DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Artykuły
DOI article:Wójcik, Agata: Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana i odnowa polskiego projektowania graficznego początku XX wieku*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0640
626
Agata Wójcik
wazon z kwiatami i ptaszkami pochodził ze skrzyni z Istebnej, a gałązki z serduszkami
zaczerpnięte zostały z polichromii w domu Błażeja Czepca13.
Druga wystawa TPSS w warszawskiej Zachęcie (30 września - 17 listopada 1902) była
poniekąd powtórzeniem wystawy krakowskiej. Reklamował ją jednak inny plakat, tym
razem zaprojektowany przez Kazimierza Brzozowskiego, a wykonany w technice litogra-
fii przez Zakład Czesława Ciosłowskiego (il. 3). Również ten grafik nadał drukowi po-
smak swojszczyzny. Brzegi udekorował czerwoną bordiurą z motywem pawich oczek
i listków. Na jasne tło rzucił trzy wianki splecione z biało-czerwonych kwiatów. W napi-
sie, sporządzonym stylizowanymi na pismo ręczne literami, ze względu na cenzurę
w zaborze rosyjskim nie mogło pojawić się w nazwie Towarzystwa słowo „polska". Być
może aby jednak zasugerować polskość organizacji i wystawy, Brzozowski użył w projek-
cie dominujących barw białej i czerwonej. Katalog drugiej wystawy wydano w dwóch
językach. Poza dekoracjami projektu Józefa Czajkowskiego użyto w nim również wyci-
nanek autorstwa włościanina z guberni lubelskiej Ignacego Dobrzańskiego14.
Prawdziwym popisem umiejętności w dziedzinie projektowania graficznego artystów
kręgu TPSS były druki związane z Wystawą Drukarską, zorganizowaną wspólnie z kra-
kowskim Muzeum Narodowym (24 grudnia 1904 - 2 lutego 1905; il. 4). Jej afisz zapro-
jektował Edward Trojanowski, a w technice linorytu powieliła go drukarnia Władysława
Teodorczuka. Centralną przestrzeń, zawierającą czerwone i czarne napisy antykwą, arty-
sta otoczył symetrycznymi, prymitywnie rysowanymi wiciami i kwiatami wyłaniającymi
się z wazonu. Trojanowski bez wątpienia inspirował się wazonami malowanymi na ludo-
wych skrzyniach i innych sprzętach. Z afiszem współgrała okładka katalogu autorstwa
Jana Bukowskiego (il. 5), który był także autorem układu całego wydawnictwa. Nad de-
koracjami katalogu pracowało szersze grono artystów grafików. Po wstępie umieszczono
kalendarz zaprojektowany przez Jana Bukowskiego (styczeń-kwiecień), Józefa Mehoffe-
ra (maj-sierpień; il. 6) i Edwarda Trojanowskiego (wrzesień-grudzień). Każdy z artystów
rozwiązał projekt kart w odmienny sposób: Bukowski stworzył plątaninę fantastycznych
esowatych ornamentów przetykanych sznurami koralików, u Mehoffera przechadzają się
pawie, a światu przyświeca antropomorfizowana tarcza słońca, Trojanowski zaś po raz
kolejny skorzystał z motywu pochodzącego ze skrzyni chłopskiej. Znaczą część katalogu
zajęły ogłoszenia drukarni, księgarni i wydawnictw, które prezentowały na wystawie swo-
je druki. Bukowski postanowił ujednolicić ich formę - na każdej z nich w górnej części
pojawił się motyw dekoracyjny, a poniżej napisy. Dekoracje na poszczególnych stronach
projektowali: Józef Mehoffer (s. 24-25), Eugeniusz Dąbrowa-Dąbrowski (s. 26-27), Jan
Bukowski (s. 28-29), Henryk Uziembło (s. 30-31), Jan Stanisławski (s. 32-33), Teodor
Axentowicz (s. 34-35), Antoni Procajłowicz (s. 36), Stanisław Dębicki (s. 37), Wojciech
Weiss (s. 38). Większość z artystów zdecydowała się na ukazanie symetrycznie zakompo-
nowanych dekoracji inspirowanych florą lub motywami ludowymi (Bukowski, Uziembło,
Dąbrowa; il. 7). Najbardziej naturalistyczne pokazał rośliny Stanisławski, Axentowicz
przedstawił niewielkie, skadrowane martwe natury, jedynie Weiss narysował scenę figu-
ralną, ukazującą postać lecącą na ptasim szkielecie. Specjalną, wielobarwną reklamę
w katalogu miała Drukarnia Literacka. Zaprojektował ją Bukowski, nadając ludową styli-
zację. W kilku miejscach tekstowi towarzyszyły dekoracje autorstwa Tadeusz Rychtera,
13 Wydawnictwo Towarzystwa Polskiej Sztuki Stosowanej. Materiały, 1902, nr 1; Wydawnictwo Towarzystwa Polska
Sztuka Stosowana. Materiały, 1904, nr 4.
14 Sprawozdanie Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana" w Krakowie 1901-02, Kraków 1903, s. 17.
Agata Wójcik
wazon z kwiatami i ptaszkami pochodził ze skrzyni z Istebnej, a gałązki z serduszkami
zaczerpnięte zostały z polichromii w domu Błażeja Czepca13.
Druga wystawa TPSS w warszawskiej Zachęcie (30 września - 17 listopada 1902) była
poniekąd powtórzeniem wystawy krakowskiej. Reklamował ją jednak inny plakat, tym
razem zaprojektowany przez Kazimierza Brzozowskiego, a wykonany w technice litogra-
fii przez Zakład Czesława Ciosłowskiego (il. 3). Również ten grafik nadał drukowi po-
smak swojszczyzny. Brzegi udekorował czerwoną bordiurą z motywem pawich oczek
i listków. Na jasne tło rzucił trzy wianki splecione z biało-czerwonych kwiatów. W napi-
sie, sporządzonym stylizowanymi na pismo ręczne literami, ze względu na cenzurę
w zaborze rosyjskim nie mogło pojawić się w nazwie Towarzystwa słowo „polska". Być
może aby jednak zasugerować polskość organizacji i wystawy, Brzozowski użył w projek-
cie dominujących barw białej i czerwonej. Katalog drugiej wystawy wydano w dwóch
językach. Poza dekoracjami projektu Józefa Czajkowskiego użyto w nim również wyci-
nanek autorstwa włościanina z guberni lubelskiej Ignacego Dobrzańskiego14.
Prawdziwym popisem umiejętności w dziedzinie projektowania graficznego artystów
kręgu TPSS były druki związane z Wystawą Drukarską, zorganizowaną wspólnie z kra-
kowskim Muzeum Narodowym (24 grudnia 1904 - 2 lutego 1905; il. 4). Jej afisz zapro-
jektował Edward Trojanowski, a w technice linorytu powieliła go drukarnia Władysława
Teodorczuka. Centralną przestrzeń, zawierającą czerwone i czarne napisy antykwą, arty-
sta otoczył symetrycznymi, prymitywnie rysowanymi wiciami i kwiatami wyłaniającymi
się z wazonu. Trojanowski bez wątpienia inspirował się wazonami malowanymi na ludo-
wych skrzyniach i innych sprzętach. Z afiszem współgrała okładka katalogu autorstwa
Jana Bukowskiego (il. 5), który był także autorem układu całego wydawnictwa. Nad de-
koracjami katalogu pracowało szersze grono artystów grafików. Po wstępie umieszczono
kalendarz zaprojektowany przez Jana Bukowskiego (styczeń-kwiecień), Józefa Mehoffe-
ra (maj-sierpień; il. 6) i Edwarda Trojanowskiego (wrzesień-grudzień). Każdy z artystów
rozwiązał projekt kart w odmienny sposób: Bukowski stworzył plątaninę fantastycznych
esowatych ornamentów przetykanych sznurami koralików, u Mehoffera przechadzają się
pawie, a światu przyświeca antropomorfizowana tarcza słońca, Trojanowski zaś po raz
kolejny skorzystał z motywu pochodzącego ze skrzyni chłopskiej. Znaczą część katalogu
zajęły ogłoszenia drukarni, księgarni i wydawnictw, które prezentowały na wystawie swo-
je druki. Bukowski postanowił ujednolicić ich formę - na każdej z nich w górnej części
pojawił się motyw dekoracyjny, a poniżej napisy. Dekoracje na poszczególnych stronach
projektowali: Józef Mehoffer (s. 24-25), Eugeniusz Dąbrowa-Dąbrowski (s. 26-27), Jan
Bukowski (s. 28-29), Henryk Uziembło (s. 30-31), Jan Stanisławski (s. 32-33), Teodor
Axentowicz (s. 34-35), Antoni Procajłowicz (s. 36), Stanisław Dębicki (s. 37), Wojciech
Weiss (s. 38). Większość z artystów zdecydowała się na ukazanie symetrycznie zakompo-
nowanych dekoracji inspirowanych florą lub motywami ludowymi (Bukowski, Uziembło,
Dąbrowa; il. 7). Najbardziej naturalistyczne pokazał rośliny Stanisławski, Axentowicz
przedstawił niewielkie, skadrowane martwe natury, jedynie Weiss narysował scenę figu-
ralną, ukazującą postać lecącą na ptasim szkielecie. Specjalną, wielobarwną reklamę
w katalogu miała Drukarnia Literacka. Zaprojektował ją Bukowski, nadając ludową styli-
zację. W kilku miejscach tekstowi towarzyszyły dekoracje autorstwa Tadeusz Rychtera,
13 Wydawnictwo Towarzystwa Polskiej Sztuki Stosowanej. Materiały, 1902, nr 1; Wydawnictwo Towarzystwa Polska
Sztuka Stosowana. Materiały, 1904, nr 4.
14 Sprawozdanie Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana" w Krakowie 1901-02, Kraków 1903, s. 17.