DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16955#0121
Opvl vs R. gentium princeps ob magnitudinem rerum gelkrum, & imperandi diuturnitatem me-
ros Principatus antecelluir, terra, marique imperium terminauit, quo nihil in orbe celebrius,nihil ipfa
vrbe nobilius, vbitot prxclara ingenia, totprxftantiffimi Duces,tam ftrenui milites,tam prxclarxres
geftx. Nufqnam tanta aedificandi facultas, nufquam tot regia aedificia, torloca Sacra,Templa,Bafilicx,
Sacella,tot fora, tot Aquxdu&us,Circi, Theatra,Lacus,tot Thermarum infanaxdificia,totoperofifu-
pra Tyberim pontes, totantiquitatum veftigia,tot ludorum genera, tanrusmortalium concurfus,&
populifrequentia,nufquam tot opes,tot delirix,& rerumomnium,quxvbiqueprocreanfur,abundan-
tia. & immoderati ad magnificentiam fumptus.Spe(ftaculorumomnisgenerisdecor,&]udorumnu»
infinitus. Interrogatus quidam Sapiens, quid de vrbefentiret.refpondiflrefertur,Microcofmum
* ' *■> -J- -— i —^ r. i .... r \ _
merus ,,i .--n . _ . . _ ^
id eft, paruum efife mundum. Libanius Graecus homo Romam, inquit, non vrbem fed quafiquandam
Coeli partem appellatam. Quam Seneca non infcite perxtatesjiominurn diffinxit. AureaxtaspopuliRo.ficFuitdi<fta,quddpofte-
rioribus feculis comparata.seque atque a ‘ -
gis dignum, qutim regnandi diuturnitas...B—~ * „
pium. nulla Monarchia tam potens,nullus tam perennis vi&or( nam vetus prouerbium eft)Romanus fcdendo,vinc‘it. Confiat enim
furto hoftes in paucis efle Ixtatos, vera autem virtute femperRomanos exririffe viftores, Tum vero nominisRo.Maieftas facile de*
claratqux felicibus aufpicijs. lxtiflimisrerum 1
mum faftigium legibus,&inflitutis,&Deum j
fcicntiam, quscfifuiile^apudGrxcos nimri^mfuiflet: Qui ct-- - , ^
uentum vna cum alijsintroduftum.Ex Romanorum enim difciplina omnesnorunt,quifciuntimperare, vt liberi ab initio, & quafi
ad imperandum continuo geniti, qua: ad id fpeftar, omnia optime prouideranr. & Rempub. quidem adinuenerunt, qualem nemo
ante legibus inftitutifq; propofitis, qua* nullus vitare poflit, cunftorurnvero tellus communis,id reipfa Romani effecerunt, vniuer-
fum quidem permenfiOrbem,iunftifq; fluminibus, diuerfisq;pontium generibus,fciflis montibus, terram equisftraucre,patefa<fta
“ - M - 'n - *-J:—‘—-VT—r..:.—:n:-:—..a n ,
Coeli partem appellatam. Quam Seneca non mlcite perxraics nummum mmmm. iw..iv »uh u,v w, ^uuu
rioribus feculis comparata, seque atque aurum inter metalla effiilfit. Cxterum, cum late patear Imperium Ro.nihil admiratione ma-
gis dignum, quam regnandi diuturnitas. Nullum regnum tam repentinum, nulla Relpub. tam ingens, nullum Imperium tam am-
plum nulla Monarchia tam potens,nullus tam perennis vi<ftor( nam vetus prouerbium eft )Romanns fcdendo vincit. Confiat enim
furto hoftes in paucis efle feraros, vera autem virtute femperRomanos extirifTe viftores, Tum vero nominis Ro.Maieftas facile de-
qux felicibus aufpicijs. fetiffimis rerum fucceffibus aufta, viris clariffimis inftrufta, quorum virtute, & confilijs ad amplifli-
Faftigium legibus,&inftitutis, & Deumpietateilluftrata. NecmeprxteritanteRornanorum tempora, nonfuiffeimpcrandl
-r.c„:a~* ,rad r?t-3»ros nimriiimfuiflet: Qui ceteros haud dubie, fapicnria longe anteceflere.Et hoc Romanorum in-
fe fubijcerent.Omitto publicas diuitias. Quis enim M. Crafii opes,quis potentiam I ompeij.liberalitatemq; Iulij Cxf enarrare poteft?
Quis Romanorum ptxdariflima^ condita Vrbe gerta?Nec reticebo in hocloco,poftremumillum,cumHannibale,congreflrurn,non
fuiife,^ condito Orbe, diem magis memorabilem, quitu ille, cum duo antea,& poftea Ducum maximi Scipio,& Hannibal, quo ce-
dente, fequutus eft Africam terrarum Orbis. Meruerunr&Tuas Statuas,&titulos etiam mulieres,vt Cloelia, &Q. Claudia Veftalis.
Pueri etiam tam caftigatx difciplinx erant, vt omnis vita plena cflet mira; grauiratis,& modeftfe,interpuerilia rudimenta,&Roma-
nxiuuentutis peculiare fuit haftiliaiaculari.Sudestorquere equum agitare, arma tra&are,bonas artes callere,tantaq; Romanae vere-
cundi® obferuatio,& morum exempla fuere, vt nec pater cum filio, necfocer cum genero lauaret, nudofq; parentes infpicerenefas
erat, abftinueruntq;i colloquijs, & omni turpi,ac foedo corporis geftu,coram filijs parentes, Vnde fi quid in toto Orbere<ftum,iuftu,
ac memorabile,apud Romanosgeftum eft folos.Quidprxtcreahiftorix.quid Annales,quidpoeteloquuntur,nifi VrbisRom* lau-
des, ac gefta? qua: femperhabuit laudum praecones, nullaiucundior, nulla frxquentior in manibus ledio, eademq;fxpius repetita,
magis, atq; magis femper placet, ac delectar. Quis cius ornamenta & delicias ad plenum narrare poteft? quas,qui femel deguftaueric
diuelli inde haud Facile fine contumacia poterit.Semper enim Romanum nomen i primis incunabilis.&aufpicatiflimis fundamen-
■ ^ - ! T• -1 ‘ -—---.m --fi —
illUblll 1UUVUUUM I.UVUW IIUV WV/UI.U1A-»--f - M. b _ _
tis.apud omnes,& populos,& nationes clariffimum extitlt. Quin etiam Itali, quorum caput Roma eft, nobilitate prxftant,& Regali
quadam magnificentia magni funt &fplendore quodam nitentes. Namquicquid intra Italiam eft(vr tradit Quintilianus) Romanu
eft.Extant adhucRomanorum monumenta,pertotum Orbem,&Colonix fine numero vbique locorum Pontes Porrus,Tutres.Me-
tx,Arces,& extera id genus.Non eft a condito Orbe.nec fu tura vrbstamdara,qualisRoma, torius mundi caput,&Regia,nec animi
magnitudine, tam excellens populus, quam Ro.nullum Regem,aut gentem parem habens. QuxVrbsIicettoties cxdibusaffli<fta,&
cui toribuspriuata,femper validior,potentiorque turrexit. Nulla enim, deficientibus colonis,tam repente confluentibus vndiq;mor*
quim fuburbani ^^pJ^^^g^g^^g^^xjcc^o^tba^iVfcf^dlccte^quan^c^m^trrOib^^as
culta atq; ornat? vifitur.Speftaculorum omnis generis decor, & Ludorum numerus infinitus, fi quis mmnmmambuumcolhgat eX
ve terum traditione.XX.millibus,aut paulo plus colliget,Vt fijpra diftum elf In quibus mxfides vrbes inftruftx,ahx ahjs m locis ha-
bitatoribusminiftrisinftriKftx, atq; alijsrebusornatx,qux quafi prxfidesvtbes quafi foffaclauftra concludunt. Quid emm VrbeRo-
ma excellentius? cuius optimis exemplis gloriariliceat, difciplina militaris acrius retenta, Principatum Itahx,Romx Imperium
neoerit & multarum viBium,magnorum Regum,& validifiimarum gentium regimen largita eft Alpium.Taunque montis Conuul-
fe clauftra tradidit,Ortumq;paruaRomuli cafetotius terrarum Orbis fecit columen.Ex quibusfummi omnesTriumphi emanarut
Regnauerunt prius in Vrbe Reges feprem, poft cos eie^os, BrUto authore, Vrbs libertate potita eft. Quam fub Imperatoribus iterum
amifit,atque iterum in compedes conie&a eft. ^^ - * * * ^ ,
A v g v st v s Cxf bis cogitauit eam reftituere.fed timuit ne aliquis poft ipfum iterum occuparet.Cogitauit & L.SeptimUs co-
‘„„:r & Decius, qui multos habuifTet laudatores, fi 'aChriftianorum cruciatibus fetempetaflet, vnde ex miraculo cum in quadam
^Linrlf fiibmergeretur, nufquam eius cadauer poftea inuentum eft. Sub Probo autem Imp. omnia fuerunt quieta,& tranquilla,cUius
‘“Z*. Oriens Occidens,Meridies,Septentrio,omnefq; Orbis partes in totam fecuritatem redaftxfunt, Vnde vere Probus appclla-
nuo difciplinam militarem multi didicere,vtfcribitVopifcus. Habet nunc Roma, qudd fua fpontegehtes, &nationes,Sacto-
r « Rnmanx Ecclefix fubieftx funt.non vt olim.armis coa^lx(nam vt olim armis)nunc religione. Religio enim facit homines in-
^ r, Socordes & vnanimes, & nationum quantumuis efferas, & Barbatas, mitiores.Nam diucrfa linguarum & numinum cultura,
hominem alienat ab homine.Idcirco facilihs fibi animalia muta,qtiam homines congregantur. Retinet a dhucRoma qliandam priTc^
maieftitis vmbram, vt gentes ex toto Orbe,tanquim membra ad caput recurrant. Habet prxterea manfuetiflimt Chnfti Imperium
& eSs Vicarium Pont.Max.prxcipuam in toto Orbe dignitatem, per fucceffioiiem rtliftam a pifcatore idiota & inermi,qui fupera-
tbverbo& exemplo regibus,extin(ftifq;gentiUm fimulachrislmperium Orbis occupauit. Habetq;Senamm Apoftolicumj&Sacro-
fen^osCar^inales ; & Clerum: Vbi Arx, & Domicilium Chriftianx religionis,& eius Re.pub. caput,vbi fedes Apoftol.ca,&Curia
Romana omnium prxftantiflima.Nufquam tanta xdificiorum laxitas,tanta rerum pompa.tot loca Sacranam folida peccatorum ve-
nia^ toHncluleemie,tot Martyrum triumphi.Quotum cruore afperfa.confecrata omnia habentur,fub Chrifto Principe totus mun-
dus pat cfa<ftus eft. Nam arma populi Romani aiat^a pemenerunt vfq; ad Oceanum, Occiduum Septentrionalem,& Meridianum,ab
Oriente autem non peruenerunt vfque ad Indos.Sed de regionibus Orbis, de quibus nulla apud veteres Fuerat notitia, Mercatores,&
)wgociatores,fecerunt nos certiores,fcd fides Ghrifti omnia latius pate aeit.
ros Principatus antecelluir, terra, marique imperium terminauit, quo nihil in orbe celebrius,nihil ipfa
vrbe nobilius, vbitot prxclara ingenia, totprxftantiffimi Duces,tam ftrenui milites,tam prxclarxres
geftx. Nufqnam tanta aedificandi facultas, nufquam tot regia aedificia, torloca Sacra,Templa,Bafilicx,
Sacella,tot fora, tot Aquxdu&us,Circi, Theatra,Lacus,tot Thermarum infanaxdificia,totoperofifu-
pra Tyberim pontes, totantiquitatum veftigia,tot ludorum genera, tanrusmortalium concurfus,&
populifrequentia,nufquam tot opes,tot delirix,& rerumomnium,quxvbiqueprocreanfur,abundan-
tia. & immoderati ad magnificentiam fumptus.Spe(ftaculorumomnisgenerisdecor,&]udorumnu»
infinitus. Interrogatus quidam Sapiens, quid de vrbefentiret.refpondiflrefertur,Microcofmum
* ' *■> -J- -— i —^ r. i .... r \ _
merus ,,i .--n . _ . . _ ^
id eft, paruum efife mundum. Libanius Graecus homo Romam, inquit, non vrbem fed quafiquandam
Coeli partem appellatam. Quam Seneca non infcite perxtatesjiominurn diffinxit. AureaxtaspopuliRo.ficFuitdi<fta,quddpofte-
rioribus feculis comparata.seque atque a ‘ -
gis dignum, qutim regnandi diuturnitas...B—~ * „
pium. nulla Monarchia tam potens,nullus tam perennis vi&or( nam vetus prouerbium eft)Romanus fcdendo,vinc‘it. Confiat enim
furto hoftes in paucis efle Ixtatos, vera autem virtute femperRomanos exririffe viftores, Tum vero nominisRo.Maieftas facile de*
claratqux felicibus aufpicijs. lxtiflimisrerum 1
mum faftigium legibus,&inflitutis,&Deum j
fcicntiam, quscfifuiile^apudGrxcos nimri^mfuiflet: Qui ct-- - , ^
uentum vna cum alijsintroduftum.Ex Romanorum enim difciplina omnesnorunt,quifciuntimperare, vt liberi ab initio, & quafi
ad imperandum continuo geniti, qua: ad id fpeftar, omnia optime prouideranr. & Rempub. quidem adinuenerunt, qualem nemo
ante legibus inftitutifq; propofitis, qua* nullus vitare poflit, cunftorurnvero tellus communis,id reipfa Romani effecerunt, vniuer-
fum quidem permenfiOrbem,iunftifq; fluminibus, diuerfisq;pontium generibus,fciflis montibus, terram equisftraucre,patefa<fta
“ - M - 'n - *-J:—‘—-VT—r..:.—:n:-:—..a n ,
Coeli partem appellatam. Quam Seneca non mlcite perxraics nummum mmmm. iw..iv »uh u,v w, ^uuu
rioribus feculis comparata, seque atque aurum inter metalla effiilfit. Cxterum, cum late patear Imperium Ro.nihil admiratione ma-
gis dignum, quam regnandi diuturnitas. Nullum regnum tam repentinum, nulla Relpub. tam ingens, nullum Imperium tam am-
plum nulla Monarchia tam potens,nullus tam perennis vi<ftor( nam vetus prouerbium eft )Romanns fcdendo vincit. Confiat enim
furto hoftes in paucis efle feraros, vera autem virtute femperRomanos extirifTe viftores, Tum vero nominis Ro.Maieftas facile de-
qux felicibus aufpicijs. fetiffimis rerum fucceffibus aufta, viris clariffimis inftrufta, quorum virtute, & confilijs ad amplifli-
Faftigium legibus,&inftitutis, & Deumpietateilluftrata. NecmeprxteritanteRornanorum tempora, nonfuiffeimpcrandl
-r.c„:a~* ,rad r?t-3»ros nimriiimfuiflet: Qui ceteros haud dubie, fapicnria longe anteceflere.Et hoc Romanorum in-
fe fubijcerent.Omitto publicas diuitias. Quis enim M. Crafii opes,quis potentiam I ompeij.liberalitatemq; Iulij Cxf enarrare poteft?
Quis Romanorum ptxdariflima^ condita Vrbe gerta?Nec reticebo in hocloco,poftremumillum,cumHannibale,congreflrurn,non
fuiife,^ condito Orbe, diem magis memorabilem, quitu ille, cum duo antea,& poftea Ducum maximi Scipio,& Hannibal, quo ce-
dente, fequutus eft Africam terrarum Orbis. Meruerunr&Tuas Statuas,&titulos etiam mulieres,vt Cloelia, &Q. Claudia Veftalis.
Pueri etiam tam caftigatx difciplinx erant, vt omnis vita plena cflet mira; grauiratis,& modeftfe,interpuerilia rudimenta,&Roma-
nxiuuentutis peculiare fuit haftiliaiaculari.Sudestorquere equum agitare, arma tra&are,bonas artes callere,tantaq; Romanae vere-
cundi® obferuatio,& morum exempla fuere, vt nec pater cum filio, necfocer cum genero lauaret, nudofq; parentes infpicerenefas
erat, abftinueruntq;i colloquijs, & omni turpi,ac foedo corporis geftu,coram filijs parentes, Vnde fi quid in toto Orbere<ftum,iuftu,
ac memorabile,apud Romanosgeftum eft folos.Quidprxtcreahiftorix.quid Annales,quidpoeteloquuntur,nifi VrbisRom* lau-
des, ac gefta? qua: femperhabuit laudum praecones, nullaiucundior, nulla frxquentior in manibus ledio, eademq;fxpius repetita,
magis, atq; magis femper placet, ac delectar. Quis cius ornamenta & delicias ad plenum narrare poteft? quas,qui femel deguftaueric
diuelli inde haud Facile fine contumacia poterit.Semper enim Romanum nomen i primis incunabilis.&aufpicatiflimis fundamen-
■ ^ - ! T• -1 ‘ -—---.m --fi —
illUblll 1UUVUUUM I.UVUW IIUV WV/UI.U1A-»--f - M. b _ _
tis.apud omnes,& populos,& nationes clariffimum extitlt. Quin etiam Itali, quorum caput Roma eft, nobilitate prxftant,& Regali
quadam magnificentia magni funt &fplendore quodam nitentes. Namquicquid intra Italiam eft(vr tradit Quintilianus) Romanu
eft.Extant adhucRomanorum monumenta,pertotum Orbem,&Colonix fine numero vbique locorum Pontes Porrus,Tutres.Me-
tx,Arces,& extera id genus.Non eft a condito Orbe.nec fu tura vrbstamdara,qualisRoma, torius mundi caput,&Regia,nec animi
magnitudine, tam excellens populus, quam Ro.nullum Regem,aut gentem parem habens. QuxVrbsIicettoties cxdibusaffli<fta,&
cui toribuspriuata,femper validior,potentiorque turrexit. Nulla enim, deficientibus colonis,tam repente confluentibus vndiq;mor*
quim fuburbani ^^pJ^^^g^g^^g^^xjcc^o^tba^iVfcf^dlccte^quan^c^m^trrOib^^as
culta atq; ornat? vifitur.Speftaculorum omnis generis decor, & Ludorum numerus infinitus, fi quis mmnmmambuumcolhgat eX
ve terum traditione.XX.millibus,aut paulo plus colliget,Vt fijpra diftum elf In quibus mxfides vrbes inftruftx,ahx ahjs m locis ha-
bitatoribusminiftrisinftriKftx, atq; alijsrebusornatx,qux quafi prxfidesvtbes quafi foffaclauftra concludunt. Quid emm VrbeRo-
ma excellentius? cuius optimis exemplis gloriariliceat, difciplina militaris acrius retenta, Principatum Itahx,Romx Imperium
neoerit & multarum viBium,magnorum Regum,& validifiimarum gentium regimen largita eft Alpium.Taunque montis Conuul-
fe clauftra tradidit,Ortumq;paruaRomuli cafetotius terrarum Orbis fecit columen.Ex quibusfummi omnesTriumphi emanarut
Regnauerunt prius in Vrbe Reges feprem, poft cos eie^os, BrUto authore, Vrbs libertate potita eft. Quam fub Imperatoribus iterum
amifit,atque iterum in compedes conie&a eft. ^^ - * * * ^ ,
A v g v st v s Cxf bis cogitauit eam reftituere.fed timuit ne aliquis poft ipfum iterum occuparet.Cogitauit & L.SeptimUs co-
‘„„:r & Decius, qui multos habuifTet laudatores, fi 'aChriftianorum cruciatibus fetempetaflet, vnde ex miraculo cum in quadam
^Linrlf fiibmergeretur, nufquam eius cadauer poftea inuentum eft. Sub Probo autem Imp. omnia fuerunt quieta,& tranquilla,cUius
‘“Z*. Oriens Occidens,Meridies,Septentrio,omnefq; Orbis partes in totam fecuritatem redaftxfunt, Vnde vere Probus appclla-
nuo difciplinam militarem multi didicere,vtfcribitVopifcus. Habet nunc Roma, qudd fua fpontegehtes, &nationes,Sacto-
r « Rnmanx Ecclefix fubieftx funt.non vt olim.armis coa^lx(nam vt olim armis)nunc religione. Religio enim facit homines in-
^ r, Socordes & vnanimes, & nationum quantumuis efferas, & Barbatas, mitiores.Nam diucrfa linguarum & numinum cultura,
hominem alienat ab homine.Idcirco facilihs fibi animalia muta,qtiam homines congregantur. Retinet a dhucRoma qliandam priTc^
maieftitis vmbram, vt gentes ex toto Orbe,tanquim membra ad caput recurrant. Habet prxterea manfuetiflimt Chnfti Imperium
& eSs Vicarium Pont.Max.prxcipuam in toto Orbe dignitatem, per fucceffioiiem rtliftam a pifcatore idiota & inermi,qui fupera-
tbverbo& exemplo regibus,extin(ftifq;gentiUm fimulachrislmperium Orbis occupauit. Habetq;Senamm Apoftolicumj&Sacro-
fen^osCar^inales ; & Clerum: Vbi Arx, & Domicilium Chriftianx religionis,& eius Re.pub. caput,vbi fedes Apoftol.ca,&Curia
Romana omnium prxftantiflima.Nufquam tanta xdificiorum laxitas,tanta rerum pompa.tot loca Sacranam folida peccatorum ve-
nia^ toHncluleemie,tot Martyrum triumphi.Quotum cruore afperfa.confecrata omnia habentur,fub Chrifto Principe totus mun-
dus pat cfa<ftus eft. Nam arma populi Romani aiat^a pemenerunt vfq; ad Oceanum, Occiduum Septentrionalem,& Meridianum,ab
Oriente autem non peruenerunt vfque ad Indos.Sed de regionibus Orbis, de quibus nulla apud veteres Fuerat notitia, Mercatores,&
)wgociatores,fecerunt nos certiores,fcd fides Ghrifti omnia latius pate aeit.