DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Galińska, Justyna: Nieznany portret Atanazego hr. Raczyńskiego w zbiorach szwajcarskich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0292
286
Justyna Galińska
Mayera znajdujący się w zbiorach National Portrait Gallery w Londynie25. Jest to portret
w półpostaci, wpisany w owal, z twarzą portretowanego ukazaną niemal frontalnie.
W podobnym stroju jak na obrazie olejnym Roberta, przyozdobionym jednak dwoma
gwiazdami orderowymi na lewej pole granatowego płaszcza ze złotymi guzikami oraz
dwoma czerwonymi szarfami orderowymi zawieszonymi przez prawe ramię. Jedna bie-
gnie centralnie na piersi postaci pod płaszczem, druga luźno układa się na prawym ramie-
niu i rękawie modela. Są to te same insygnia, które odnajdujemy na obrazie Roberta -
dwie szarfy orderowe ułożone na stoliku i otwarte dwa pudełka z gwiazdami orderowymi
leżące na pufie. Według informacji źródłowych26 Drummond na pewno był kawalerem
Orderu Półksiężyca. Posługiwał się również przy swoim nazwisku inicjałami K. C. (Kni-
ght of Crescet). Było to odznaczenie militarne ustanowione w 1799 r. i przyznawane inno-
wiercom przez sułtana Selima III na pamiątkę zwycięskiej bitwy morskiej pod Abukirem,
gdzie 1 sierpnia 1798 r. wojska Nelsona pokonały flotę francuską27. Na portrecie graficz-
nym Drummonda gwiazda orderowa jest przedstawiona nieprawidłowo, tj. w odbiciu lu-
strzanym. Takie błędy artystów grafików zdarzają się także na rytowanych portretach
admirała Horacego Nelsona, który również był odznaczony Orderem Półksiężyca. Drugi
order, z prezentowanych zarówno na portrecie autorstwa Roberta, jak i grafice według
Mayera, nastręcza wiele wątpliwości, gdyż poza Turcją Drummond był jedynie dwa razy
wysłannikiem na dwór w Neapolu w latach 1801-1803 i 1806-180928. Jego biografie mil-
czą o jakimkolwiek drugim orderze przyznanym mu czy to przez obce państwo, czy też
przez Zjednoczone Królestwo. Gwiazda orderowa przypięta do lewej piersi modela na
portrecie graficznym, jak i sam order przypięty do czerwonej wstęgi na obrazie Roberta,
mają kształt ośmiopunktowej gwiazdy z czterema złotymi liliami pomiędzy i okrągłym
medalionem pośrodku. Przypięty on jest do jaskrawoczerwonej wstęgi orderowej, co mo-
głoby wskazywać, iż być może jest to odznaczenie Królestwa Neapolu - Order Św. Janu-
arego29, ale te przypuszczenia wymagają dalszych badań.
Pytanie, które się nasuwa, to czy comte Polonais przedstawiony na obrazie Lćopolda
Roberta, to rzeczywiście Atanazy Raczyński?
W chwili malowania portretu Raczyński miał trzydzieści trzy lata. Poprzedni wizeru-
nek, do którego pozował, to młodzieńczy w wyrazie obraz pędzla Marcello Bacciarelle-
go z 1809 r.3° Dwie późniejsze podobizny są autorstwa Ludwiga Fuhrmanna z 1823 r.31
25 National Portrait Gallery w Londynie, sygn. D4063, ręcznie kolorowany miedzioryt punktowany, wym. papieru 255 x
193 mm. Por. Dictionary of British portraiture, wyd. Richard ORMAND i Malcolm ROGERS, London 1979, t. 2, s. 66.
26 The London Gazette, nr 15623, 1803, s. 1301: Whitehall, September 8, 1803. The King has been pleased to give and
grant unto His Excellency William Drummond, His Majesty's Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary at the
Sublime Porte, His Royal Licence and Permission to receive and wear Insignia of the Order of the Crescent transmitted
to him by the Grand Signior: And also to command, that this His Mayesty 's Concession and Declaration, together with
the relative Documents, be registered in His College of Arms.
27 Por. The Mirror of Literature, Amusement, and Instruction, 34, 1839, s. 320; Alexander BRUNET, The real armorie
of Great Britain: from the time of the ancient Britons to the regin of Her Majesty Queen Victoria, London 1839, s. 245.
28 The Book of Dignities, containing list of the official personages of the British Empire..., red. Joseph T. HAYDN &
Horace OCKERLEY, London 1890, s. 114.
29 Kaspar Friedrich GOTTSCHALCK, Almanach der Ritter-Orden, Leipzig 1818, t. 2, zweite Abtheilung, s. 61-63.
30 Atanazy RACZYŃSKI, Katalog der Familien-Portraits in Gay, Posen 1866, s. 23. Alina CHYCZEWSKA, Marceli
Bacciarelli: Życie - Twórczość - Dziela, t. I, Poznań 1968, s. 52, 101, nr kat. 141, il. 84; t. II, Poznań 1970, s. 124-125,
nr kat. 219, il. 79.
31 Anna DOBRZYCKA, „Polonica w świecie. Nieznany Fuhrmann w Chile", [w:] Marmur dziejowy. Studia z historii
sztuki, red. Ewa CHOJECKA, Poznań 2002, s. 399-401, (Prace Komisji Historii Sztuki. Poznańskie Towarzystwo
Przyjaciół Nauk, 32).
Justyna Galińska
Mayera znajdujący się w zbiorach National Portrait Gallery w Londynie25. Jest to portret
w półpostaci, wpisany w owal, z twarzą portretowanego ukazaną niemal frontalnie.
W podobnym stroju jak na obrazie olejnym Roberta, przyozdobionym jednak dwoma
gwiazdami orderowymi na lewej pole granatowego płaszcza ze złotymi guzikami oraz
dwoma czerwonymi szarfami orderowymi zawieszonymi przez prawe ramię. Jedna bie-
gnie centralnie na piersi postaci pod płaszczem, druga luźno układa się na prawym ramie-
niu i rękawie modela. Są to te same insygnia, które odnajdujemy na obrazie Roberta -
dwie szarfy orderowe ułożone na stoliku i otwarte dwa pudełka z gwiazdami orderowymi
leżące na pufie. Według informacji źródłowych26 Drummond na pewno był kawalerem
Orderu Półksiężyca. Posługiwał się również przy swoim nazwisku inicjałami K. C. (Kni-
ght of Crescet). Było to odznaczenie militarne ustanowione w 1799 r. i przyznawane inno-
wiercom przez sułtana Selima III na pamiątkę zwycięskiej bitwy morskiej pod Abukirem,
gdzie 1 sierpnia 1798 r. wojska Nelsona pokonały flotę francuską27. Na portrecie graficz-
nym Drummonda gwiazda orderowa jest przedstawiona nieprawidłowo, tj. w odbiciu lu-
strzanym. Takie błędy artystów grafików zdarzają się także na rytowanych portretach
admirała Horacego Nelsona, który również był odznaczony Orderem Półksiężyca. Drugi
order, z prezentowanych zarówno na portrecie autorstwa Roberta, jak i grafice według
Mayera, nastręcza wiele wątpliwości, gdyż poza Turcją Drummond był jedynie dwa razy
wysłannikiem na dwór w Neapolu w latach 1801-1803 i 1806-180928. Jego biografie mil-
czą o jakimkolwiek drugim orderze przyznanym mu czy to przez obce państwo, czy też
przez Zjednoczone Królestwo. Gwiazda orderowa przypięta do lewej piersi modela na
portrecie graficznym, jak i sam order przypięty do czerwonej wstęgi na obrazie Roberta,
mają kształt ośmiopunktowej gwiazdy z czterema złotymi liliami pomiędzy i okrągłym
medalionem pośrodku. Przypięty on jest do jaskrawoczerwonej wstęgi orderowej, co mo-
głoby wskazywać, iż być może jest to odznaczenie Królestwa Neapolu - Order Św. Janu-
arego29, ale te przypuszczenia wymagają dalszych badań.
Pytanie, które się nasuwa, to czy comte Polonais przedstawiony na obrazie Lćopolda
Roberta, to rzeczywiście Atanazy Raczyński?
W chwili malowania portretu Raczyński miał trzydzieści trzy lata. Poprzedni wizeru-
nek, do którego pozował, to młodzieńczy w wyrazie obraz pędzla Marcello Bacciarelle-
go z 1809 r.3° Dwie późniejsze podobizny są autorstwa Ludwiga Fuhrmanna z 1823 r.31
25 National Portrait Gallery w Londynie, sygn. D4063, ręcznie kolorowany miedzioryt punktowany, wym. papieru 255 x
193 mm. Por. Dictionary of British portraiture, wyd. Richard ORMAND i Malcolm ROGERS, London 1979, t. 2, s. 66.
26 The London Gazette, nr 15623, 1803, s. 1301: Whitehall, September 8, 1803. The King has been pleased to give and
grant unto His Excellency William Drummond, His Majesty's Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary at the
Sublime Porte, His Royal Licence and Permission to receive and wear Insignia of the Order of the Crescent transmitted
to him by the Grand Signior: And also to command, that this His Mayesty 's Concession and Declaration, together with
the relative Documents, be registered in His College of Arms.
27 Por. The Mirror of Literature, Amusement, and Instruction, 34, 1839, s. 320; Alexander BRUNET, The real armorie
of Great Britain: from the time of the ancient Britons to the regin of Her Majesty Queen Victoria, London 1839, s. 245.
28 The Book of Dignities, containing list of the official personages of the British Empire..., red. Joseph T. HAYDN &
Horace OCKERLEY, London 1890, s. 114.
29 Kaspar Friedrich GOTTSCHALCK, Almanach der Ritter-Orden, Leipzig 1818, t. 2, zweite Abtheilung, s. 61-63.
30 Atanazy RACZYŃSKI, Katalog der Familien-Portraits in Gay, Posen 1866, s. 23. Alina CHYCZEWSKA, Marceli
Bacciarelli: Życie - Twórczość - Dziela, t. I, Poznań 1968, s. 52, 101, nr kat. 141, il. 84; t. II, Poznań 1970, s. 124-125,
nr kat. 219, il. 79.
31 Anna DOBRZYCKA, „Polonica w świecie. Nieznany Fuhrmann w Chile", [w:] Marmur dziejowy. Studia z historii
sztuki, red. Ewa CHOJECKA, Poznań 2002, s. 399-401, (Prace Komisji Historii Sztuki. Poznańskie Towarzystwo
Przyjaciół Nauk, 32).