Studia Waweliana (11/12.2002-2003)

9. Fragment pokrywy relikwiarza na głowę św. Floriana,
po 1424. Skarbiec katedry na Wawelu (AFZK Wawel)

stylizację fałdów szat postaci towarzyszących temu or-
namentowi, z wyraźnie zarysowującymi się elementa-
mi wczesnego stylu łamanego19.

W złotnictwie gotyckim z obszarów Polski można
wskazać jeszcze jedną, bliższą od wymienionych ana-
logię do dekoracji ornamentalnej na stopie i uchwycie
scyfusa. W kościele p.w. Św. Marii Magdaleny w Ry-
szewku koło Gąsawy, na obszarze Wielkopolski, zacho-
wał się niewielki krzyż relikwiarzowy (o wysokości 32
cm), dotychczas jedynie raz publikowany, zresztą z błęd-
nym datowaniem - początek wieku XVI:". Górna część
krzyża zdobiona jest z obu stron rytą dekoracją figural-
ną (z postaciami dwóch świętych na awersie oraz Chry-
stusem na krzyżu i symbolami Ewangelistów na rewer-
sie), a także ornamentalną, roślinną. Ta ostatnia, roz-
mieszczona w różnej konfiguracji na ramionach awer-
su (fig. 12, 13), w bardzo znacznym stopniu przypomi-
na dekorację stopy scyfusa zarówno jeśli chodzi o układ
motywów, jak i stylizację liści.

Krzyż z Ryszewka zajmuje ważną pozycję w zespo-
le, przytoczonych powyżej, podobnie zdobionych pol-
skich (głównie krakowskich) wyrobów z 1. połowy wie-
ku XV, choć zarówno ściślejsze datowanie tego dzieła

w obrębie wyznaczonego okresu9 * 21, jak i precyzyjne okre-
ślenie miejsca jego powstania sprawiają trudności. Reli-
kwiarz z Ryszewka wykazuje sporo związków z grupą
niewielkich krzyży lub pacyfikałów (niekiedy zachowa-
nych we fragmentach) występujących na obszarze Mało-
polski - można do niej zaliczyć przywołany wyżej krzyż
z kościoła Mariackiego, fragmenty podobnych wyrobów
z kościoła w Sadach oraz z Muzeum Narodowego w Kra-
kowie22, a także krzyż z kościoła w Piotrawinie23. Wszyst-
kie te zabytki dają się datować na 1. połowę wieku, nie-
które z nich na jego 2. ćwierć. Wykazują na tyle silne
wzajemne związki, iż można je uznać za dzieła jednego
środowiska, niewątpliwie krakowskiego. Krzyż z Ryszew-
ka, zachowany na terenie Wielkopolski, także może być
wyrobem krakowskim. Nie bez znaczenia wydaje się to,
iż w średniowieczu Ryszewko należało do opactwa ka-
noników regularnych laterańskich w Trzemesznie24,
w którym za czasów prepozyta Andrzeja (pełniącego swą

10. Pokrywa relikwiarza zw. Krwi Pańskiej, połowa XV w.
Klasztor Dominikanów w Krakowie (fot. J. Kozina)

l9Zob. KZSP 4: Miasto Kraków, red. A. Bochnak i J. Samek,
cz. 3: Kościoły i klasztory> Śródmieścia, 2, oprać. A. Fischinger
i S. Odrzywolska, Warszawa 1978, t. 1 - s. 206, t. 2 - fig. 964-
965 (z błędnym datowaniem na koniec w. XV).

211 KZSP 11: Dawne województwo bydgoskie, red. T. Chrzanow-
ski i M. Kornecki, z. 21: Żnin i okolice, oprać. B. Kaczyńska i J.
Wierzbicki, Warszawa 1979, s. 30, fig. 126 i 129. Dziękujęw tym
miejscu proboszczowi z Ryszewka, ks. Ryszardowi Zwolanowi, za
umożliwienie zbadania zabytku i wykonania szczegółowej doku-
mentacji fotograficznej.

21 Archaicznym elementem krzyża z Ryszewka, wskazującym na

tradycje złotnictwa w. XIV, jest mocno spłaszczony, kwadratowy

w rzucie nodus z czterema rombowymi guzami. Kształt nodusa po-
zwala na określenie czasu powstania zabytku raczej na pierwsze dzie-
sięciolecia w. XV (1. tercję tego stulecia), któremu to datowaniu do-
brze odpowiada styl grawerunków figuralnych na krzyżu.

22 Grupa ta została ogólnie omówiona w nocie katalogowej od-
noszącej się do krzyża z kościoła Mariackiego w Krakowie - zob.
przyp. 16.

23 KZSP 8: Województwo lubelskie, red. R. Brykowski i E. Ro-
wińska, z. 13: Powiat opolski, oprać. Z. Winiarz i J. Wierciń-
ska, Warszawa 1962, s. 27, fig. 82 (z błędnym datowaniem na prze-
łom wieków XV i XVI).

24 Wiadomo, iż sąsiednie Ryszewo stało się własnością klasztoru

80