DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Jasińska, Anna: Grupa portretów profesorów Akademii Krakowskiej malowanych przez Jana Trycjusza: Badania technologiczne i ich znaczenie dla atrybucji obrazów
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0233
Grupa portretów profesorów Akademii Krakowskiej malowanych przez Jana Trycjusza 227
w nich typowym przedstawicielem epoki i jednocześnie propagatorem pompatycznego
stylu. Pozostały po nim Roczniki od 1667 do 1687 r., gdzie przedstawił najważniejsze
zdarzenia w Polsce przeplatając je z wydarzeniami z życia Akademii Krakowskiej.
Portret Stanisława Bieżanowskiego należy do najciekawszych profesorskich portre-
tów. Uwagę przyciąga przede wszystkim twarz z niezwykle jasnymi, chłodnymi oczami
kontrastującymi z turkusowo-czarnym daszkiem32. Miał on chronić chore oczy profesora
przed światłem. Uczony został przedstawiony w pozycji stojącej, w ujęciu en trois quarts,
zwrócony w lewą stronę, patrzy wprost na widza. Ubrany jest w profesorską togę podbitą
czerwonym suknem tworzącym przy połach i pelerynce czerwone lamówki, przy szyi bia-
ły kołnierzyk, białe mankiety przy nadgarstkach. W prawej dłoni trzyma chustę. Przed
portretowanym, po prawej stronie, stoi stół nakryty szarą tkaniną. Na nim leżą księgi
i czarny profesorski biret, o nie wspiera lewą dłoń. W prawej górnej części obrazu wi-
doczny napis: M.Stanislaus Joseph,Bieżano^ski Leopoliensis Phiae. Doctor Poeseos Pro-
fessor Collegii Minoris Senior Pater Historiograf.Petrician Anis 40 Sola Vimentis Ob
Defletu Visus In Alma Universitate Cracovienis. Vie stylo Scriptor celeberrim. Obiit Ano
Dni 1693 4to Id 9bris Aetatis Suae 65. Orbitatis Vero Visus 4333 . Postać umieszczono na
ciemnym, jednolitym tle. Według badań konserwatorskich oryginalnej warstwy malar-
skiej zachowało się około 95%34.
Portret po raz pierwszy został przebadany w ramach grantu dotyczącego nowożytnych
portretów profesorów Akademii Krakowskiej35. Mycielski w swym katalogu poprzestał
na stwierdzeniu: „Portret olejny na płótnie"36. Bularz-Różycka portret przypisała „nie-
ustalonemu malarzowi krakowskiemu"37. Biorąc pod uwagę wiek Bieżanowskiego (ok.
55 lat) wizerunek został przypuszczalnie namalowany na przełomie lat 70. i 80. XVII w.
Zachował się testament Bieżanowskiego38, w którym profesor wymienia wiele przedmio-
tów, większość z nich przekazując swojej siostrze Katarzynie Lewickiej i bratu księdzu
Wojciechowi Bieżanowskiemu. Wspomina też o obrazach Matki Boleściwej i św. Józefa
przekazanych do Kolegium Mniejszego: dylectam meam imagines Dolorosa Virginis et
S.Joseph ad communitatem oddaję. Niestety, nic nie pisze o swoim wizerunku, a z pewno-
ścią sztuka i obrazy go interesowały39.
Wszystkie cztery omówione wizerunki powstały w przedziale czasowym od lat 60.
XVII do początków lat 80. XVII wieku. Pierwsza data (1664) znajduje się na portrecie
Wojciecha Dąbrowskiego, portret Łukasza Piotrowskiego zadatowany został na koniec lat
60. XVII w., data 1668 to rok namalowania portretu Szymona Makowskiego, ostatni ob-
32 Jak wykazały badania, daszek został dodany znacznie później, wtedy też przemalowano pewne partie oczu; zob.
POLLESCH, op. cit., Grupa 8, nr 7.
33 Tłumaczenie: „Magister Stanisław Józef Bieżanowski ze Lwowa, doktor filozofii i profesor poezji, senior Kolegium
Mniejszego, ojciec historiograf z fundacji Petrycego, przez 40 lat słynący na Uniwersytecie Krakowskim wobec braku
wzroku jedynie z siły umysłu, jak również słynny z powodu stylu pisarz. Zmarł w Roku Pańskim 1693, dnia 4 listopada
w wieku lat 65, a 43 lata po tym jak stracił wzrok".
34 POLLESCH, op. cit., Grupa 8, nr 7.
35 JASIŃSKA, op. cit., Grupa 8, nr 7; Nowożytne portrety..., s. 330-337.
36 MYCIELSKI, op. cit., s. 10, poz. 47.
37 Karta katalogu naukowego MUJ, nr dz. 356/1.
38 BJ MF 177 544, s. 171-176.
39 Ibid., s. 176. W tekach Żegoty Paulego jest informacja, że Bieżanowski będąc seniorem Kolegium Mniejszego „kazał
namalować swój portret na ścianie koło krucyfiksu z napisem: Spina caput cingat, dentram (dexteram?) liber occupet,
immo(imo?) sub pedibus mundus, cor habeatque deus. Tłumaczenie: „cierń niech okala głowę, w prawicy niech tkwi
księga, pod stopami świat, niech Bóg okaże serce".
w nich typowym przedstawicielem epoki i jednocześnie propagatorem pompatycznego
stylu. Pozostały po nim Roczniki od 1667 do 1687 r., gdzie przedstawił najważniejsze
zdarzenia w Polsce przeplatając je z wydarzeniami z życia Akademii Krakowskiej.
Portret Stanisława Bieżanowskiego należy do najciekawszych profesorskich portre-
tów. Uwagę przyciąga przede wszystkim twarz z niezwykle jasnymi, chłodnymi oczami
kontrastującymi z turkusowo-czarnym daszkiem32. Miał on chronić chore oczy profesora
przed światłem. Uczony został przedstawiony w pozycji stojącej, w ujęciu en trois quarts,
zwrócony w lewą stronę, patrzy wprost na widza. Ubrany jest w profesorską togę podbitą
czerwonym suknem tworzącym przy połach i pelerynce czerwone lamówki, przy szyi bia-
ły kołnierzyk, białe mankiety przy nadgarstkach. W prawej dłoni trzyma chustę. Przed
portretowanym, po prawej stronie, stoi stół nakryty szarą tkaniną. Na nim leżą księgi
i czarny profesorski biret, o nie wspiera lewą dłoń. W prawej górnej części obrazu wi-
doczny napis: M.Stanislaus Joseph,Bieżano^ski Leopoliensis Phiae. Doctor Poeseos Pro-
fessor Collegii Minoris Senior Pater Historiograf.Petrician Anis 40 Sola Vimentis Ob
Defletu Visus In Alma Universitate Cracovienis. Vie stylo Scriptor celeberrim. Obiit Ano
Dni 1693 4to Id 9bris Aetatis Suae 65. Orbitatis Vero Visus 4333 . Postać umieszczono na
ciemnym, jednolitym tle. Według badań konserwatorskich oryginalnej warstwy malar-
skiej zachowało się około 95%34.
Portret po raz pierwszy został przebadany w ramach grantu dotyczącego nowożytnych
portretów profesorów Akademii Krakowskiej35. Mycielski w swym katalogu poprzestał
na stwierdzeniu: „Portret olejny na płótnie"36. Bularz-Różycka portret przypisała „nie-
ustalonemu malarzowi krakowskiemu"37. Biorąc pod uwagę wiek Bieżanowskiego (ok.
55 lat) wizerunek został przypuszczalnie namalowany na przełomie lat 70. i 80. XVII w.
Zachował się testament Bieżanowskiego38, w którym profesor wymienia wiele przedmio-
tów, większość z nich przekazując swojej siostrze Katarzynie Lewickiej i bratu księdzu
Wojciechowi Bieżanowskiemu. Wspomina też o obrazach Matki Boleściwej i św. Józefa
przekazanych do Kolegium Mniejszego: dylectam meam imagines Dolorosa Virginis et
S.Joseph ad communitatem oddaję. Niestety, nic nie pisze o swoim wizerunku, a z pewno-
ścią sztuka i obrazy go interesowały39.
Wszystkie cztery omówione wizerunki powstały w przedziale czasowym od lat 60.
XVII do początków lat 80. XVII wieku. Pierwsza data (1664) znajduje się na portrecie
Wojciecha Dąbrowskiego, portret Łukasza Piotrowskiego zadatowany został na koniec lat
60. XVII w., data 1668 to rok namalowania portretu Szymona Makowskiego, ostatni ob-
32 Jak wykazały badania, daszek został dodany znacznie później, wtedy też przemalowano pewne partie oczu; zob.
POLLESCH, op. cit., Grupa 8, nr 7.
33 Tłumaczenie: „Magister Stanisław Józef Bieżanowski ze Lwowa, doktor filozofii i profesor poezji, senior Kolegium
Mniejszego, ojciec historiograf z fundacji Petrycego, przez 40 lat słynący na Uniwersytecie Krakowskim wobec braku
wzroku jedynie z siły umysłu, jak również słynny z powodu stylu pisarz. Zmarł w Roku Pańskim 1693, dnia 4 listopada
w wieku lat 65, a 43 lata po tym jak stracił wzrok".
34 POLLESCH, op. cit., Grupa 8, nr 7.
35 JASIŃSKA, op. cit., Grupa 8, nr 7; Nowożytne portrety..., s. 330-337.
36 MYCIELSKI, op. cit., s. 10, poz. 47.
37 Karta katalogu naukowego MUJ, nr dz. 356/1.
38 BJ MF 177 544, s. 171-176.
39 Ibid., s. 176. W tekach Żegoty Paulego jest informacja, że Bieżanowski będąc seniorem Kolegium Mniejszego „kazał
namalować swój portret na ścianie koło krucyfiksu z napisem: Spina caput cingat, dentram (dexteram?) liber occupet,
immo(imo?) sub pedibus mundus, cor habeatque deus. Tłumaczenie: „cierń niech okala głowę, w prawicy niech tkwi
księga, pod stopami świat, niech Bóg okaże serce".