DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Wardzyński, Michał: Rzeźbiarsko-kamieniarska rodzina Venosta vel Venesta, Venusta i jej działalność w 1. połowie XVII wieku w Chęcinach*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70770#0453
446
Michał Wardzyński
22. Radzyń Podlaski, kościół par., figura Zofii Mniszchowej z piętrowego nagrobka
małżeńskiego, ok. 1600-1607, proj. i wyk. Thomas Nikiel i Malcher z Pińczowa (atryb.).
Fot. autor
Jak już wspomniano, jego bardzo złożona geneza nie ma związku z działalnością czoło-
wych rzeźbiarzy doby późnego manieryzmu w stołecznym Krakowie, figury te nie wyka-
zują również podobieństwa do posągu Katarzyny Branickiej znajdującego się
w Niepołomicach - pierwszego w historii dzieła odkutego z „marmuru chęcińskiego”. Za
prototyp grupy kobiecych posągów autorstwa Venostow można uznać odkutą w czerwo-
nawym wapieniu jurajskim o najprawdopodobniej węgierskiej proweniencji figurę Zofii
Mniszchowej w Radzyniu Podlaskim, który między 1600 i 1607 r. wykonał warsztat Tho-
masa Nikła, zapewne osobiście jego szwagier Malcher (ił. 22)174. Zbliżone prototypowe
rozwiązania zapoczątkował ponadto słaby artystycznie posąg Agnieszki Padniewskiej
z omówionego nagrobka piętrowego tej rodziny w Pilicy (1601), w którym po raz pierw-
szy zastosowano model regularnie plisowanej kloszowej sukni spodniej i wierzchniej,
wzorowany na wymienionych wcześniej XVI-wiecznych manierystycznych posągach ni-
derlandzkich inwencji Comelisa Florisa de Vriendt, Hansa Vredemana de Vriesa, dłuta
Alexandra Colijna.
Bodaj najwcześniejszym i zarazem najlepszym artystycznie, pełnym gracji i smaku
dziełem Venosty reprezentującym ten nowy typ kompozycyjny jest płaskorzeźbiona figu-
ra nagrobna Anny z Ostrorogów lub Urszuli z Sieniawskich Gostomskiej w zbiorowym
nagrobku w kolegiacie w Środzie Wielkopolskiej (ok. 1605-1610; il. 23), którego kartu-
sze herbowe dokładnie powtarzają kształty i detale analogicznych elementów z wcze-
śniejszego o kilka lat pomnika Padniewskich w Pilicy. Do tej samej grupy zabytków
bliskich formalnie i stylistycznie figurze z lapidarium kieleckiego należą wymienione już
174 Na temat tego nagrobka zob.: Alicja KURZĄTKOWSKA, „Rzeźba pińczowska na Lubelszczyźnie”, [w:] Sztuka
około roku 1600..., s. 172-173, 174-175; ostatnio WARDZYŃSKI, „The Great Competitors...”, s. 342, fig. 31; Irena
ROLSKA, Firlejowie Leopardzi. Studia nad patronatem i fundacjami artystycznymi w XVI-XVII wieku, Lublin 2009,
s. 244. il. 93.
Michał Wardzyński
22. Radzyń Podlaski, kościół par., figura Zofii Mniszchowej z piętrowego nagrobka
małżeńskiego, ok. 1600-1607, proj. i wyk. Thomas Nikiel i Malcher z Pińczowa (atryb.).
Fot. autor
Jak już wspomniano, jego bardzo złożona geneza nie ma związku z działalnością czoło-
wych rzeźbiarzy doby późnego manieryzmu w stołecznym Krakowie, figury te nie wyka-
zują również podobieństwa do posągu Katarzyny Branickiej znajdującego się
w Niepołomicach - pierwszego w historii dzieła odkutego z „marmuru chęcińskiego”. Za
prototyp grupy kobiecych posągów autorstwa Venostow można uznać odkutą w czerwo-
nawym wapieniu jurajskim o najprawdopodobniej węgierskiej proweniencji figurę Zofii
Mniszchowej w Radzyniu Podlaskim, który między 1600 i 1607 r. wykonał warsztat Tho-
masa Nikła, zapewne osobiście jego szwagier Malcher (ił. 22)174. Zbliżone prototypowe
rozwiązania zapoczątkował ponadto słaby artystycznie posąg Agnieszki Padniewskiej
z omówionego nagrobka piętrowego tej rodziny w Pilicy (1601), w którym po raz pierw-
szy zastosowano model regularnie plisowanej kloszowej sukni spodniej i wierzchniej,
wzorowany na wymienionych wcześniej XVI-wiecznych manierystycznych posągach ni-
derlandzkich inwencji Comelisa Florisa de Vriendt, Hansa Vredemana de Vriesa, dłuta
Alexandra Colijna.
Bodaj najwcześniejszym i zarazem najlepszym artystycznie, pełnym gracji i smaku
dziełem Venosty reprezentującym ten nowy typ kompozycyjny jest płaskorzeźbiona figu-
ra nagrobna Anny z Ostrorogów lub Urszuli z Sieniawskich Gostomskiej w zbiorowym
nagrobku w kolegiacie w Środzie Wielkopolskiej (ok. 1605-1610; il. 23), którego kartu-
sze herbowe dokładnie powtarzają kształty i detale analogicznych elementów z wcze-
śniejszego o kilka lat pomnika Padniewskich w Pilicy. Do tej samej grupy zabytków
bliskich formalnie i stylistycznie figurze z lapidarium kieleckiego należą wymienione już
174 Na temat tego nagrobka zob.: Alicja KURZĄTKOWSKA, „Rzeźba pińczowska na Lubelszczyźnie”, [w:] Sztuka
około roku 1600..., s. 172-173, 174-175; ostatnio WARDZYŃSKI, „The Great Competitors...”, s. 342, fig. 31; Irena
ROLSKA, Firlejowie Leopardzi. Studia nad patronatem i fundacjami artystycznymi w XVI-XVII wieku, Lublin 2009,
s. 244. il. 93.