DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16955#0132
INDEX
LIBRI Q_V ARTI
A.
f». AmsT vm &Aldenardum in Neruijs a Gothis circa aA-
num a partu virginis CCCCXI caflella fuifie extrufta,locum-
que a VVartdalis didlum V Vant, Meierus in Annalibus Flahdri-
cis audior efl,Ea namqe tempeflate, tanto rtumero Germani Rhe
ftum tranfiueruht, vt Belgicam omnem, aut fubmotis,aut vidlis
incolis OccUpauerint. Qua de re D; Hieronymus ad Gerontiaf
Innumerabiles, inquit, & ferociffimx nationes vftiuerfas Gal-
Jias occupauerufitj&c,
IJ. AMORFORtIA.
A N s e A t I c i Teutonici foederis, quia frequens, in multis
Variorum oppidorum defcriptionibus mentio incidit,flatui hic
femeleius focietatis originem., caufas, loca, quot etiam mem-
bris Bc ciuitatum numero conflet,enarrare, &, in Hartfeaticoru
Oppidoru enarratioibus,Ledlorem hucfemper remittere, Aqua
drittgetispropemodum ahnis retro, Hanfeatica Societas pluri-
marum confpicuarum ciuitatum, in laudabile S.Romano Impe-
rio,cumflisque Regibus aC principibus Chriflianisgratum pro-
batumque corpus coaluit,hoh in aliud, quam, vt cum animoru
Concordia,opum, bonorumque vim propulfarent, certisq; le-
gum & falutarium conflitutionu medijs, commerciorum mer-
catorumq; vitro,citroque commeantium fecUritatem cottfer-
Uarent,lecUritatem, inquam,no quamlibet,fed Optimis legibusj
difciplin^que regulis, varijs exornaram, eo tendentium,qub no
tantum inter commercia exercentes, morum honellicrisq; vite»
tum etiam fandarum legum ratio conflare, ac conleruari, fed
& immoderata cupiditas, fine difcriminc aut dcledlu, quafli-
bet res, ad quoflibet externos baibaros,ihprimis vero Chriflia-
nisPrincipib^inimicOs perferedi» danofa licetia, moderatione
cohiberi,acratioe coflringi,intraque fua fepta contineri pollet.
Porro illud laudabile, fociarum Ciuitatum corpus, H a n s a
TEV TONICA,Gothico,antiquiori VoCabulo, nuncupatum,
tx conterminis vrbibUsEalthici maris,Oceaniq; Germanici ac-
tolis,initio fumptO,a Finico finu, ea parte,qua Liuoniam refpi-
tit,ad rraiflu vfque Rheni coadlum, quia przdi&isfuisfalutari-
bus legibus,brcui tepore pulcherrimi inflituti propofitique in-
lignem docuit effectu, redditifque terra marique pacatis itine-
tibus,honeflis,ac difciplina ornatis c6mercijs,viarn aptruit:Ab
externis maximis Regibus,principibufq;,ita gratum,probatum-
4ue habitu Fuit,vt illius fubditos, Mercatores Hahfp Teutonica;
appellatos,domicilijiUribusinfuisRegnis cohOneflados,vari-
is etiam priuilegijs, immunitatibus, exeptionibus,libCrtatibuf-
queprouocahdosexiflimarentjQuz rCs tamen,in diuerfistegnii
Imporiales Curias,fedefq; (Contoria vocaras)conflituendi oc-
cafionem dedit.Quarum quatuor potiffim^ multo tempore fue-
runt.Prima, eaqjantiquior BrUgis in Flandria, nobiliffimo Bel-
gif Comitatu.Altera Lundini, in Angliaad Tamefin.Tertia No-
tiogardix, Magni Ducis Mofcouix ciuitate. Quarta, Bergx irt
NorvvegiiRegno. Trespriori loco nominata;,etiamnumho-
die extant quidem,fed turbato rerum ftata,parum quieti.Quar-
ta vero ob non prxflitam a Magnis Mofcouix Ducibus fecurira-
tem, a centum propcmodum annis, in vfueffe, frequerttarique
defijt.Etfi varijs de cauiis,vtilitate citeris prxflantior fuerit.
Quo autem illius didi Hanfeatic* focietatis, Emporiorum-
qUc res ftabiles,magifque firme eflent,ncC a quibufuis facile tur-
barentur,aut temere fuis iuribus exueretur,primis eius sudori-
bus opera; pretium vifum fuit, alicuius magni,atq» infignis prin
cipis vicini audoritate, protedioneq; res Emporiorum cornu-
«es confirmare,flabilireq;. Quam ad rem,cum magni focietatis
Marianorum in PruffIa'quondam Magiflri, pri reliquis omnib*,
quam maxime idoniei vifi funt,iflis iplis Hafi focietas prOtedi-
onis honorem deferedum exiflimauit,nec id temere, fed magnis
magna confideratione dignis de caulis,
Primum,quod focietatis Hanfj Emporiorumque reS prOtegi»
defendique eorum MagiflrOru in primis intereffet, propter vi-
cinum Magnum Molcouii Ducem, he illicitis, ac legibus Olim
Imperatorum,tum etiam falutaribus eiufdem Hanfi conflituti-
©nibuscontrarijs commerciorum exerCitijs,vetitaaduedione
auri, argeti,ferri, cupri,ac fimilium rerum ad vfum apparatum-
que bellicum neceffariarum eius potentia augeretur, inque vici
nam Liuoniam iuris Marianorum Prouinciani armaretur,
Deinde, quod hic idem focietatis Marianoru Magifler, ei ma-
tis Balthici loca,portus,ac fluminum oflia exitufque poffideret,
per qui variarum mercium genera copiofa mercatorum afpor-
tatione,commerciorum beneficio,ad omnia externa 1 egna Lufi-
tanii,Hifpanix, Anglii, Galliz, inferiorifque Belgici opulert-
tiflrmasprouincias, fefequafi exundarent, Ideoque iselfet, qui
& ciuitatum fociarum & Emporiorum iura defendere, confer-
Uareque poflet.
Itaque & res ipfa edocuit, & probat$ Hiftorij fellantur, quo
modo duitatum fociarum EmpOridrumq; lUribilsfaluis defert-
flfque,non folum barbaroru vicinOrum potentia,excrefcere,vi-
res, iUgmentaque fumerc non potuerit, difeipliniqUe habenis
moderatacommercia»vbiqilegentiufloruerint, fed &Chriftia-
horum Regum potetia,magna cum tranquillitate, pace,&; quie-
te fubditorurniftcremehtafumpferit.
Contra vero,res ipfa loquitUr, ac prlferts depldrandus Liud-
hix flatus, omni commiferatione dignis, palam facit, Serenifli-
mus edam PolonOrutA Rex, ea, qui ad manum efl,experien-
tia confequitur, quantodiferimihe Chrifliani Reipub,a paucis
annis quo omnis cUra HanfeatiCorum Emporibrum iura defen-
denda depolita fuit. Barbarorum nontanturfi porttencia, fed &£
fafluscUm intoleranda fuperbiaexcreUit,eoqueaudaciiperua-
ferit,Vt neminem timendum amplius, fed quOfilis armis Crude-
liffime infeftahdOs pntauerint.
Citerum,cun1 in dubium trahi poflet, vtrUm tantbrum bono-
rum cum adeo extremis malis calamitatibufque fa<5ta commuta-
tio ex Emporiorum ruina,eOrundemque iurium vi6latiorte,ori
ginem traxerit, operi pretium efl, paulo propius informari de
legibus & difciplina fociarum ciuitatum Emporiorutnque, ex
multis,pOtiffimas quafqUe cohflitutioftes ih fhediu proferedo.
At Primo quidem eam, qua vetitum fuit periculo capitis,ne
quifquam qui iuris Hanfeatici non eflet,emporia frequentaret.
Secundo,Ne quifquam via regia reli&a, per ahrracl9 circuin-
uagando.vetitos prohibitofqj portus frequentare auderet.Cur-
hoc?NeiftOpritextU, quid prohibitarum mercium clam inue-
hendi pateret via, Emporibrumque Prifidibus vifirationis in-
tiedlarum,cuius generis merCes,prohibiti ne,an liCid eflent,me-
dia eriperentur,rrifcinderenturque,
Tertio, vt Omnis commercandi ratio cum Barbaris, foli per-
mutatione conflaret, Ue quifqUaemptionisac veditiortisvfum
exercere poflet, idqUe ad conferUationem excutibnemque earfl
legUm Imperatoriarum poft Gothicas excurfiones promulgata
rum,quibus fitfeueraprohibitio, ne noh tantum Barbarisauru
non pribcatUr,fed etilmfi apud eos inuentumfuerit,fubtili au-
feracurirtgehiOi
Quarto,ne ad eofdem Barbaros quifquafrt metallorum gertera*
puta,cuprum,ferrum,ac fimilia tormentorum aJiorumue armo-
rum conficiendorum vfibus apta,aut talium artium opifices ma-
nuarios imporUre, irttroducereueauderet,prout h*c,ifliufque
generiscoplutesflmilesconflitutionesinter faliitares ciuititu
EmporiorUmqlle leges inuchiuhtur.Qunsqnidem leges,confti-
tutionefqucfalutareS quoniam Emporiorum Prifedi Mercato
res vitro,citroque coiiieantes ad amuffim coferliate coegerint,
in tranfgreffores feuere, animaduerterttes, hon potuit Barbaro-
rum excrefcere poterttia.Itaque vicini alma pace cum magna fe-
curitate fruentes,omnem hoftilem Barbarorum impetum fadle
euitariit,fuas vero Chriftiarti vicini Reges atprincipes virespo
tentiamque ih immertfum auxeruht.
At vero, pbflquam nuper noftra memoria, iaOente iam proi*-
fus ac depolita reftaurationis NouOgardici Emporij fpe, Britan-
nica gerts libi fas efle putauit focijs H2nfj, ciuitatibus impune irt
fultarc,vt a quibus capite quafi deftitutis,fiihil metuendum am-
plius foret,Quomodo no tantum barbarorum legatos ad feeuo
care, eofdemquc diuinis pene honoribus in Anglii Regno ex-
cipere,deque inufitatafliec audita vrtquam artteaRefidentiife-
de,non procul a S.Nicolai portu cohtrahere, concludere, eande
que iam Viginti quatuor annorum frequentatione confirmare
aufl fuerint,quia publicum, notoriumque efl, eindemque auda-
ciam & Danii Rex valde ingratam habeffc,incufare, & coercere
incipit,probatone alia hon indiget.
An vero non etiam illa permiffa circumhauigandi, Inconfue-
taque loca freqentartdi licentia Barbaros omni genere armoru»
magnaqUe tormentorum copia,nec rton & aueiflione omnis ge-
neris rnetallor u locupletalierit,fi quis Uegare Volet,is ante pro-
bet necefle efl,Barbaros,ill6rum copiam aburtdantiamque anrrf
iftam vfUrpatam licentia, habtiifle,quod nemo facile in fe pro-
bandum fufcipiet,cum publici Rom. Imperij falutares conflitu
tioncs, talium commerciorum vfum, fubgrauiflimis poenis in-
terdicentes,rei veritatem probent;
Manifeflu ergo ex his efl,qui fuperiiis de prifiantia,atque ex-
cellentia Nouogardici EUlporij, qua reliqua fuperaflet, obiter
di<flafunt,veriflirtiaeflejdeoque Chrifliani Reipub.imprimis
vero Sereniff. Folonii Regis interefle, vt ea Emporialisrefidert-
tia, loco commodo atque oportuno, pro horum temporum
conuerfiorieac prifenti rerutti Liuohicarum,quam Mofcbuiti-
carum flatu,in integrum reflituat. j .
MiC ita in getiere,de EhiporiOrum Hanfi Teutonici initio
progreflli,vtilitate,cafu&reflaurati6ebreuiterdixifrefufficiat;
Adtraftnm Vero, fluefitum Ffanfi Teut6nici,eiufquemem-
bra,ac diftributionem, tum denique etiam ciuitatum fingular u
t hume-
LIBRI Q_V ARTI
A.
f». AmsT vm &Aldenardum in Neruijs a Gothis circa aA-
num a partu virginis CCCCXI caflella fuifie extrufta,locum-
que a VVartdalis didlum V Vant, Meierus in Annalibus Flahdri-
cis audior efl,Ea namqe tempeflate, tanto rtumero Germani Rhe
ftum tranfiueruht, vt Belgicam omnem, aut fubmotis,aut vidlis
incolis OccUpauerint. Qua de re D; Hieronymus ad Gerontiaf
Innumerabiles, inquit, & ferociffimx nationes vftiuerfas Gal-
Jias occupauerufitj&c,
IJ. AMORFORtIA.
A N s e A t I c i Teutonici foederis, quia frequens, in multis
Variorum oppidorum defcriptionibus mentio incidit,flatui hic
femeleius focietatis originem., caufas, loca, quot etiam mem-
bris Bc ciuitatum numero conflet,enarrare, &, in Hartfeaticoru
Oppidoru enarratioibus,Ledlorem hucfemper remittere, Aqua
drittgetispropemodum ahnis retro, Hanfeatica Societas pluri-
marum confpicuarum ciuitatum, in laudabile S.Romano Impe-
rio,cumflisque Regibus aC principibus Chriflianisgratum pro-
batumque corpus coaluit,hoh in aliud, quam, vt cum animoru
Concordia,opum, bonorumque vim propulfarent, certisq; le-
gum & falutarium conflitutionu medijs, commerciorum mer-
catorumq; vitro,citroque commeantium fecUritatem cottfer-
Uarent,lecUritatem, inquam,no quamlibet,fed Optimis legibusj
difciplin^que regulis, varijs exornaram, eo tendentium,qub no
tantum inter commercia exercentes, morum honellicrisq; vite»
tum etiam fandarum legum ratio conflare, ac conleruari, fed
& immoderata cupiditas, fine difcriminc aut dcledlu, quafli-
bet res, ad quoflibet externos baibaros,ihprimis vero Chriflia-
nisPrincipib^inimicOs perferedi» danofa licetia, moderatione
cohiberi,acratioe coflringi,intraque fua fepta contineri pollet.
Porro illud laudabile, fociarum Ciuitatum corpus, H a n s a
TEV TONICA,Gothico,antiquiori VoCabulo, nuncupatum,
tx conterminis vrbibUsEalthici maris,Oceaniq; Germanici ac-
tolis,initio fumptO,a Finico finu, ea parte,qua Liuoniam refpi-
tit,ad rraiflu vfque Rheni coadlum, quia przdi&isfuisfalutari-
bus legibus,brcui tepore pulcherrimi inflituti propofitique in-
lignem docuit effectu, redditifque terra marique pacatis itine-
tibus,honeflis,ac difciplina ornatis c6mercijs,viarn aptruit:Ab
externis maximis Regibus,principibufq;,ita gratum,probatum-
4ue habitu Fuit,vt illius fubditos, Mercatores Hahfp Teutonica;
appellatos,domicilijiUribusinfuisRegnis cohOneflados,vari-
is etiam priuilegijs, immunitatibus, exeptionibus,libCrtatibuf-
queprouocahdosexiflimarentjQuz rCs tamen,in diuerfistegnii
Imporiales Curias,fedefq; (Contoria vocaras)conflituendi oc-
cafionem dedit.Quarum quatuor potiffim^ multo tempore fue-
runt.Prima, eaqjantiquior BrUgis in Flandria, nobiliffimo Bel-
gif Comitatu.Altera Lundini, in Angliaad Tamefin.Tertia No-
tiogardix, Magni Ducis Mofcouix ciuitate. Quarta, Bergx irt
NorvvegiiRegno. Trespriori loco nominata;,etiamnumho-
die extant quidem,fed turbato rerum ftata,parum quieti.Quar-
ta vero ob non prxflitam a Magnis Mofcouix Ducibus fecurira-
tem, a centum propcmodum annis, in vfueffe, frequerttarique
defijt.Etfi varijs de cauiis,vtilitate citeris prxflantior fuerit.
Quo autem illius didi Hanfeatic* focietatis, Emporiorum-
qUc res ftabiles,magifque firme eflent,ncC a quibufuis facile tur-
barentur,aut temere fuis iuribus exueretur,primis eius sudori-
bus opera; pretium vifum fuit, alicuius magni,atq» infignis prin
cipis vicini audoritate, protedioneq; res Emporiorum cornu-
«es confirmare,flabilireq;. Quam ad rem,cum magni focietatis
Marianorum in PruffIa'quondam Magiflri, pri reliquis omnib*,
quam maxime idoniei vifi funt,iflis iplis Hafi focietas prOtedi-
onis honorem deferedum exiflimauit,nec id temere, fed magnis
magna confideratione dignis de caulis,
Primum,quod focietatis Hanfj Emporiorumque reS prOtegi»
defendique eorum MagiflrOru in primis intereffet, propter vi-
cinum Magnum Molcouii Ducem, he illicitis, ac legibus Olim
Imperatorum,tum etiam falutaribus eiufdem Hanfi conflituti-
©nibuscontrarijs commerciorum exerCitijs,vetitaaduedione
auri, argeti,ferri, cupri,ac fimilium rerum ad vfum apparatum-
que bellicum neceffariarum eius potentia augeretur, inque vici
nam Liuoniam iuris Marianorum Prouinciani armaretur,
Deinde, quod hic idem focietatis Marianoru Magifler, ei ma-
tis Balthici loca,portus,ac fluminum oflia exitufque poffideret,
per qui variarum mercium genera copiofa mercatorum afpor-
tatione,commerciorum beneficio,ad omnia externa 1 egna Lufi-
tanii,Hifpanix, Anglii, Galliz, inferiorifque Belgici opulert-
tiflrmasprouincias, fefequafi exundarent, Ideoque iselfet, qui
& ciuitatum fociarum & Emporiorum iura defendere, confer-
Uareque poflet.
Itaque & res ipfa edocuit, & probat$ Hiftorij fellantur, quo
modo duitatum fociarum EmpOridrumq; lUribilsfaluis defert-
flfque,non folum barbaroru vicinOrum potentia,excrefcere,vi-
res, iUgmentaque fumerc non potuerit, difeipliniqUe habenis
moderatacommercia»vbiqilegentiufloruerint, fed &Chriftia-
horum Regum potetia,magna cum tranquillitate, pace,&; quie-
te fubditorurniftcremehtafumpferit.
Contra vero,res ipfa loquitUr, ac prlferts depldrandus Liud-
hix flatus, omni commiferatione dignis, palam facit, Serenifli-
mus edam PolonOrutA Rex, ea, qui ad manum efl,experien-
tia confequitur, quantodiferimihe Chrifliani Reipub,a paucis
annis quo omnis cUra HanfeatiCorum Emporibrum iura defen-
denda depolita fuit. Barbarorum nontanturfi porttencia, fed &£
fafluscUm intoleranda fuperbiaexcreUit,eoqueaudaciiperua-
ferit,Vt neminem timendum amplius, fed quOfilis armis Crude-
liffime infeftahdOs pntauerint.
Citerum,cun1 in dubium trahi poflet, vtrUm tantbrum bono-
rum cum adeo extremis malis calamitatibufque fa<5ta commuta-
tio ex Emporiorum ruina,eOrundemque iurium vi6latiorte,ori
ginem traxerit, operi pretium efl, paulo propius informari de
legibus & difciplina fociarum ciuitatum Emporiorutnque, ex
multis,pOtiffimas quafqUe cohflitutioftes ih fhediu proferedo.
At Primo quidem eam, qua vetitum fuit periculo capitis,ne
quifquam qui iuris Hanfeatici non eflet,emporia frequentaret.
Secundo,Ne quifquam via regia reli&a, per ahrracl9 circuin-
uagando.vetitos prohibitofqj portus frequentare auderet.Cur-
hoc?NeiftOpritextU, quid prohibitarum mercium clam inue-
hendi pateret via, Emporibrumque Prifidibus vifirationis in-
tiedlarum,cuius generis merCes,prohibiti ne,an liCid eflent,me-
dia eriperentur,rrifcinderenturque,
Tertio, vt Omnis commercandi ratio cum Barbaris, foli per-
mutatione conflaret, Ue quifqUaemptionisac veditiortisvfum
exercere poflet, idqUe ad conferUationem excutibnemque earfl
legUm Imperatoriarum poft Gothicas excurfiones promulgata
rum,quibus fitfeueraprohibitio, ne noh tantum Barbarisauru
non pribcatUr,fed etilmfi apud eos inuentumfuerit,fubtili au-
feracurirtgehiOi
Quarto,ne ad eofdem Barbaros quifquafrt metallorum gertera*
puta,cuprum,ferrum,ac fimilia tormentorum aJiorumue armo-
rum conficiendorum vfibus apta,aut talium artium opifices ma-
nuarios imporUre, irttroducereueauderet,prout h*c,ifliufque
generiscoplutesflmilesconflitutionesinter faliitares ciuititu
EmporiorUmqlle leges inuchiuhtur.Qunsqnidem leges,confti-
tutionefqucfalutareS quoniam Emporiorum Prifedi Mercato
res vitro,citroque coiiieantes ad amuffim coferliate coegerint,
in tranfgreffores feuere, animaduerterttes, hon potuit Barbaro-
rum excrefcere poterttia.Itaque vicini alma pace cum magna fe-
curitate fruentes,omnem hoftilem Barbarorum impetum fadle
euitariit,fuas vero Chriftiarti vicini Reges atprincipes virespo
tentiamque ih immertfum auxeruht.
At vero, pbflquam nuper noftra memoria, iaOente iam proi*-
fus ac depolita reftaurationis NouOgardici Emporij fpe, Britan-
nica gerts libi fas efle putauit focijs H2nfj, ciuitatibus impune irt
fultarc,vt a quibus capite quafi deftitutis,fiihil metuendum am-
plius foret,Quomodo no tantum barbarorum legatos ad feeuo
care, eofdemquc diuinis pene honoribus in Anglii Regno ex-
cipere,deque inufitatafliec audita vrtquam artteaRefidentiife-
de,non procul a S.Nicolai portu cohtrahere, concludere, eande
que iam Viginti quatuor annorum frequentatione confirmare
aufl fuerint,quia publicum, notoriumque efl, eindemque auda-
ciam & Danii Rex valde ingratam habeffc,incufare, & coercere
incipit,probatone alia hon indiget.
An vero non etiam illa permiffa circumhauigandi, Inconfue-
taque loca freqentartdi licentia Barbaros omni genere armoru»
magnaqUe tormentorum copia,nec rton & aueiflione omnis ge-
neris rnetallor u locupletalierit,fi quis Uegare Volet,is ante pro-
bet necefle efl,Barbaros,ill6rum copiam aburtdantiamque anrrf
iftam vfUrpatam licentia, habtiifle,quod nemo facile in fe pro-
bandum fufcipiet,cum publici Rom. Imperij falutares conflitu
tioncs, talium commerciorum vfum, fubgrauiflimis poenis in-
terdicentes,rei veritatem probent;
Manifeflu ergo ex his efl,qui fuperiiis de prifiantia,atque ex-
cellentia Nouogardici EUlporij, qua reliqua fuperaflet, obiter
di<flafunt,veriflirtiaeflejdeoque Chrifliani Reipub.imprimis
vero Sereniff. Folonii Regis interefle, vt ea Emporialisrefidert-
tia, loco commodo atque oportuno, pro horum temporum
conuerfiorieac prifenti rerutti Liuohicarum,quam Mofcbuiti-
carum flatu,in integrum reflituat. j .
MiC ita in getiere,de EhiporiOrum Hanfi Teutonici initio
progreflli,vtilitate,cafu&reflaurati6ebreuiterdixifrefufficiat;
Adtraftnm Vero, fluefitum Ffanfi Teut6nici,eiufquemem-
bra,ac diftributionem, tum denique etiam ciuitatum fingular u
t hume-