DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Kłoda, Emilia: "Śląski Rafael" czy "mistrz czeskiego baroku"? Kilka uwag o konstruowaniu biografii Johanna Christopha Lischki w historii sztuki
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0132
130
Emilia Kłoda
wnukowi Willmanna Georgowi Wilhelmowi Neunhertzowi67. Wyłączenie z oeuvre „ślą-
skiego Rafaela" tego rysunku i olejnego szkicu o tym samym tytule68 (uznanych przez
Neumanna za dzieła wyprzedzające epokę i dowód geniuszu Lischki) poważnie podważy-
ło promowaną przez czeskich badaczy teorię o podobieństwie między artystą a twórcami
późnego baroku na terenie Austrii (Franz Anton Maulbertsch, Kremser Schmidt)69.
W artykule w czasopiśmie „Umeni" z tego samego roku Kozieł przedstawił nową hipote-
zę dotyczącą źródła kompozycji grupy rzeźbiarskiej Św. Ludgarda z Ukrzyżowanym na
Moście Karola - inspiracją dla rzeźbiarza miał być szkic Willmanna, a nie jego pasierba70.
To także osłabiło pozycję Lischki jako twórcy najważniejszych wzorów kompozycyjnych
barokowej ikonografii świętych na terenie Czech71.
Ta krótka problemowa interpretacja dotychczasowego stanu badań nad życiem i twór-
czością Lischki ukazuje złożoność i labilność konstrukcji postaci malarza w historiografii
oraz charakterystyki jego twórczości, która ulega zmianom z każdą reatrybucją. Łatwo
zauważyć, że swoistym rozkwitem badań nad „śląskim Rafaelem" były lata 60. i 70. XX w.
Konsekwentne włączanie obrazów Lischki do najważniejszych wystaw i ekspozycje cze-
skiego malarstwa nowożytnego ugruntowało wówczas pozycję artysty jako prekursora
późnego baroku i rokoka, niezbędnego ogniwa łączącego sztukę pokolenia Willmanna
z XVIII-wiecznymi czeskimi mistrzami: Petrem Brandlem i Wenzlem Lorenzem Reine-
rem. W ostatnim czasie jednak „odrębność" i „nowatorskość" stylu Lischki promowaną
przez Neumanna i Preissa poddano dyskusji, a twórczość malarza została ponownie ze-
pchnięta w cień lubiąskiego mistrza. Natomiast argumentacja „narodowościowa" wsku-
tek przewartościowania pojęć i olbrzymiej kariery idei „multikulturowości" w historii
sztuki straciła na znaczeniu, pobrzmiewając jeszcze w popularnonaukowych wydawnic-
twach przewodnikowych. Wydaje się, iż zmiany w interpretacji życia i twórczości Lischki
są doskonałym przykładem dynamicznej modyfikacji przedstawienia postaci artysty.
Przyjrzenie się tym przemianom w kontekście idei, ideologii i systemów politycznych
ubiegłych stuleci umożliwia pełniejsze zrozumienie procesu konstruowania narracji
w historii sztuki.
67 Andrzej KOZIEŁ, „Wielkie przedsiębiorstwo czy mała rodzinna firma? Kilka hipotez na temat warsztatu Michaela
Willmanna", [w:] Willmann i inni. Malarstwo, rysunek i grafiki na Śląsku i w krajach ościennych w XVII i XVIII wieku,
red. Andrzej KOZIEŁ, Beata LEJMAN, Wrocław 2002, s. 92-100.
68 PREISS, Vaclav Vavrinec Reiner..., s. 134.
69 NEUMANN, „Jan Kryśtof Liska...", s. 298.
70 Andrzej KOZIEŁ, „Unknown Silesian Source for the Statue of St. Luitgard on Charles' Bridge in Prague", Umeni,
48;2000, nr 1-2, s. 92-95.
71 PREISS, „Jan Krzysztof Liska...", s. 118.
Emilia Kłoda
wnukowi Willmanna Georgowi Wilhelmowi Neunhertzowi67. Wyłączenie z oeuvre „ślą-
skiego Rafaela" tego rysunku i olejnego szkicu o tym samym tytule68 (uznanych przez
Neumanna za dzieła wyprzedzające epokę i dowód geniuszu Lischki) poważnie podważy-
ło promowaną przez czeskich badaczy teorię o podobieństwie między artystą a twórcami
późnego baroku na terenie Austrii (Franz Anton Maulbertsch, Kremser Schmidt)69.
W artykule w czasopiśmie „Umeni" z tego samego roku Kozieł przedstawił nową hipote-
zę dotyczącą źródła kompozycji grupy rzeźbiarskiej Św. Ludgarda z Ukrzyżowanym na
Moście Karola - inspiracją dla rzeźbiarza miał być szkic Willmanna, a nie jego pasierba70.
To także osłabiło pozycję Lischki jako twórcy najważniejszych wzorów kompozycyjnych
barokowej ikonografii świętych na terenie Czech71.
Ta krótka problemowa interpretacja dotychczasowego stanu badań nad życiem i twór-
czością Lischki ukazuje złożoność i labilność konstrukcji postaci malarza w historiografii
oraz charakterystyki jego twórczości, która ulega zmianom z każdą reatrybucją. Łatwo
zauważyć, że swoistym rozkwitem badań nad „śląskim Rafaelem" były lata 60. i 70. XX w.
Konsekwentne włączanie obrazów Lischki do najważniejszych wystaw i ekspozycje cze-
skiego malarstwa nowożytnego ugruntowało wówczas pozycję artysty jako prekursora
późnego baroku i rokoka, niezbędnego ogniwa łączącego sztukę pokolenia Willmanna
z XVIII-wiecznymi czeskimi mistrzami: Petrem Brandlem i Wenzlem Lorenzem Reine-
rem. W ostatnim czasie jednak „odrębność" i „nowatorskość" stylu Lischki promowaną
przez Neumanna i Preissa poddano dyskusji, a twórczość malarza została ponownie ze-
pchnięta w cień lubiąskiego mistrza. Natomiast argumentacja „narodowościowa" wsku-
tek przewartościowania pojęć i olbrzymiej kariery idei „multikulturowości" w historii
sztuki straciła na znaczeniu, pobrzmiewając jeszcze w popularnonaukowych wydawnic-
twach przewodnikowych. Wydaje się, iż zmiany w interpretacji życia i twórczości Lischki
są doskonałym przykładem dynamicznej modyfikacji przedstawienia postaci artysty.
Przyjrzenie się tym przemianom w kontekście idei, ideologii i systemów politycznych
ubiegłych stuleci umożliwia pełniejsze zrozumienie procesu konstruowania narracji
w historii sztuki.
67 Andrzej KOZIEŁ, „Wielkie przedsiębiorstwo czy mała rodzinna firma? Kilka hipotez na temat warsztatu Michaela
Willmanna", [w:] Willmann i inni. Malarstwo, rysunek i grafiki na Śląsku i w krajach ościennych w XVII i XVIII wieku,
red. Andrzej KOZIEŁ, Beata LEJMAN, Wrocław 2002, s. 92-100.
68 PREISS, Vaclav Vavrinec Reiner..., s. 134.
69 NEUMANN, „Jan Kryśtof Liska...", s. 298.
70 Andrzej KOZIEŁ, „Unknown Silesian Source for the Statue of St. Luitgard on Charles' Bridge in Prague", Umeni,
48;2000, nr 1-2, s. 92-95.
71 PREISS, „Jan Krzysztof Liska...", s. 118.