DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Miscellanea
DOI article:Solarz, Olga: Polichromia kościoła parafialnego w Olszówce pow. Limanowa
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0059
POLICHROMIA KOŚCIOŁA W OLSZÓWCE
Jak twierdzi J. Szabłowski, w XIII i XIV w. artyści
w sposób nader prosty przedstawiali dramat walki
dobra i zła: w chwili, gdy dusza opuszcza ciało
zjawia się anioł i szatan i staczają o nią zacięty
bój, a w w. XV, w Ars bene mońendi, umierający
sam zwycięsko walczy na łożu śmierci z demona-
mi, które za pomocą pokus starają się go usidlić;
w końcu anioł unosi jego duszę do Boga.
W przedstawieniu z Olszówki walka odbywa się
w inny sposób. Wśród wielu pokus szatańskich wy-
różnia Bellarmin główne, poświęcając im całe roz-
działy: pokusy przeciwko wierze, nadziei i miłości38.
Jako najlepszy środek na nie, poleca modlitwę
i ostatni sakrament39.
Na posłaniu, na którym spoczywa umierający
widnieją napisy FIDES, SPES, CHARITAS, BONA
OPERA i BONA COGITATIO świadczące, że poku-
som diabelskim chory może przeciwstawić swoje
cnoty i dobre uczynki. Jednakże ogarnia go lęk,
o czym informuje napis TIMEO na opasce otaczają-
cej jego głowę, gdy wzrok jego pada na obszerny
pergamin, który przed nim rozwija szatan. W walce
tej chory nie jest jednak samotny. Z pomocą przy-
chodzi mu kościół i to zarówno walczący (ziemia)
jak i tryumfujący (niebo). Kapłan w szatach litur-
gicznych nachyla się nad nim podając mu wiatyk,
jeden z towarzyszących diakonów trzyma zapaloną
świecę, drugi wręcza ją umierającemu. Pozostali
modlą się. Łącznikiem pomiędzy niebem a ziemią
jest anioł stróż oraz patron chorego. Ci przedsta-
wiciele nieba wymalowani zostali nie wśród świętych
lecz w strefie pierwszej, po obu stronach łoża. W tej
samej strefie przedstawiona jest śmierć z kosą
i klepsydrą. Anioł stróż słowami OCCURRITE
ANGELI DOMINI wypisanymi na wstędze wzywa
chóry anielskie na pomoc, patron zwraca się z tym
do świętych, mówiąc SUBVENITE SANCTI DEI.
W strefie drugiej (intercessio) na obłokach klęczą
chóry anielskie orędujące za konającym oraz święci,
wśród których wyróżnić można umieszczonego na
pierwszym miejscu patrona parafii św. Jana Chrz.,
dalej papieży, królów, zakonników, wyznawców,
dziewice, męczenników. Pośrodku Madonna, patron-
ka dobrej śmierci40. Napis na wstędze świadczy, że
chory wzywa jej wstawiennictwa słowami MARIA
SUCCURRE MISERI MEI IN HORA MORTIS. Maria
wstawia się za nim do Boga mówiąc DOMINE OPEM
FECIT ILLI NUNC. W najwyższej strefie (sądu)
wymalowana została Trójca św. oraz, nieco poniżej
w zasiągu aureoli Ducha świętego, św. Michał uno-
II. 6. Wizja św. Franciszka i bl. Jan z Dukli, poli-
chromia. Olszówka, kościół par.
szący się w pełnej zbroi z wagą sprawiedliwości
w jednej i z mieczem w drugiej ręce.
Napisy „succurrite angeli domini”, „occurrite sancti
Dci” zaczerpnięto z liturgii pogrzebowej, a mianowi-
cie z Commendatio Animae. Zamieszczone tam mo-
dlitwy „in ezpiratione” zwracają się do wszystkich
świętych wymalowanych właśnie w Olszówce, by
zjednoczyli się w modlitwie za konającego. Żywych
w tym celu wzywał rozlegający się według dawnego
zwyczaju dzwon 41.
38 Bellarmin, jw., s. 199—214.
39 jw., S. 220 oraz s. 124—219.
40 k. Kunstle, Ikonographie der chrlstlichen Kunst,
Freiburg 1948, I, s. 206.
41 Rituale Romanorum, V, cap. 7, Venezia 1563. Zwyczaj,
którego zaniechano. We współczesnych rytuałach brak
o tym wzmianki.
49
Jak twierdzi J. Szabłowski, w XIII i XIV w. artyści
w sposób nader prosty przedstawiali dramat walki
dobra i zła: w chwili, gdy dusza opuszcza ciało
zjawia się anioł i szatan i staczają o nią zacięty
bój, a w w. XV, w Ars bene mońendi, umierający
sam zwycięsko walczy na łożu śmierci z demona-
mi, które za pomocą pokus starają się go usidlić;
w końcu anioł unosi jego duszę do Boga.
W przedstawieniu z Olszówki walka odbywa się
w inny sposób. Wśród wielu pokus szatańskich wy-
różnia Bellarmin główne, poświęcając im całe roz-
działy: pokusy przeciwko wierze, nadziei i miłości38.
Jako najlepszy środek na nie, poleca modlitwę
i ostatni sakrament39.
Na posłaniu, na którym spoczywa umierający
widnieją napisy FIDES, SPES, CHARITAS, BONA
OPERA i BONA COGITATIO świadczące, że poku-
som diabelskim chory może przeciwstawić swoje
cnoty i dobre uczynki. Jednakże ogarnia go lęk,
o czym informuje napis TIMEO na opasce otaczają-
cej jego głowę, gdy wzrok jego pada na obszerny
pergamin, który przed nim rozwija szatan. W walce
tej chory nie jest jednak samotny. Z pomocą przy-
chodzi mu kościół i to zarówno walczący (ziemia)
jak i tryumfujący (niebo). Kapłan w szatach litur-
gicznych nachyla się nad nim podając mu wiatyk,
jeden z towarzyszących diakonów trzyma zapaloną
świecę, drugi wręcza ją umierającemu. Pozostali
modlą się. Łącznikiem pomiędzy niebem a ziemią
jest anioł stróż oraz patron chorego. Ci przedsta-
wiciele nieba wymalowani zostali nie wśród świętych
lecz w strefie pierwszej, po obu stronach łoża. W tej
samej strefie przedstawiona jest śmierć z kosą
i klepsydrą. Anioł stróż słowami OCCURRITE
ANGELI DOMINI wypisanymi na wstędze wzywa
chóry anielskie na pomoc, patron zwraca się z tym
do świętych, mówiąc SUBVENITE SANCTI DEI.
W strefie drugiej (intercessio) na obłokach klęczą
chóry anielskie orędujące za konającym oraz święci,
wśród których wyróżnić można umieszczonego na
pierwszym miejscu patrona parafii św. Jana Chrz.,
dalej papieży, królów, zakonników, wyznawców,
dziewice, męczenników. Pośrodku Madonna, patron-
ka dobrej śmierci40. Napis na wstędze świadczy, że
chory wzywa jej wstawiennictwa słowami MARIA
SUCCURRE MISERI MEI IN HORA MORTIS. Maria
wstawia się za nim do Boga mówiąc DOMINE OPEM
FECIT ILLI NUNC. W najwyższej strefie (sądu)
wymalowana została Trójca św. oraz, nieco poniżej
w zasiągu aureoli Ducha świętego, św. Michał uno-
II. 6. Wizja św. Franciszka i bl. Jan z Dukli, poli-
chromia. Olszówka, kościół par.
szący się w pełnej zbroi z wagą sprawiedliwości
w jednej i z mieczem w drugiej ręce.
Napisy „succurrite angeli domini”, „occurrite sancti
Dci” zaczerpnięto z liturgii pogrzebowej, a mianowi-
cie z Commendatio Animae. Zamieszczone tam mo-
dlitwy „in ezpiratione” zwracają się do wszystkich
świętych wymalowanych właśnie w Olszówce, by
zjednoczyli się w modlitwie za konającego. Żywych
w tym celu wzywał rozlegający się według dawnego
zwyczaju dzwon 41.
38 Bellarmin, jw., s. 199—214.
39 jw., S. 220 oraz s. 124—219.
40 k. Kunstle, Ikonographie der chrlstlichen Kunst,
Freiburg 1948, I, s. 206.
41 Rituale Romanorum, V, cap. 7, Venezia 1563. Zwyczaj,
którego zaniechano. We współczesnych rytuałach brak
o tym wzmianki.
49