DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16955#0035
mm/k
MICHAEL AB ISSELT HENRICO VVESTRENENSI
COGNATO SYO CHARISSIMO S. P.
Radit a ett nuper mihi, cognate charif. a D. Gerar do Stempelie Goudano Oppidi nojlri Amor for dienfis Mathematica delineatio, nuda
g-fiffi t*tnen & abfjj vilis adtficijs (quamuis ingeniose) confecta. Petijt autem is qui tradidit, vt adificia tam priuata, quam publica adyti curarem,
raaS breaemjj defiriptionem adijcerem. Enprafiiti vtrm% j hoc «pera Reuerendi atque eruditi viri D.IacobiHez,ij,in patria fut antiquitatibus
«/ jiitdiojifytni • iiiU(i dsberti Cloetingij optimi ciuis opeadiutus. Quicquid id eft V Vejlrene tuo nomini (cui omnia mea debeo) lubens nuncupa-
ui. Boni ita% hoc confule, & me, vt files, ama.
AMORFORTIA.
*
tA nomen a ciuium amore forti velvnanimitate fortita,Direccfeos Vltraie&enfis vrbs
empore & a quibus condita iit, Chronica non meminerunt, antiquam tamen efle vel ex
eo conltat, quod illius circaannum Domini 1006. fub Henrico 11. Imperatore, & Ausfrido Comite
Tryfterbandorum Domino de Haltena 18. Vltraie&enfiumEpifcopo in Annalibus fiat mentio. Par-
uum initio oppidulum fuifle, ex antiquis moenibus & foffis liquet, poftea vero rebus florentibus noua
ciuitate veteri circundata,vehementer eft amplificatum. Ferax folum & commodum,amcenumque li-
tum habet. Nam ab Ortu & Meridie, agros,omni frumenti genere fertiliffimos,ab Occafu rnontes,eri-
cetum,lyluascoeduas,acfaltushabet; ASeptentrione veroyberrima pafcua,quie a maris Oceani bra-
chio, vno ab vrbe miliari alluuntur. Exhocmariper Amilium fluuium nauigabilem omnigenasmcr-
ces in vrbemimportantur. Vrbsipfa firmo fatis murorumambitu, duplici foffa & vallo intermedio
cingitur, arte tamen potius, quam natura munita: Ciues aut fuo cenfu viuunt,aut agri culturam, lanificium & mercaturam exercet:
lus municipale quod vulgo Stadts Recbt appellatur, HenricusEpilcopus Vltraiedtenfi anno 1259. conceffit; Guilielmuspoitea Epi-
fcopusanno 1298. inftituit, vt idem ius vfurparent Amorforti i,quale erat Vltraiedinis. Nundinas habet toto Belgio celebres,
quarum duas GuidoEpilcopus illisanno 133r.donsu.it. Laudantur Amorfortii inHiftoriisi temperantia, prudentia, reli-
gione, fidelitate ergafuos Principes,fortitudine bellica, liberalitate in pauperes, & erga exules, caeterofque exteros hofpitalitate. Et
merito: Ora nis enim luxus tam in conuiuiis,quam in veftibus, fupellectilibufque, apud A m o r f o r t 1 o s eft exofus; didicerunt
ab au is fuishonefle ac parce epulari,ac veftiri: Qcianta vero fub ipla fimplicitate rerum agendarum lateat prudentia, cum aliis tem-
poribus, tum maxime in Gueliacis tumultibus claruit. Pietas & religio, hic fempet maximo in pretio fuit, fidemq; quam fiemel itD.
Willebrordo, Bonifacio^rederico.aliilq; huius DiceceleosApoltolis acceperunt incolae, hanc vfq; in p radentem diem fertam te-
dlam cop^ruarunt, Siaclhuc clara fub metu Tyrannidis confemant. Auxit, pro mouitque plurimum in hac ciuitate religionem M.
Gerardus deGroot, qui circa annum 1379. fub Vrbano v 1. Papa Dauentriae, Suollis, Campis, Amor forti ae, Amftelrodann,
'■& in vicinis cireumquaq; locis condonabatur, & coenobia multa erigebat. Huius &Succefloris eiusFlorentij Radev vyn opera cir-
ca idem tempus tria Monalteria, iri hac ciuitate funtaedificata, quibus fubfequentibus temporibus & alia tria addita liint. Eft&in
quotidie miracula operatur. Fidelitatem erga fuos Principes Amorfortii diuerlis temporibus & cafibus exhibuerunt: Vltra-
iecftenfes enim fiepius fuos Epifcopos reiecerunt,quos Amorfortii femper benigne^tc liberaliter exceperunt,& in fuas fedes re_
llituerunt: Sic Aifuerum Culeburganum anno 1436. ab Vitraieclenlibus repudiatum: fic Diepholdium anno 1448. ab lifdem con-
tra foedus ante 12. annos initum (quo fe Epifcopum fuum contra Concilium Bafileenfe VValramum de Moers Archiepifcopum
Colonienfem & Monafterierdem defenfuros iurauerant) pullum,vrbe capta vna cum D.IacobodeGaesbeec,reftituerunt.!n capti-
uitstc' hac D/de G.iesbeec Ep/fcopjp coactas eft cedere VVicoduroftadio, & Abcouda, quam fortunam Dicecelis Amorfortiis acceptam ferre debet. Sentit Se
horum fidefiusictn Uatiid ndthib Philippi Burgundix Ducis ;Scnfit etiam eo magis Henricus Palatinus anno 1528 ab Amorfortiis in ciuitate Vltraieftea-
<- .Xi C-. '• * JiL' . I_!_ . . •_U..4_fcCjj:.,.::. a_i' i..;.nU:l_u.r_.._.
. iuettete potueraliuc , .
qubqs laudem femper ex bello reportarunt. Dominam lacobam Bauaram Hollandix Comitiflam, propriis expenfis contra
D^mihiwrt de Artkel.iii eripiendo lfelfteinio & Goccomio iuuarunt, vndea Bauata publicis literis gratiarum adtionem mcruerunt.Hollandor 11'vires fxpc
TeprVfte¥anc,Gelrofun)'viotlentiai;si fxpiu> fregerunt: Vitraiedum quater armisoccupauerunt: Philippi Burgundix Ducis exercitum bis (tcfte Meiero lib.
/16. Attn.Flan.) afuC& nrccaibusftigatiiiit: Hac fortitudine Amorfortii eam libi famam conci liatunt.vt multi e vicinis Principibus illorum foedera & amici-
tiam anfpireitt» ia multis Piouindis veftigilium immunitatem obtineret Eam V VtlhelmusBauarus Holland.Comes inito foedere Amorfortiis per
omncsfuar Proiii netas donauit: D.VValramus Brcderodius, D Cafparus Cuknburganus,8c D.loannes Egmondanus, Amorfortiis magna quoqi priuilegia
in fu.i^diueifiibus contulerunt: Ln pauperes etiam tanta eft Amorfortiorum libera litas, vt hac in re ne maximis quidem ciuitatibus pro qualitate diumaru ce-
dant- Duo funt in vrbe gerotrophoi, in quorum altero plus quam 60 ■ feoestam viri 4 mulieres hoiieftiflime aluntur, praeterea anno 1447.1 nftitut ccrpitdi-
fpenfrtiqcleemofynarum in pauperes, qui priuatis in cedtbns per vrbem habitant,ea paulati m ad tantam opulentiam peruenit.vtnunc plus quam Xo. horni-
< nes i nopesyx illaluftententur.lnfigncquoqj & magni ficum orphanotrophium circa annum 1551. eredum eft, vbi pupilli pauperiores aluntur, Duo adhxc
vrbs habetNofocomia.vpum pro pefte laborantibus,alterum pro quibufuis eli nicis.quoru res dom i eft anguftior, quam vt feiplos in morbo fuftentare pof-
fiiU.Xeaodochiumquoq; habet,quo peregrinis pauperibus cx itinere licitum eit diuerti. Circa annum ij68. initium, habuit ferni narium S. Spiritus, in quo
tenuioris fortuna: ciuium fili; & fili» vna cum picute legcte 5i fcribeie gratis docentur: In hac S,hola nonnunquam plus quam 600. pueri reperiuntur. Ex
eodem hccfeminario pauperiores quiq; eliguntur.qui in publicam officinam mittuntur, nufculi ad tencarum quoddam lineatum genus texendum,puellx
veto ad nendum: ex quo exercitio lingua lingulis fcpt: manis domum adferunt,vnde viuete poliunt. Dominicis infuper diebus pane 4. librarum donantur,
praeter,yeftes,calopodia,5c aha emolumenta, quxquotannis in|llosdiftiibuuntur,atqj ita a mendicitate prohibentur,donec ad eam perueneruntxtate.qux
feruitio Vel gtauiori opificio eft idonea. Adminiftrantur hxcwnnia gratis a Sacerdotibus, nuptis3cinnuptis,virisacfoeminisditioribus,& Catholicis.a qui-
bus heee omnia infi i tuta funt. Et vt nihil defit>funt qui aliud feminari uni meditantur,in quo certus ftudieforuin numerus aletur, quo vberioraliquado ftu-
diofovum hominum,fit in hac Repub.proucntustqui vel maxime ob ingeniorum acumen fperatur. Prodierunt enim ex hoc oppido non pauci Rcgu & Im-
peratbr&pratorcs,Medici,.lurifprudeiitcs,aliicj; illuftres viriiR omni linguarum, artium, & fcientiaru genere excrcitatiflimi. Ex hocoppido prodiit Alber-
tus Sapidus,tot annis Conftaiitinopolitanus.fubiRuicbiflimo Cxfare Maximilianol 1. Legatus. Matus eft hic Do&orStephanusLauraeus.domus Auftriacx
fumtr.us,fuheodem Maximiliano Medicus. Hxc patriacftclariffimi atq;ornatiflimi viri loannis Fonckij, qui poft multas legationes, arcaniq; SenatusBcl.
gij Regis Hifpaniarum Philippi 11.ptxclire peraAa negotia,tandem a Rege in Hifpanias vocatus eft,vbi nunc Ditionum Belgicarum prxfidern»lunima cum
laude agit. Regi ac patrias carus. Debet & huic oppido fna natalia Marcellus Lentius, totius Ordinis Canonicorum regularium per vtramq; Germaniam gc-
neralis.Sunt Sc hoc tempore 4, plmes ali j viri.iuuencs Scadolojcehtesindiucrfis fatultatibusatqj artibus diuerfis titulis itifig niti, e quibus nitximi in Repub.
Chriftianafrudtuscxpeftantur.Qoam prudentes vero in Repub.adminiftranda viros produxcrit.i nter alios teftis eft tuus ille,cognate,pares Petrus VVeftrc-
nus,qui paucis ab hinc annis monens,maximum fui ciuibus dffiderium reliquit lacobum qeoq; Hezium, & T heodorum Gcinium peperit nulli pietate fe-
cundos. Deniq; quanta erga exules & peregrinos Amorfortiorum femper fuit hofpitalitas.teftantur veteres Annales.Hanc experti funt Epifcopi & ciues Vl-
traicctcnfium diuerfis temporibus a luis faftiofisfubdicis.vicl^odciuibuseiedti. Hanc ena experti funt noftro tempore totius Hollandix Catholici a Guefijs
exaAi, qui Scmorfortiam tanquam ad tutiffimum afy 1 um confugientes, ibidem om ni humanitate funt exccpti.doncc vrbs a confoederatis rebellibus fide 8c
obedientia exuretur. De rebus Amorfortiis fcflpfcrunt prxter Artnalcs publicos,& priuatos,Ioaanes Vcldcancr.Gerardus Mcomagus,McJCrus,Ochcrus Ly-
itn us, Hernicus Bommelius, Eambcrtus Hottcafius, 5c alijl G . ,
MICHAEL AB ISSELT HENRICO VVESTRENENSI
COGNATO SYO CHARISSIMO S. P.
Radit a ett nuper mihi, cognate charif. a D. Gerar do Stempelie Goudano Oppidi nojlri Amor for dienfis Mathematica delineatio, nuda
g-fiffi t*tnen & abfjj vilis adtficijs (quamuis ingeniose) confecta. Petijt autem is qui tradidit, vt adificia tam priuata, quam publica adyti curarem,
raaS breaemjj defiriptionem adijcerem. Enprafiiti vtrm% j hoc «pera Reuerendi atque eruditi viri D.IacobiHez,ij,in patria fut antiquitatibus
«/ jiitdiojifytni • iiiU(i dsberti Cloetingij optimi ciuis opeadiutus. Quicquid id eft V Vejlrene tuo nomini (cui omnia mea debeo) lubens nuncupa-
ui. Boni ita% hoc confule, & me, vt files, ama.
AMORFORTIA.
*
tA nomen a ciuium amore forti velvnanimitate fortita,Direccfeos Vltraie&enfis vrbs
empore & a quibus condita iit, Chronica non meminerunt, antiquam tamen efle vel ex
eo conltat, quod illius circaannum Domini 1006. fub Henrico 11. Imperatore, & Ausfrido Comite
Tryfterbandorum Domino de Haltena 18. Vltraie&enfiumEpifcopo in Annalibus fiat mentio. Par-
uum initio oppidulum fuifle, ex antiquis moenibus & foffis liquet, poftea vero rebus florentibus noua
ciuitate veteri circundata,vehementer eft amplificatum. Ferax folum & commodum,amcenumque li-
tum habet. Nam ab Ortu & Meridie, agros,omni frumenti genere fertiliffimos,ab Occafu rnontes,eri-
cetum,lyluascoeduas,acfaltushabet; ASeptentrione veroyberrima pafcua,quie a maris Oceani bra-
chio, vno ab vrbe miliari alluuntur. Exhocmariper Amilium fluuium nauigabilem omnigenasmcr-
ces in vrbemimportantur. Vrbsipfa firmo fatis murorumambitu, duplici foffa & vallo intermedio
cingitur, arte tamen potius, quam natura munita: Ciues aut fuo cenfu viuunt,aut agri culturam, lanificium & mercaturam exercet:
lus municipale quod vulgo Stadts Recbt appellatur, HenricusEpilcopus Vltraiedtenfi anno 1259. conceffit; Guilielmuspoitea Epi-
fcopusanno 1298. inftituit, vt idem ius vfurparent Amorforti i,quale erat Vltraiedinis. Nundinas habet toto Belgio celebres,
quarum duas GuidoEpilcopus illisanno 133r.donsu.it. Laudantur Amorfortii inHiftoriisi temperantia, prudentia, reli-
gione, fidelitate ergafuos Principes,fortitudine bellica, liberalitate in pauperes, & erga exules, caeterofque exteros hofpitalitate. Et
merito: Ora nis enim luxus tam in conuiuiis,quam in veftibus, fupellectilibufque, apud A m o r f o r t 1 o s eft exofus; didicerunt
ab au is fuishonefle ac parce epulari,ac veftiri: Qcianta vero fub ipla fimplicitate rerum agendarum lateat prudentia, cum aliis tem-
poribus, tum maxime in Gueliacis tumultibus claruit. Pietas & religio, hic fempet maximo in pretio fuit, fidemq; quam fiemel itD.
Willebrordo, Bonifacio^rederico.aliilq; huius DiceceleosApoltolis acceperunt incolae, hanc vfq; in p radentem diem fertam te-
dlam cop^ruarunt, Siaclhuc clara fub metu Tyrannidis confemant. Auxit, pro mouitque plurimum in hac ciuitate religionem M.
Gerardus deGroot, qui circa annum 1379. fub Vrbano v 1. Papa Dauentriae, Suollis, Campis, Amor forti ae, Amftelrodann,
'■& in vicinis cireumquaq; locis condonabatur, & coenobia multa erigebat. Huius &Succefloris eiusFlorentij Radev vyn opera cir-
ca idem tempus tria Monalteria, iri hac ciuitate funtaedificata, quibus fubfequentibus temporibus & alia tria addita liint. Eft&in
quotidie miracula operatur. Fidelitatem erga fuos Principes Amorfortii diuerlis temporibus & cafibus exhibuerunt: Vltra-
iecftenfes enim fiepius fuos Epifcopos reiecerunt,quos Amorfortii femper benigne^tc liberaliter exceperunt,& in fuas fedes re_
llituerunt: Sic Aifuerum Culeburganum anno 1436. ab Vitraieclenlibus repudiatum: fic Diepholdium anno 1448. ab lifdem con-
tra foedus ante 12. annos initum (quo fe Epifcopum fuum contra Concilium Bafileenfe VValramum de Moers Archiepifcopum
Colonienfem & Monafterierdem defenfuros iurauerant) pullum,vrbe capta vna cum D.IacobodeGaesbeec,reftituerunt.!n capti-
uitstc' hac D/de G.iesbeec Ep/fcopjp coactas eft cedere VVicoduroftadio, & Abcouda, quam fortunam Dicecelis Amorfortiis acceptam ferre debet. Sentit Se
horum fidefiusictn Uatiid ndthib Philippi Burgundix Ducis ;Scnfit etiam eo magis Henricus Palatinus anno 1528 ab Amorfortiis in ciuitate Vltraieftea-
<- .Xi C-. '• * JiL' . I_!_ . . •_U..4_fcCjj:.,.::. a_i' i..;.nU:l_u.r_.._.
. iuettete potueraliuc , .
qubqs laudem femper ex bello reportarunt. Dominam lacobam Bauaram Hollandix Comitiflam, propriis expenfis contra
D^mihiwrt de Artkel.iii eripiendo lfelfteinio & Goccomio iuuarunt, vndea Bauata publicis literis gratiarum adtionem mcruerunt.Hollandor 11'vires fxpc
TeprVfte¥anc,Gelrofun)'viotlentiai;si fxpiu> fregerunt: Vitraiedum quater armisoccupauerunt: Philippi Burgundix Ducis exercitum bis (tcfte Meiero lib.
/16. Attn.Flan.) afuC& nrccaibusftigatiiiit: Hac fortitudine Amorfortii eam libi famam conci liatunt.vt multi e vicinis Principibus illorum foedera & amici-
tiam anfpireitt» ia multis Piouindis veftigilium immunitatem obtineret Eam V VtlhelmusBauarus Holland.Comes inito foedere Amorfortiis per
omncsfuar Proiii netas donauit: D.VValramus Brcderodius, D Cafparus Cuknburganus,8c D.loannes Egmondanus, Amorfortiis magna quoqi priuilegia
in fu.i^diueifiibus contulerunt: Ln pauperes etiam tanta eft Amorfortiorum libera litas, vt hac in re ne maximis quidem ciuitatibus pro qualitate diumaru ce-
dant- Duo funt in vrbe gerotrophoi, in quorum altero plus quam 60 ■ feoestam viri 4 mulieres hoiieftiflime aluntur, praeterea anno 1447.1 nftitut ccrpitdi-
fpenfrtiqcleemofynarum in pauperes, qui priuatis in cedtbns per vrbem habitant,ea paulati m ad tantam opulentiam peruenit.vtnunc plus quam Xo. horni-
< nes i nopesyx illaluftententur.lnfigncquoqj & magni ficum orphanotrophium circa annum 1551. eredum eft, vbi pupilli pauperiores aluntur, Duo adhxc
vrbs habetNofocomia.vpum pro pefte laborantibus,alterum pro quibufuis eli nicis.quoru res dom i eft anguftior, quam vt feiplos in morbo fuftentare pof-
fiiU.Xeaodochiumquoq; habet,quo peregrinis pauperibus cx itinere licitum eit diuerti. Circa annum ij68. initium, habuit ferni narium S. Spiritus, in quo
tenuioris fortuna: ciuium fili; & fili» vna cum picute legcte 5i fcribeie gratis docentur: In hac S,hola nonnunquam plus quam 600. pueri reperiuntur. Ex
eodem hccfeminario pauperiores quiq; eliguntur.qui in publicam officinam mittuntur, nufculi ad tencarum quoddam lineatum genus texendum,puellx
veto ad nendum: ex quo exercitio lingua lingulis fcpt: manis domum adferunt,vnde viuete poliunt. Dominicis infuper diebus pane 4. librarum donantur,
praeter,yeftes,calopodia,5c aha emolumenta, quxquotannis in|llosdiftiibuuntur,atqj ita a mendicitate prohibentur,donec ad eam perueneruntxtate.qux
feruitio Vel gtauiori opificio eft idonea. Adminiftrantur hxcwnnia gratis a Sacerdotibus, nuptis3cinnuptis,virisacfoeminisditioribus,& Catholicis.a qui-
bus heee omnia infi i tuta funt. Et vt nihil defit>funt qui aliud feminari uni meditantur,in quo certus ftudieforuin numerus aletur, quo vberioraliquado ftu-
diofovum hominum,fit in hac Repub.proucntustqui vel maxime ob ingeniorum acumen fperatur. Prodierunt enim ex hoc oppido non pauci Rcgu & Im-
peratbr&pratorcs,Medici,.lurifprudeiitcs,aliicj; illuftres viriiR omni linguarum, artium, & fcientiaru genere excrcitatiflimi. Ex hocoppido prodiit Alber-
tus Sapidus,tot annis Conftaiitinopolitanus.fubiRuicbiflimo Cxfare Maximilianol 1. Legatus. Matus eft hic Do&orStephanusLauraeus.domus Auftriacx
fumtr.us,fuheodem Maximiliano Medicus. Hxc patriacftclariffimi atq;ornatiflimi viri loannis Fonckij, qui poft multas legationes, arcaniq; SenatusBcl.
gij Regis Hifpaniarum Philippi 11.ptxclire peraAa negotia,tandem a Rege in Hifpanias vocatus eft,vbi nunc Ditionum Belgicarum prxfidern»lunima cum
laude agit. Regi ac patrias carus. Debet & huic oppido fna natalia Marcellus Lentius, totius Ordinis Canonicorum regularium per vtramq; Germaniam gc-
neralis.Sunt Sc hoc tempore 4, plmes ali j viri.iuuencs Scadolojcehtesindiucrfis fatultatibusatqj artibus diuerfis titulis itifig niti, e quibus nitximi in Repub.
Chriftianafrudtuscxpeftantur.Qoam prudentes vero in Repub.adminiftranda viros produxcrit.i nter alios teftis eft tuus ille,cognate,pares Petrus VVeftrc-
nus,qui paucis ab hinc annis monens,maximum fui ciuibus dffiderium reliquit lacobum qeoq; Hezium, & T heodorum Gcinium peperit nulli pietate fe-
cundos. Deniq; quanta erga exules & peregrinos Amorfortiorum femper fuit hofpitalitas.teftantur veteres Annales.Hanc experti funt Epifcopi & ciues Vl-
traicctcnfium diuerfis temporibus a luis faftiofisfubdicis.vicl^odciuibuseiedti. Hanc ena experti funt noftro tempore totius Hollandix Catholici a Guefijs
exaAi, qui Scmorfortiam tanquam ad tutiffimum afy 1 um confugientes, ibidem om ni humanitate funt exccpti.doncc vrbs a confoederatis rebellibus fide 8c
obedientia exuretur. De rebus Amorfortiis fcflpfcrunt prxter Artnalcs publicos,& priuatos,Ioaanes Vcldcancr.Gerardus Mcomagus,McJCrus,Ochcrus Ly-
itn us, Hernicus Bommelius, Eambcrtus Hottcafius, 5c alijl G . ,