DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:[Inhaltsverzeichnis]
DOI Kapitel:Artykuły
DOI Artikel:Matyaszczyk, Dorota: Tre¬ści ideowe ołtarza głównego i prezbiterium w dawnym ko¬ściele klasztornym cystersów w Oliwie*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0486
476
Dorota Matyaszczyk
7. Oliwa, ołtarz główny, ok. 2010 r. Fot. Janusz Nowiński
Gdy klasztor oliwski skasowano w 1831 r. kościół przekazano parafii. Zapewne wtedy
wymieniono XVII-wieczny witraż w okulusie na figuralny z Trójcą Świętą5 i pomalowano
kolumny oraz sklepienie nad ołtarzem głównym na szary kolor. W latach 1909-1914, pod
kierownictwem prof. Carla Webera, przeprowadzono prace restauratorskie w całej świą-
tyni. W okresie okupacji wyjęto z okulusa XIX-wieczny witraż, zaś miejsce po nim
zamurowano. W 1948 r. Zofia Baudouin de Cortenay wykonała obecnie istniejący witraż.
W 1956 r. odsłonięto freski w dwóch zachodnich przęsłach prezbiterium, które w 1961 r.
poddano konserwacji6. W latach 80. XX w. zmieniono poziom posadzek w prezbiterium,
przywrócono czarną marmoryzację kolumnadzie ołtarza głównego, sklepienie i ściany
nad ołtarzem pozostały szare (il. 1). Prace zakończono konserwacją portalu głównego
w 1986 r. na osiemsetlecie sprowadzenia cystersów do Oliwy7. W trakcie wszystkich re-
nowacji zarówno w XIX, jak i w XX w. gloria była wielokrotnie pokrywana farbą kredo-
wo-wapienną, która całkowicie zakryła jej pierwotny wygląd. Dopiero ostatnia
konserwacja przeprowadzona w latach 2012-2013 uwidoczniła jakość rzeźb i oryginalną
aranżację kolorystyczną całej kompozycji (il. 2)8. Wbrew dotychczasowym ustaleniom
okazało się też, że kompozycje rzeźbiarskie są wykonane z fragmentów alabastrowych
5 Pogląd, że w XIX-wiecznym witrażu była Pieta, jest nieporozumieniem; zob. PIWEK, op. cit., s. 100-101.
6 Ewa WOLSKA, „Konserwacja malowideł ściennych z XVI wieku w prezbiterium katedry w Oliwie", Ochrona Zabyt-
ków, 1964, nr 1, s. 47-54.
7 Maria i Andrzej SZYPOWSCY, Muzyka wieków, Warszawa 1991.
8 Prace konserwatorskie prowadziła Firma konserwatorska PROLITHOS Leszka i Marii Zakrzewskich; zob. Maria
ZAKRZEWSKA, Dokumentacja prac konserwatorskich dla barokowego ołtarza głównego archikatedry w Gdańsku-
Oliwie, Gdańsk 2013. Serdecznie dziękuję Pani Marii Zakrzewskiej za jej udostępnienie.
Dorota Matyaszczyk
7. Oliwa, ołtarz główny, ok. 2010 r. Fot. Janusz Nowiński
Gdy klasztor oliwski skasowano w 1831 r. kościół przekazano parafii. Zapewne wtedy
wymieniono XVII-wieczny witraż w okulusie na figuralny z Trójcą Świętą5 i pomalowano
kolumny oraz sklepienie nad ołtarzem głównym na szary kolor. W latach 1909-1914, pod
kierownictwem prof. Carla Webera, przeprowadzono prace restauratorskie w całej świą-
tyni. W okresie okupacji wyjęto z okulusa XIX-wieczny witraż, zaś miejsce po nim
zamurowano. W 1948 r. Zofia Baudouin de Cortenay wykonała obecnie istniejący witraż.
W 1956 r. odsłonięto freski w dwóch zachodnich przęsłach prezbiterium, które w 1961 r.
poddano konserwacji6. W latach 80. XX w. zmieniono poziom posadzek w prezbiterium,
przywrócono czarną marmoryzację kolumnadzie ołtarza głównego, sklepienie i ściany
nad ołtarzem pozostały szare (il. 1). Prace zakończono konserwacją portalu głównego
w 1986 r. na osiemsetlecie sprowadzenia cystersów do Oliwy7. W trakcie wszystkich re-
nowacji zarówno w XIX, jak i w XX w. gloria była wielokrotnie pokrywana farbą kredo-
wo-wapienną, która całkowicie zakryła jej pierwotny wygląd. Dopiero ostatnia
konserwacja przeprowadzona w latach 2012-2013 uwidoczniła jakość rzeźb i oryginalną
aranżację kolorystyczną całej kompozycji (il. 2)8. Wbrew dotychczasowym ustaleniom
okazało się też, że kompozycje rzeźbiarskie są wykonane z fragmentów alabastrowych
5 Pogląd, że w XIX-wiecznym witrażu była Pieta, jest nieporozumieniem; zob. PIWEK, op. cit., s. 100-101.
6 Ewa WOLSKA, „Konserwacja malowideł ściennych z XVI wieku w prezbiterium katedry w Oliwie", Ochrona Zabyt-
ków, 1964, nr 1, s. 47-54.
7 Maria i Andrzej SZYPOWSCY, Muzyka wieków, Warszawa 1991.
8 Prace konserwatorskie prowadziła Firma konserwatorska PROLITHOS Leszka i Marii Zakrzewskich; zob. Maria
ZAKRZEWSKA, Dokumentacja prac konserwatorskich dla barokowego ołtarza głównego archikatedry w Gdańsku-
Oliwie, Gdańsk 2013. Serdecznie dziękuję Pani Marii Zakrzewskiej za jej udostępnienie.