nas Mieczysław
Morka6. M. Baker w szkicu krótkim ale syntetycznym prezentuje
rzeźby z brązu w XVIII-wiecznej Anglii (II - 144-153). Warto
przypomnieć, że Autor - specjalista od Francoisa Louisa Roubilla-
ca, francuskiego rzeźbiarza działającego w Anglii - był przed kil-
ku laty współautorem wystawy o rokoku w Anglii, która dowiodła
niezbicie, że ta odmiana stylowa trafiła wcale szeroką falą do kra-
ju palladianizmu i neogotyku7.
A. Lang A Bird in the Hand... rozwija nie tylko angelologię, ale
w tym wypadku puttologię, ponieważ wyodrębnia motyw putta
trzymającego w ręce ptaszka, przy czym wcale nie wiadomo, czy
chodzi tu o aniołki, amoretta, czy po prostu o pulchne grubaski, tyl-
262
wem Ciechanowieckiego. Są to: Porwanie Heleny Trojańskiej,
grupa z brązu przypisywana Pierre’owi Pugetowi, co argumentują
przytoczone przykłady dzieł mistrza i terrakotowy model postaci
oraz Klio, muza historii, którą następnie powtórzono w kamieniu
(figura ta znajduje się w Musee des Beaux-Arts w Marsylii).
Interesująco przedstawia się studium Sergieja Androssowa
Unknown works of Orazio Marinali (1 — 71 - 76), w którym rosyj-
ski naukowiec prezentuje, w nawiązaniu do niedawno nabytego
do bostońskiego Museum of Fine Arts popiersia (Diogenesa?),
kilka dzieł Orazio Marinali’ego, z których część znajduje się
w Petersburgu i Carskim Siole (Puszkino).
Franęois Souchal: A propos de Corneille van Cleve (1-77 -
85) dopełnia oeuvre tego rzeźbiarza o kilka istotnych dzieł, między
innymi o rzeźbę Polifema w zbiorach Luwru.
Christian Theuerkauff z Berlina, wybitny znawca rzeźb
w kości słoniowej, omawia kilka takich zabytków: Winige Bildnis-
se von der Hand Carl August Lueckas des Alteren und des Junge-
ren. Artykuł winien zainteresować naszych historyków sztuki, ja-
ko że dotyczy także poloników: popiersia Fryderyka Michała
Czartoryskiego w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie, reliefo-
wych, profilowych podobizn Tomasza i Marii Czapskich w Muze-
um Narodowym we Wrocławiu, medalionu z reliefem Augusta III
(Zbiory Czartoryskich) oraz dwu popiersi niezidentyfikowanych
mężczyzn w Muzeum Narodowym w Gdańsku, a ponadto kilku
popiersi i medalionów w różnych zbiorów prywatnych.
Redaktor wydawnictwa Alvar Gonzales-Palacios analizuje
działalność jednego z rzeźbiarzy-meblarzy doby empiru: Per
Francesco Antonio Franzoni, intagliatore di Pio VI (I - 107 -128).
Autor oprócz istotnych wypisów archiwalnych, podaje również
interesujące spostrzeżenia na temat zainteresowań antykiem w tej
epoce i znajomości rzymskich zabytków.
Hugh Honour, autor dobrze u nas znanego tomu poświęcone-
go klasycyzmowi, omawia kilka dzieł naczelnego klasycysty rzym-
skiego: Canovas „Amorini” for John Campbell and John David
La Touche ( I - 129 - 139), przytaczając szereg przykładów tej
produkcji dla pedofilów z wyższych sfer, w tym tak dobrze u nas
znanej rzeźby Henryka Lubomirskiego z Łańcuta.
Szkic Philipa Ward-Jacksona The Moliere Fountain (I - 147
- 153) w dowcipny, a wnikliwy sposób analizuje koncepcję tego
eklektycznego monumentu, którym w Paryżu - w przededniu
Wiosny Ludów - uczczono znakomitego dramaturga. Dziś ten mo-
nument, dzieło Louisa Visconti’ego i Jamesa Pradiera z 1844 roku,
zachował się na szczątku, równie jak pomnik eklektycznej kamie-
nicy przy ul. Richelieu.
Wiliam B. Russeli Jr. i Michael Conforti piszą o dziele znajdu-
jącym się we florenckiej Loggia dei Lanzi - Pioo Fedi s „Rape of
Polyxena: politics and style in mid-nineteenth centry Florence
(I 154- 161). Są to interesujące spostrzeżenia, w jaki sposób pew-
ne toposy doby manieryzmu (Cellini, Gianbologna, Bartolini) na-
bierały nowego sensu ideowego w dobie histoiyzmu minionego
stulecia.
Tom drugi zawiera m. in. następujące studia: Petera Fusco:
An image of Saint Cyricus by Francesco Laurana (II - 8 - 16)
oraz Giabcarlo Gentili: II „Beato Sorore’’ di Santa Maria della
Scala, oba poświęcone rzeźbie Quattrocenta we Florencji i Sienie,
a przede wszystkim tak wówczas tam rozpowszechnionym popier-
siom. Warto wspomnieć, że dzieło Laurany, wykonane z karraryj-
skiego marmuru wyobraża kilkuletniego chłopca, ale Fusco
słusznie zauważył zbieżność opracowania z owymi nieco tajemni-
czymi popiersiami pięknych, jakby zastygłych w oczekiwaniu
miłosnych rozkoszy niewiast z najwyższych sfer medycejskiej Flo-
rencji. Określona jako Beato Sorore głowa młodego mężczyzny
(obecnie w zbiorach prywatnych, dawniej w szpitalu Sta Maria
della Scala w Sienie), została przypisana trzem autorom i zestawio-
na zarówno z dość skromną ikonografią tego mało znanego
świętego, jako też z popiersiami wybitnych osobistości florenckich.
I jeszcze komunikat trzech autorów (B. Boucher, A. Broderick, N.
Wood) dotyczący popiersi: próba atrybucji podobizny kardynała
Giovanniego de’Medici (Victoria & Albert Museum w Londynie)
rzeźbiarzowi Antonio Benintendi (II - 32 - 39).
A. M. Schulz, Addenda to the life and works ofLorenzo Breg-
no (II - 40 - 590) to cenne studium materiałowe, a dla polskiego
czytelnika ciekawe, Autorka bowiem wiąże z owym północnym
rzeźbiarzem dwa „sansovinowskie” nagrobki biskupie w kościele
SS. Nazaro e Celso w Brescii.
Od renesansu dojrzałego krótka droga prowadzi do manie-
ryzmu i jednego z naczelnych rzeźbiarzy tej epoki - A. Radcliffe’a
w artykule: Gianbologna s „ Venus" for Giangiorgio Cesarini (II
- 60 - 72). Wykwintna dziewczyna obmywająca swą jędrną pierś
to jeden z ulubionych tematów flamandzkiego artysty (II Fiammin-
go), zafascynowanego urodą niewieściego ciała, zwłaszcza jeśli je-
go użytkowniczka dbała o higienę.
O. Ferrari: II secondo tempo della capella Caetani (II - 73 -
79) omawia drugi etap aranżacji kaplicy grobowej Caetanich przy
kościele Sta Pudenziana w Rzymie w duchu wczesnego baroku
przez cały zastęp rzymskich artystów początku XVII wieku, zdol-
nych, choć mało znanych (z wyjątkiem Daniele da Volterra, który
zasłynął jako „krawiec Sądu Ostatecznego" Michała Anioła, po-
nieważ to on osłonił nadmierną nagość jego uczestników)5.
D. Garstang: Origin and early developement of marbling in
Palermo (II - 80 - 99) to studium ukazujące dość egzotyczną dla
polskich badaczy genezę i rozkwit pierwszej fazy owego inkrusto-
wania marmurem, które z niesłychaną rozrzutnością stosowano na
Sycylii w 2. połowie XVI i w XVII wieku. Tego rodzaju zdob-
nictwo, nieporównanie skromniejsze, znajduje się w dekoracji
ołtarzy kościoła św. Anny w Krakowie, a zbliżona do palermi-
tańskiej pro fuzja - w sztukatorskim wystroju kościoła śś. Piotra
i Pawła na Antokolu w Wilnie.
A. Brook pisze o Dynastie statuary for Charles II of Spain (II
- 112 - 125) i jest to studium omawiające schematy pomników
konnych, którymi nie tak dawno zajmował się u nas Mieczysław
Morka6. M. Baker w szkicu krótkim ale syntetycznym prezentuje
rzeźby z brązu w XVIII-wiecznej Anglii (II - 144-153). Warto
przypomnieć, że Autor - specjalista od Francoisa Louisa Roubilla-
ca, francuskiego rzeźbiarza działającego w Anglii - był przed kil-
ku laty współautorem wystawy o rokoku w Anglii, która dowiodła
niezbicie, że ta odmiana stylowa trafiła wcale szeroką falą do kra-
ju palladianizmu i neogotyku7.
A. Lang A Bird in the Hand... rozwija nie tylko angelologię, ale
w tym wypadku puttologię, ponieważ wyodrębnia motyw putta
trzymającego w ręce ptaszka, przy czym wcale nie wiadomo, czy
chodzi tu o aniołki, amoretta, czy po prostu o pulchne grubaski, tyl-
262