DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Gładkowska, Ewa: Robert Budzinski - grafik, malarz, literat z Prus Wschodnich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0281
271
EWA GŁADKOWSKA
Olsztyn, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Robert Budziński - grafik, malarz, literat
z Prus Wschodnich*
Robert Budziński, artysta urodzony 5 kwietnia 1874 r. w Klein-Schlafken (dziś Sławka
Mała) pod Nidzicą był w latach 20. i 30. XX w. twórcą popularnym i docenionym, szcze-
gólnym uznaniem cieszyły się jego grafiki1. W Królewcu spędził najbardziej twórcze lata
życia. Sylwetka tego mało znanego w Polsce artysty zasługuje na przedstawienie zarówno
ze względu na poziom artystyczny jego dzieł, jak i rolę jaką pełnił w życiu artystycznym
Prus Wschodnich2. Jego twórczość i życie stanowią element spuścizny kulturowej odzie-
dziczonej przez Polskę, Litwę i Rosję.
Historia jego życia i twórczości jest przykładem artis et vitae nacechowanej w sposób
szczególny balastem wydarzeń XX w. Jest też komentarzem do historii kultury, szczegól-
nie do prężnego w historii Niemiec ruchu młodzieżowego Wandervogel, który z kolei jest
częścią ogromnego przewrotu światopoglądowego na przełomie XIX i XX w. i określane-
go w Niemczech jako Lebensreform3. Droga twórcza Budzińskiego została wyznaczona
*Publikowany przeze mnie materiał jest wynikiem części badań przeprowadzonych jesienią 2004 r. w Marburgu dzięki
stypendium Herder-lnstitut.
1 Artysta, z niewiadomych powodów, sam podawał błędną datę urodzin, została ona powtórzona np. w AltpreuBische
Biographie, gdzie autor biogramu podał datę urodzenia - 1876 r. Zob. C. WUNSCH, Budzinski Robert, [w:] Alt-
preuBische Biographie, Hrsg. Kurt Forstreuter, Fritz Gause, N. G. Elwert Verlag, Marburg 1975, s. 877.
2 Znalazłam jedynie wzmianki na jego temat. Olsztyński publicysta Jan Chłosta określił go jako malarza odkrywającego
urok Mazur oraz malarza kwiatów i kobiet. J. CHŁOSTA, Bekannte Persónlichkeiten aus dem Kalender, "Allensteiner
Heimatbrief" 50. Jhg. 1998, Nr 225, s. 48. Robert Traba wspominał w swych wypowiedziach o Robercie Budzińskim,
podkreślając jego udział w tworzeniu mitu Prus Wschodnich. Już po napisaniu mojego tekstu ukazała się wydana przez
Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w styczniu 2005 r. książka R. TRABY, „ Wschodniopru-
skość". Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec (Poznań-Warszawa). Została tu przywołana
kilkakrotnie postać Roberta Budzińskiego. Autor Wschodniopruskości podkreślił specyfikę kształtowania wizerunku
krajobrazu Prus Wschodnich przez tego artystę, jednocześnie akcentując jego wkład w kształtowanie tożsamości zbio-
rowej tego obszaru (s. 227-231). W r. 1994 w sali wystaw nidzickiego zamku można było obejrzeć wystawę grafik i
akwarel Budzińskiego. Zorganizowały ją niemieckie organizacje byłych mieszkańców powiatu nidzickiego: Związek
Ziomkostwa Prus Wschodnich w Hamburgu, Wspólnota Okręgu Nidzica i Nidzickie Towarzystwo Mniejszości Nie-
mieckiej. Wśród wystawionych prac był tylko jeden oryginał, pozostałe zaś były jedynie kserokopiami grafik i akwarel.
3 Tłumaczenie dosłowne tego określenia jako „reforma życia" wydaje się tu niezręczne. Zawarta została w tym określe-
niu zmiana nastawienia do życia będąca reakcją na obyczajowość, industrializację wilhelmińskich Niemiec. W dalszej
części tekstu używam tłumaczenia opisowego tej nazwy lub posługuję się niemieckim określeniem, którego sens tu
przedstawiłam. Polski germanista prof. Kunicki z Uniwersytetu Wrocławskiego posługuje się w tym wypadku określe-
niem „reforma życia" lub „reforma najważniejszych dziedzin życia".
EWA GŁADKOWSKA
Olsztyn, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Robert Budziński - grafik, malarz, literat
z Prus Wschodnich*
Robert Budziński, artysta urodzony 5 kwietnia 1874 r. w Klein-Schlafken (dziś Sławka
Mała) pod Nidzicą był w latach 20. i 30. XX w. twórcą popularnym i docenionym, szcze-
gólnym uznaniem cieszyły się jego grafiki1. W Królewcu spędził najbardziej twórcze lata
życia. Sylwetka tego mało znanego w Polsce artysty zasługuje na przedstawienie zarówno
ze względu na poziom artystyczny jego dzieł, jak i rolę jaką pełnił w życiu artystycznym
Prus Wschodnich2. Jego twórczość i życie stanowią element spuścizny kulturowej odzie-
dziczonej przez Polskę, Litwę i Rosję.
Historia jego życia i twórczości jest przykładem artis et vitae nacechowanej w sposób
szczególny balastem wydarzeń XX w. Jest też komentarzem do historii kultury, szczegól-
nie do prężnego w historii Niemiec ruchu młodzieżowego Wandervogel, który z kolei jest
częścią ogromnego przewrotu światopoglądowego na przełomie XIX i XX w. i określane-
go w Niemczech jako Lebensreform3. Droga twórcza Budzińskiego została wyznaczona
*Publikowany przeze mnie materiał jest wynikiem części badań przeprowadzonych jesienią 2004 r. w Marburgu dzięki
stypendium Herder-lnstitut.
1 Artysta, z niewiadomych powodów, sam podawał błędną datę urodzin, została ona powtórzona np. w AltpreuBische
Biographie, gdzie autor biogramu podał datę urodzenia - 1876 r. Zob. C. WUNSCH, Budzinski Robert, [w:] Alt-
preuBische Biographie, Hrsg. Kurt Forstreuter, Fritz Gause, N. G. Elwert Verlag, Marburg 1975, s. 877.
2 Znalazłam jedynie wzmianki na jego temat. Olsztyński publicysta Jan Chłosta określił go jako malarza odkrywającego
urok Mazur oraz malarza kwiatów i kobiet. J. CHŁOSTA, Bekannte Persónlichkeiten aus dem Kalender, "Allensteiner
Heimatbrief" 50. Jhg. 1998, Nr 225, s. 48. Robert Traba wspominał w swych wypowiedziach o Robercie Budzińskim,
podkreślając jego udział w tworzeniu mitu Prus Wschodnich. Już po napisaniu mojego tekstu ukazała się wydana przez
Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w styczniu 2005 r. książka R. TRABY, „ Wschodniopru-
skość". Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec (Poznań-Warszawa). Została tu przywołana
kilkakrotnie postać Roberta Budzińskiego. Autor Wschodniopruskości podkreślił specyfikę kształtowania wizerunku
krajobrazu Prus Wschodnich przez tego artystę, jednocześnie akcentując jego wkład w kształtowanie tożsamości zbio-
rowej tego obszaru (s. 227-231). W r. 1994 w sali wystaw nidzickiego zamku można było obejrzeć wystawę grafik i
akwarel Budzińskiego. Zorganizowały ją niemieckie organizacje byłych mieszkańców powiatu nidzickiego: Związek
Ziomkostwa Prus Wschodnich w Hamburgu, Wspólnota Okręgu Nidzica i Nidzickie Towarzystwo Mniejszości Nie-
mieckiej. Wśród wystawionych prac był tylko jeden oryginał, pozostałe zaś były jedynie kserokopiami grafik i akwarel.
3 Tłumaczenie dosłowne tego określenia jako „reforma życia" wydaje się tu niezręczne. Zawarta została w tym określe-
niu zmiana nastawienia do życia będąca reakcją na obyczajowość, industrializację wilhelmińskich Niemiec. W dalszej
części tekstu używam tłumaczenia opisowego tej nazwy lub posługuję się niemieckim określeniem, którego sens tu
przedstawiłam. Polski germanista prof. Kunicki z Uniwersytetu Wrocławskiego posługuje się w tym wypadku określe-
niem „reforma życia" lub „reforma najważniejszych dziedzin życia".