DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Zadrożny, Tadeusz: Starotestamentowa geneza relacji między twórcami kaplicy Zygmuntowskiej - królem i Berreccim
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0052
46
Tadeusz Zadrożny
Noego, człowieka dzielnie wypełniającego wolę Bożą, Abrahama, wzoru zawierzenia,
Izaaka, przykładu cnót synowskich, Dawida, oddanego całym sercem Panu, i w końcu
Salomona. W jego ujęciu grzech Salomona, przykład błędu prowadzącego do śmierci, ustą-
pił przed wielkością łaski Bożej (por. De magnificentia regis Salomonis 1511 271r). Dzięki
temu Salomon, król Izraela - ziemski obraz Chrystusa, najwyższego monarchy -
w czasach, w których różne ideologie światu chrześcijańskiemu zaczęły narzucać nowe za-
sady i dążyć do przewartościowania utrwalonego systemu cnót, mógł przypomnieć
o tym, że wszelka władza od Boga pochodzi i służyć ma nie sama sobie, lecz wprowadzaniu
ładu na ziemi. Dobre rządy, przynoszące pomyślność ludowi, troska o dobro państwa i bez-
pieczeństwo poddanych, dobrze pojęta wielmożność, której owoce służą dobru wspólnemu
i oddawaniu czci Bogu, głęboka religijność, bojaźń Boża przyczyniająca się do wzrostu cnót
i krzewienia mądrości, wysoce cenione mądrość praktyczna i teoretyczna, szczodrość i wie-
le innych cnót królewskich zostało upostaciowanych w osobie Salomona, któiy dzięki Bożej
łasce doznaje wiecznej i zarazem ziemskiej chwały tak wielkiej, że równej mu nie dostąpił
żaden z królów świata. Wielkość i wspaniałość wzorca skłania do naśladowania, do sięgnię-
cia po chwałę wieczną, najwyższą wedle św. Tomasza z Akwinu nagrodę przewidzianą dla
monarchy.
Dla królów i książąt Salomon był podstawą identyfikacji o wiele głębszej i silniej podbu-
dowującej niż jakieś doraźne ideologizujące źródła, wypływała ona bowiem tyle z żywej
tradycji egzegetycznej, pastoralnej i etycznej, co i z teologiczno-metafizycznych koncepcji
uporządkowanego i zhierarchizowanego świata. Św. Tomasz z Akwinu pouczał w tym du-
chu, że rolą króla jest wzorowanie się na bożym ładzie świata — plan założenia królestwa
odzwierciedla plan założenia świata (O władzy II 2)12(). Wiele słów o ładzie i dobrobycie
zapisano w przekazach podsumowujących czasy panowania Zygmunta I, jak choćby w mo-
wie pogrzebowej Kromera: Zygmunta jednak nie tyle wsławiły wojny, ile pokój, do którego
zawsze dążył. Świadczą o tym tak wielkie bogactwa i dostatki naszych ludzi, tak ożywiony
handel z innymi krajami, tak wielka wspaniałość, by nie powiedzieć przepych, taka wytwor-
ność w budowlach, w jedzeniu, w wyglądzie, w mowie jak też w obyczajach, jakiej nigdy
przed tym królem w Polsce nie było. Świadczą o tym prawa spisane z niemałą starannością,
świadczą rozgłośnie licznie budowane zamki, ozdobne świątynie Boga Najlepszego i Naj-
większego, tak wspaniale i okazale zabudowane gmachami publicznymi i prywatnymi: Kra-
ków, Poznań, Lwów, Warszawa, Lublin, Gdańsk i inne miasta, tak dobrze uprawna i
zaludniona Ruś, Prusy, Litwa i Podole12' . Dalej Kromer snuł opowieść o bogactwie Zyg-
munta, o jego prywatnych skarbach - ma to tym większe znaczenie i tym bardziej jest za-
szczytne, im bardziej haniebną i szpetną było rzeczą, że niektórym królom przed nim niekiedy
brakowało pieniędzy na codzienne wydatki'22. Zygmunt I był obdarzony szczególnym szczę-
ściem - zrodzony z ojca króla, z królewskich przodków, z matki, córki cesarza i siostiy
120 Por. RYŚ, op. cit, s. 46-47, 57-58; TOMASZ z AKWINU św., 0 władzy..., s. 252.
121 KROMER, op. cit., s. 124-125; Stanisława Orzechowskiego w podobnym kontekście wprost wymienia imię Salomona:
Tak więc Zygmunt, jak drugi Salomon Jerozolimski, przyniósł Polakom nie obfitość, lecz taniość złota i srebra. Króla
Salomona chwalono przede wszystkim za to, że przez długotrwały pokój osiągnął taniość złota i srebra w Jerozolimie,
większą niż taniość kamieni. Zygmunt nie tylko dorównuje mu pod tym względem chwałą, ale go przewyższa. Salomona
bowiem owo bogactwo tak oszołomiło, że odwrócił się od Boga ojców swoich. Zygmunt natomiast był do końca bardzo
religijny wśród przeobfitych dostatków i umiarkowany pośród największych bogactw - ORZECHOWSKI, op. cit.,
s. 37; dążeniem do pokoju dorównywał [Zygmunt] królowi Salomonowi, natomiast przewyższał go znacznie wytrwałością
w dobrych zamierzeniach - ibid., s. 39.
122 KROMER, op. cit., s. 125.
Tadeusz Zadrożny
Noego, człowieka dzielnie wypełniającego wolę Bożą, Abrahama, wzoru zawierzenia,
Izaaka, przykładu cnót synowskich, Dawida, oddanego całym sercem Panu, i w końcu
Salomona. W jego ujęciu grzech Salomona, przykład błędu prowadzącego do śmierci, ustą-
pił przed wielkością łaski Bożej (por. De magnificentia regis Salomonis 1511 271r). Dzięki
temu Salomon, król Izraela - ziemski obraz Chrystusa, najwyższego monarchy -
w czasach, w których różne ideologie światu chrześcijańskiemu zaczęły narzucać nowe za-
sady i dążyć do przewartościowania utrwalonego systemu cnót, mógł przypomnieć
o tym, że wszelka władza od Boga pochodzi i służyć ma nie sama sobie, lecz wprowadzaniu
ładu na ziemi. Dobre rządy, przynoszące pomyślność ludowi, troska o dobro państwa i bez-
pieczeństwo poddanych, dobrze pojęta wielmożność, której owoce służą dobru wspólnemu
i oddawaniu czci Bogu, głęboka religijność, bojaźń Boża przyczyniająca się do wzrostu cnót
i krzewienia mądrości, wysoce cenione mądrość praktyczna i teoretyczna, szczodrość i wie-
le innych cnót królewskich zostało upostaciowanych w osobie Salomona, któiy dzięki Bożej
łasce doznaje wiecznej i zarazem ziemskiej chwały tak wielkiej, że równej mu nie dostąpił
żaden z królów świata. Wielkość i wspaniałość wzorca skłania do naśladowania, do sięgnię-
cia po chwałę wieczną, najwyższą wedle św. Tomasza z Akwinu nagrodę przewidzianą dla
monarchy.
Dla królów i książąt Salomon był podstawą identyfikacji o wiele głębszej i silniej podbu-
dowującej niż jakieś doraźne ideologizujące źródła, wypływała ona bowiem tyle z żywej
tradycji egzegetycznej, pastoralnej i etycznej, co i z teologiczno-metafizycznych koncepcji
uporządkowanego i zhierarchizowanego świata. Św. Tomasz z Akwinu pouczał w tym du-
chu, że rolą króla jest wzorowanie się na bożym ładzie świata — plan założenia królestwa
odzwierciedla plan założenia świata (O władzy II 2)12(). Wiele słów o ładzie i dobrobycie
zapisano w przekazach podsumowujących czasy panowania Zygmunta I, jak choćby w mo-
wie pogrzebowej Kromera: Zygmunta jednak nie tyle wsławiły wojny, ile pokój, do którego
zawsze dążył. Świadczą o tym tak wielkie bogactwa i dostatki naszych ludzi, tak ożywiony
handel z innymi krajami, tak wielka wspaniałość, by nie powiedzieć przepych, taka wytwor-
ność w budowlach, w jedzeniu, w wyglądzie, w mowie jak też w obyczajach, jakiej nigdy
przed tym królem w Polsce nie było. Świadczą o tym prawa spisane z niemałą starannością,
świadczą rozgłośnie licznie budowane zamki, ozdobne świątynie Boga Najlepszego i Naj-
większego, tak wspaniale i okazale zabudowane gmachami publicznymi i prywatnymi: Kra-
ków, Poznań, Lwów, Warszawa, Lublin, Gdańsk i inne miasta, tak dobrze uprawna i
zaludniona Ruś, Prusy, Litwa i Podole12' . Dalej Kromer snuł opowieść o bogactwie Zyg-
munta, o jego prywatnych skarbach - ma to tym większe znaczenie i tym bardziej jest za-
szczytne, im bardziej haniebną i szpetną było rzeczą, że niektórym królom przed nim niekiedy
brakowało pieniędzy na codzienne wydatki'22. Zygmunt I był obdarzony szczególnym szczę-
ściem - zrodzony z ojca króla, z królewskich przodków, z matki, córki cesarza i siostiy
120 Por. RYŚ, op. cit, s. 46-47, 57-58; TOMASZ z AKWINU św., 0 władzy..., s. 252.
121 KROMER, op. cit., s. 124-125; Stanisława Orzechowskiego w podobnym kontekście wprost wymienia imię Salomona:
Tak więc Zygmunt, jak drugi Salomon Jerozolimski, przyniósł Polakom nie obfitość, lecz taniość złota i srebra. Króla
Salomona chwalono przede wszystkim za to, że przez długotrwały pokój osiągnął taniość złota i srebra w Jerozolimie,
większą niż taniość kamieni. Zygmunt nie tylko dorównuje mu pod tym względem chwałą, ale go przewyższa. Salomona
bowiem owo bogactwo tak oszołomiło, że odwrócił się od Boga ojców swoich. Zygmunt natomiast był do końca bardzo
religijny wśród przeobfitych dostatków i umiarkowany pośród największych bogactw - ORZECHOWSKI, op. cit.,
s. 37; dążeniem do pokoju dorównywał [Zygmunt] królowi Salomonowi, natomiast przewyższał go znacznie wytrwałością
w dobrych zamierzeniach - ibid., s. 39.
122 KROMER, op. cit., s. 125.