Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Braun, Georg [Editor]; Hogenberg, Franz [Editor]
Civitates orbis terrarvm (4): Liber ... Vrbium Praecipvarvm Totivs Mvndi — Köln, 1594 [VD16 B 7182]

DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.16955#0133

DWork-Logo
Overview
loading ...
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
INDEX.

numerum & nomina quod attinet,res in hunc modum fe habet.

Banfa Teutonica,vt fupra diximus,ab extrema parte Finicifi-
nusqua Liuoniam refpicit,initium fumens,&ad Rhenum vfque
fe extendens, multarum diuerfarumque Prouinciarum tra&um
continet,qui Flanfxambitu fiue circulum, vt vocamus,comple-
dhtu r,videlicet Liuoniam,Boruffiam,Pomerania,MegaIopolia,
MarchionatumBrandenburgen. Saxoniam,Kolfatiam,Ducatus
Izunenburgenfem S; Braunfuicefem; Epifcopatus Magdeburgen
fem, Halberdatenfem, Hildesheimenfem, Bremenfem ,Fnrden-
fem, Ofnaburgenfetn, Monafterienfem, Padcrbornenfem, Min-
dcnfem : Comitatus Schauvvenburgenfem ,Hoienfem , Olden-
burgenfem, Lippenfem, Drepfeldenfem : Item Ducatus Geldri-
cnfem,Iu]»iacenfem,Cliuenfem, Montenfem, &; Zutphanienfem
Comitatum ,'lranllfulanasquoque Prouincias,& Frifiam Sep-
tentrionalem.

Porro, idorum Ducatuum, Epifcopatuum , Comitatuum, ac
Prouinciarum Ciuitatesprxcipux cum fuisappertinentijs,fub-
iedtis oppidis, vil lis,pagis,‘ cadris,n©n omnes,fed certo numero
a qu* ex paflo, nominatrm in focietatem recepta- & admifix,lu-
ris Hafeatici celentur. Diuiditur autem Flanfa Teutonica in qua
tuor Regiones,Lnbecenfcm , Coloriienfem,Brunfuicenfem,Sc
Eorulfix prouinciam.

Lubeca, e? confenfione, totiusHanfeatici foederis caput, ac
fu e etiam Regionis primaria duitas fub fe habet Vrbes Harnbur
gam, Rodochiam, Wifmariam,Stralfundam,Lunebui gum ; Ex
harum fex vrbium arbitratu cOnuentus,vel totius Hanfx.vel ali
quarum , prout res exigit duitatum prxcipuarum indicantur,
co n feri bu n tu rqu e.

Habetautem Lubeca prxter i flas fex cmitates,quasVVanda-
licas vocamus, fub fe Pomeranix Vrbes, Sretinum, Anclemium,
Go.lnauam,Gribfvvoldam,Colbergam,Siargardam,Stolnam.

Colonia Agrippina, primaria fecunda: Regionis ciuitas fub
fe habet,VVefaiiam,Duilburgirm,F.mbricam,VVarburgum,Vn-
nam,Karnmam,v rbes Cliuen.Sr Markenfes.Monaf crinm, Oina
brugam,Tremoniam,Sufatum,Herfordiam, Padcrbornam,Lem-
gouiam,BilefeIdiarn,Lippiam,Coffeldiam.Et has quidem VVeft
phalicasrNeomagium , Zutphaniam, Ruramundam, Arnhemia,
Venlonam,Elburgum,Harderuicum,Gelricas ciuitares.txtran-
fifulaniSjDaueutriam, Svvollam, Campos. In FrifiaSeptentrio-
nali,tres,Groningam,Bo]fvverdam,&c.

Brunfvviga,primariatertia: RegionisHanfeatici ciuitas,has
fub fc continet Saxon reas duitates, Magdeburgani, Goflariam,
Embecam, Gottingam, Hildesheirhium, Hannouerium,Vliam,
Buxtehudam,Siadam,Bremam,FIainmelen,M indam.

Gedanum fiue Dantifcumjquartx Regionis,&r Hanfx & pri-
maria Boruffixciuitas,qua: Prouincia, & Ducatus vniuerfus,
cum omnibus duitatibus, oppidis & pagis ,Turis Hanfeatici ed.
Praecipuas ciuitates habet, Regiomontium, Colmariam/ihor-
natn ,Elbingam, Brunsbergam ,&cum his tres in Liuonia ciui-
tates, Rigam , Dorpatum , & Ren aliam,qux gei manico vtuntur
idiomate,reJiquis Prou i ncix incolis peculiari,ignota,& barba-
ra lmgualoquentibus.

De hisfacri Romani Imperij foegs Hanfx ciuitatibus3multa
prxclaregefta Crantzius,alijqueilidorici commemorant, prx-
ter ea,qua:earrndemfociarum Ciuitatum RegefrisfiueRecef-
libus continentur,qiix omnia eriumerare,nimis longum eft.

Condat, mediantibus hisciuitatibusmaxima fxpe bellafup
prefla,earum quoque arbitrijs,vicinorum Regum ac Prindpum
difeordiasfopitas,inobedietes ac refractarios in officio retetos
fi:ide,idque vel S. Romani Imperij Auguftis requirentibus, vel
ipforummet Principum, aliquando etiam communitatum lub-
miffione,ea compromiffiforma,vt,fi qux contendentium parti-
um ,earum rerum , quit xqu^ & mftx vifx elfent, vel fulcipcre,
aut adimplere nollet, focietas Hanfx tota in parentis,conuetaqj
aut arbitrata obferuare volentis, partes tranfire,eius defenfione
iulcipere,eandemq-ueconfiIio,opibus,& armis iuuarepolfet.

Quomodo vero idius Hanfx Teutonicx falutari concordia,
ne Germania noftra, ipfa quoque Italia ab externis Principibus,
exorbitantib5 nouisimpofitionib9 cocuti poffet, totis propemo
duquadringetis annisauerfum, prohibitilmq; fuerit,quia noto-,
rium eft,atque ex ijs querelis, quas Imperij ordinib9in Corhitijs
Ratifponcnfibus, & podremis Augudanis focix ciuitates exhi-
buerunt, fatiscondat, nihil opused ea fingilatim comemorare.

Tantum hocvnum addam,ad pacem publicam,inq; ipfis dui-
tatibus cocordiam conferuada,ac ciuiles dmultates,leditioneS,
intedinofquc motuscitra exdem & fanguinemcompefcendos,
Haiam Teutonicam adeo falutaresac fandlas habere leges,vt me
liores excogitari nequeat,quas,fi in vfum reducere liceret,habe
remus haud dubie Refpublicasmagispacatas, &condaret Magi
Eratibusfuaaiicloritas, fubditorum quoque ac ciuium integra
edet obedientia,quod noftrx etiam statis exemplis comprobari
pedet,ni fi de Principum virorum erratis aliquid dicere?pericu-
lcfumeffet.

48. A r 1 m 1 n v m, RomanulxinTtaliaOp. munitum &
elegans, cuius memoriam vfurparunt perfxpe Liuius, Cxfar in
Comentarijs,& Lucanus.A Vitige Gothorum Rege,quondagra-
uififima obfidione prelfum, & a Ioannc Vitaliano Imperatoris Iu
ftiniani prxfedlo,egregie defenfum,Procopius,Blonduiq; tradi-
derunt. Arimini concilium habitum,circaD.Hieronymi tempo
ra,cui ipfeprxfens fuit,Leander ex alijs perhibet,exterum ab Ec
clefia Remana,id iodefuide recifum.

12. Aknspergv m.

8, S. A v D o M A R 1 F A N v M Artefix Vrbs munitilTt
maopuleta,& prxpotens, xdificijs pulcherrimis,ac fumptuofis
decorata, Anno quinquagedmonono,podfatalem Morini ca-
fum,Cathedrali eccleda exornatur,qux Cameracenfem antiqua
Metropolitanam agnofeit: In noua Epifcopatuum Belgij condi
tudone inchoata,cuius quidem inter exteras hxc caufafuit. Co
fedo,quod cum Henrico Gallorum Rege Philippus Hifpaniaru
Rex,mortuo Diuo Carolo Quinto, & Maria Vngarix Regina, ad
ordinandam Prouinciam reuocaretur, furrogara dbi Margarita
Audria, qux pro abfente,Belgium regeret,veritus, nefumotis,
quod curaturum fe promiferat, Hifpanorum prxddijs,his,qui
noux Religionis cupidi edent, foeminx, quanqamfortilT-mx,
prxfeduram,in occafionem raperent, qua liberius gradarentur,
p.ihil xquecauendum dbi duxit,ab his, qui rebus prxfedli erat,
quam vtdarent operam, nequid facra detrimenti caperent.
Quod,quo faciliusfieret,vt noui,per celiberrimas quafqueciui
tares ordinaretur Epilcopi,ipfe tunc a Paulo IV. Pont. Maximo*
& obnixe petijt, & non multo poft tempore,impetrauit. Nam*
ktiffime,totprouincijs,tot vrbibus imperans, vix vnum,atque
alterum fux,dition;s Epifeopum habebat.Tres itaque in fuo Bel
gio Archiepifcopatus,fiue Metropoles erexit, Mechlineam, Ca-
meracum,Vltraiedlum, & tredecim cathedrales fedes, quas triu'
Metropolitanarum lufrraganeasede voluit.

Mechlineenfem ,nouam Metropolitanam, nouisEpifcopati-
bus.prxede voluit Anuerpienli, Gandauend, Brugenfi, Iprenfi^
BufcoducenfijRurxmundenfi.

Carnei acend Metropolitan^ fubiecit Atrebatum, Tornacum,
antiquas Hpiicopales fedes,ex nouis vero, Audomarum,&Na-
murcum.

Traie<defi,Archiepifcopali,nouas attribuit fedes Epifeopales,

FIarlemenfem,Dauentrienfem, Leouar.dienfem,Gruningenfem»

& Middelburgenfem.

B.

^7. B E R G A,prXcipua Norvvegif Vrbis,re£i:a in Septentrio-
nem inter montespodra, antiquiinmaed,vt, cuiusPomponius
Mela,Plinius,& alij Grxci feriptores meminerut. Ita enim Mela
Thule,Belgaru,inquit,littori appofita, ed Graijs & nodriscele-
brata carminibus. Iu ea,quod Sol longe occafurtisexurgit, bre-
ucs vtique nodes funt,fed per hyemen, ficut alibi, obfcurx,xda-
te, lucidx, quod per id tempus iam fe altius euehens, quanquant
iplenon cernatur,vicino tamen fpledore proxima illudrat: per
foldicium vero nnllx quod tum iam manifeftior no fulgorem
modo;fed fui quoque partem maximam odendat. Hxc Pompo-
mj verba,& verafunt, & fitum Thules, & eius dierum & notfliu
varietatem, & cn-pufculorum longitudinem, &Eergefem hanc
vrbem dbi cognitammanifededeclarant,fi illud; Longeoccafu
rus, fic capiatur , vt intellegamus, Solem longe tempore circa
Horizontem, velut occafurum, verfari,& vix tandem occidere.
Si fic legeremus,*Quod fol loge occafurus breui exurgit,cIarior
effet,&r apertior fententia. Nec mirandum,fi vocula defit, cum
Pompanian^ fententi^ initium mendofum ede;Becanusaccura-
te obfcruauit. Pro eo enim,quod feriptum cd,Thule Belgarum
littori appofita,legendum,ThuleBergorumlittori oppofita.Va
dianus , extera parum ad rem facientia philofophatus , locum
medofum reliquit,nec excufari ledlio poted,errore in ip/um Mc
lam reiedto, cum hic perfpicue demondret, fe optime nouiffc
Thules a Belgarum littore immenfum interuallil diei longiduti
ne-annotata. Neverbquispntetmederecefttioruobferuatione
mendum hoc tollere,atque idcirco putet,Bergos Pomponio no
fu i de notos commentitiumque hoc ede,qu od dico, Plinium au-
diamns,Sunt, inquit, qui & alias produnt,Scandiam, Dumnam,
Bergos maximamque omnium Nerigon,ex qua in T hulem naui-
gaturBergos, haud dubiePlini*ex Poponio, vel eiusprxeepto-
nbusaccepitjVt nihil dubitandum fit,quinBergorumlittus,n6
Belgarum;& oppofita,non appofita, fit legendum. Ex quo & il-
lud liquet,diligetiorem Melam fuidfe, qui nofcet Bergorum,qui
populi Norwegix funt,littori oppofitamThule. Cum Plinius
Bergos,a Norvvegia fecludat,Berga autem fiue Barga, vel Berge
vt Pirckhamerus,vel Berges vt Sigifmundus ab Herberftein, vel
denique Bergx, vt fpeculum?di<ftio ed Cimbrica,cuiusinterpre
tatio, vrbisfitum,portus,capacifquenauiumdationis,commo-
ditatem haud in eleganticondderatione,exBecani philofophia
defignat. Berg,fiueBarg3earum vocularum vnaeft,qu£c couuer-
 
Annotationen