DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.3137#0018
n
IN I E SAI .&, C AP. I
zi
dere.
%&eri*tio pulnm t>ei: eoque nomine omnes gentes pra; se contemne-
«ie titulo bant.Inhacigiturgloriatione,tamesicccecos&msanos,utno
Ecclesit si- agnosceretinDeo,Domino&nutririosuo,quodbrutaagno-
ue Dei ti- scunt in iuis Dominis, nempe quod illi sint,a quibus alantur,
more esi iiimma eratignominia.
summa i- Sed hic solvenda; sunt breviter aliquot quasstiones.
gnominia Primo videri potest non valere collatio propter dissimilem
§)utsiio- ?ratiouem,qua;cstin dominisjumentorum,&Domino Isiae-
nth lis, nempe Deo. Nam jumcnta oculis vident, sensii & experi-
*» cntia quotidiana discunt, & assuescunt nosse dominos,& prx-
fcpia. Non ergo est mirum, quod facile agnoscant ea. Hunc
vero Dominum, qui est Deus, nemo unquam vidit,aut sensii
percepit: Nemo vidit eum manu de ccelo porrecta,victum,
autami&um cuiquam prxbere: Lucemhabitatinaccessam,
&c. Erg6 non est mirum,si non tam facilc agnoscatur ab ho-
minibus, quam domini a sais jumenris: nec accusandi viden-
tur tanti stuporis & insania, qui illum non agnoscunt,aut ab
illo aberrant,aut ab eo non pendent.
Quptidiesic excusantsuamimpietatemhominespropha-
ni, cum jubentur omniabonacxpectarea Deo : Eia vero,in-
quiunt, noli tu vi&um quzrere,& expecta,dum Deus tibi det
panem:qui simtacriter refutandi.
Pro responsione omittojam,qu6dhominum estplusco-
gnoscere, quam potest cognosci a bestijs. Sed illud tespondeo:
, Deum ionge illustrius, &manifestius demonstrare homini-
Deutdupli- i,us,& pnelertim Israeli, quod omnis eorum salus & vita ab i-
« modo de- ^so pendeat} qUam domini suis jumentis. Idque duplici pate-
tnonftrat, fa&ione: primum naturali& universali:Denidespeciali,pcr
Jalutemno- verbum & miracula,atque alia testimonia.
rr*i" Deprimo genere docetApostolus. Roman. I. Livisibilia
pjojolopen- £)eij(jurn ex ret)US conditis intelliguntur, ex creatione mundi
perspiciuntur, sterna videlicct ejus tum potentia,tum divini-
tas,ad hoc,ut sint ipsi inexcusabiles, &c.Et Aft.14.N0n passus
. est se esie expertem testimonij, nobis benefaciendo, dans no-
biscaslitus pluviasac tcmpora frudtifera,implenscibo&la:-
titia corda nostra. Et 17. Condidit ex uno sanguine omnc
genus hominum , ut habitarent per univetsam superficicm
terr£,definitistempestivitatibus,quas pta:stituit,&positister-
minis habitationis eorum,ut qua:rcrentDeum,sifortepaI-
pandoeum invenirent,&c.
*. De secundo agit exprofesso&prolixetotus PsaI.78.Qua:
audivimus & cognovimus,& patres nostri narraverunt nobis,
non abscondemus, a fili js eorum,&c.Et obliti sunt operum e-
jus, & mirabilium ejus, qux ostenderat eis,&c.Item ic6.Pcc-
cavimus cum patribus nostris, qui in ^Esrptonon mteilcxc-
runt mirabilia tua, non fueruat memores milericordiarum
^uarum. Cum Deuseduceret popuium ex jECTypto, ciim da-
ret ei Mannam in deierto, cum lecuntium pronniiiones pa-
tribus factas daret eis terram Canaan, & reliqua benesicia,
cum interrogatus responderet ad Arcaro fcedens,cum ederet
oracula & mnacuIaperProphetas:mult6evidentiusicpate-
faciebatlstaeli, quam Domini jumentis suis cum dant cis pa-
bulum. Si igitur etiiun ali.Egentes,pertestimonianatura:de
Deo , redduntur inexcusabiles; muito magis Israel,& qui no-
_ runtpatefaclionemDEiinEcclesia.
*tH*Jlt02. Hinc& secundaobjeCtio,siveexcuiatiotollitur,videIicet,
quodcx testimonijs naturaiibus, tantumpateat,quodsitali-
quis D e u s; nonautem quis & quaiis iiie sit, & quomodo ve-
Iit coli. Nam Israeli hoc ctiam abunde erat patefadum per
gnorantes verbum &operaDei nrirabilia. Alij vero,ignorantes verbum,
eum con- dum convincuntur esscaliquem Deum,&essccoiendum,sua
'"cuntur, ctiamignorantiaconvincuntur,sedebereinquireredeipso, &
quirtnaii ipsiuscultu. Utqueinveniripossit abomnibusqusrentibus,
lkAr?Ua '^"Deus vultomnibus temporibusEcclesiamtuamconspi-
W '**>• ci & exaudiri in mundo,utomnesgentescognoscereposlint
cjus dodtrinam; &ea cum siiis rei!<j|;onibus,& cultibus coila-
ta,explorare, qua: sitveritas aDro tradita. Q_ui igituromissa
«ac innuisirione,Deum & cultum Dci iibi comiinnilcuntur
suo arbitratu, aut ab ali js conficlum arripiunt,eorum coiiici-
entia intolcrabilis audaci* & lnaiiisesta: lmpietaus rca tc-
netur.
Slu&ssio3. Patcc eciam responsio ad tertiam quxsrionem: cum dicat,
Israelem non co<^noviileea, qui cognoscunt ]umenta:an non
periitam ignorantiam eosexcusctpotius,quam accuset.Aife-
f- ftatam emm,&inexcusabiicmignorantiamessedcmonstrat,
ertttutx dum eos ^clt nG]1 aj,novj(je (qUOd etiam bruta agnoscunt,
'gnorantta hoc est,abundefuisseconviclos divinispatefadiouibusiscd
gravtus defmsse il]iS vo!u ntatcm aii'ent:cndi,&obicmpcr:mdi ijs, qux
**mn*u sciebant; & ulcimraidi, si quid ignorabanr,aut dubitabant: i-
taquc noIuisscscirC)tim cjnodlcicbantjquim quodnescie-
bant: noiuisse videie, quoj eriam palpari manibuspotcrar.te-
pudiasle , quod non potcrant reiutarc. Hancpcrtinacemi-
gnoramiaro notavit diccns,: p-^nn Hitiiboncn,non coniide-.
ravit. Atque ha:c cascitas &ighorafitiainc!urscervicis &su-
perbo populo,erat caput,& fons omnium malorum, & causa.
illius scelerata: a Deo defeclionis, qua: non nisi ex summa in-
sania potest proficisci.
Est etiam ex ijs,qua:idicT:a sunt prius de defectione israelis a
Deo,manifesta relponsioad4.qua:stionem;qUaredicar,eos Quissio 4*
non agnoscere Deum; cura tamcn retinerent libros Mosis,&
faterentur, atque etiam gloriarentur sc agnoscere jehovam,
in illis patefadum. Falsa quippe erat illa gloriatio. Si recfe a-
gnovislent Jehovam, non coluissent prsteripsumidola,non
linxislent nova dogmata, & novos cultus. Verus enim Deus
talis cst, qui gloriam suam non det alteri, sed qui vclit & de-
beat solus coh, & quiderri eo duntaxat cultu,quem ipse pra;'.
cepit.
f\ Exposita vera sententia Prophetae, ultro ruit Papistarum-, '
commentum, debove&asino, quiagnoverint&adorarint Commeri'
Christum jacentem in prasepi: dequo miraculo volunthic tum Papi.
vaticinatum eslelesaiam. Sed videmusiongealiam essemen- siicum de
tcm Propheta:. Nec opusest nobis miracuiis fiditijs, quibus ^eve & *■>■
propinatut exagitandajudaris &aIijsimpijsEcclesia,&ejusy«w.
docirina.
T H e s 1 S -I.
Di s c 1 m u s hinc, Summam esse amentiam,& majorem,
quam btutoram; stoliditatem &ingratitudinemeoru, Doctri-
quiverum Deum ignorant,&ab eoadIdola,&commenta na.
humana desiciunt, quantumvis videantut sibi sapere, & hu- I.
mana sapientia excellant. De hac insania loquitur & Ierem.
R
cap. 2.
Duo mala fecit populus meus,me dereliquersit,
venam aciuasviv&.ut efToderent{ibicistern.is,ci-
stcrnascpnfra(9:as,qua? noncontinentacjiias.
Contra igitur siimma & sola vera est sapientia,veri Dei ve- „ ■ .
ra agnitio & timor. 11. Deum se tam illustribus testimonijs in r
naturarerum,insingulorumvita,siul:entatione&defensione • '
mirabili,prxscrtim auteminverbosuo,&in experientiain- -
vocantium ipsum, patefecisse,& patefacere,uteum non agno-
scentes,& colentes, tanquam unicum bonotum omnium au-
thorem, & datorem, sint stoiidiores jumentis agnoscentibus
dominos suos. Ideoq; omnesquidemhomines, (edpra:cipu£
Israelem, hoc est, illos,quos verbi sni cognitione Deus est di-
q gnatus, nullam prorsus nabere hujus ignorantix & cscitatis
excusationem.Studeamus ergo ante omnia illi sapientia:, sine
qua reliqua siint stultitia.
TEXTUS.
Vaegenti peccatrici,populogravi iniquitatcse- ^r/^,
s minimalorumjfiliiscorruptoribusidereliquerunt
Iehovam, irasci fecerunt sanstum israelj ahenave- J
runtserettorsum.
L i c t 1 o-
VAe g^nti ] 1 in HoiHeu,alij, 6 gentem peccatiicem,vel
gens peCcatrix: Vx, minamis eit: Heu,doienti5:6,excla-
mantis. Poniwirquidem \in Hoi pro his omnibus. Hic,quia
D nondUm adminasdcscenditjSedadhucveriaturinex.isnera-
tionepravitatis,malim exclamationem esse,qua: significetde-
tcstationem &indignationem cumadmiratione,quamsolc>
mus per O cxprimere. NaHevdolentis estmagis,quam indi-
^nantis.Sit crgo,6 gcns, vcl,6 genrcm.
Peccatrici] Alij exponunt,scelestam:quia significat peccan-
tes assidue,quihabitum contraxerunt,ut nihil aliud possint, G"M/WM"
nisi peccate, aberrarc & discedere a lege divina.Participia posi- tr'x'
ta absoi ute,sinc casu suorum verboru m, fiunt uomina signisi-
cantia,non tantum ad:um,sed etiam habitum.
Populo gtavi ] Magis proprie &latinc, Onustum: ut nos p„,-^
dicimus, Onustum, coopcrtum sceleribus,qui multaomnis fr,
generis scclcra committir: quibus cumulat libi itam D e i& 1 *■
fi ■, r 1 ■ ' - t.,Q**mvn
pcenas,quibusiuccumbit tanquam jumentu,autcurrus(ub \ 1
onere. Ut est in Psalmo 38. Iniqiiitatesmex super gres& sunt *"v;:*
E caput mcum, sicut onus gravc, fadx sunt graviores, quam ut
ca:. ieiTequeam.
Semini malorum ]D. Kimchi, &jR. Salomon,iemen,hoc
est, progcnies, posteritas malc agc-ns, lnalignajinalefica. Ut
DiyiC Merchhim rcsefaturnon ad majores,sed ad ipsum ptt-
ptilum tum viventem,jnj Zerahh i'oiiaturco)Ieaivc,idcoq;
pev Symhesincfi eo consttuaturadjectivu pluiale: scmemalc
ageutes: Aut,semen maleficorum.sicut ccetus malcf corUm,
constas cx malis. AbenEyra refert ad maiores,ut sit senius,esse
mai<M
tm