DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Gładkowska, Ewa: Robert Budzinski - grafik, malarz, literat z Prus Wschodnich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0282
272
Ewa Gładkowska
przez historię, a życie związane było z miejscami należącymi po 1945 r. do Polski, Rosji
i Litwy. Budzinski to artysta, u którego na plan pierwszy wysuwa się oczarowanie wschod-
niopruskością, w sposób szczególny przez niego przetworzoną. Jego inspiracją były
przede wszystkim krajobrazy Prus Wschodnich, genius loci tego regionu. Nie jest on jed-
nak z tego powodu tak znany jak np. artyści skupieni w kolonii artystycznej w Nidzie,
którzy krajobraz Mierzei Kurońskiej i Wybrzeża Sambijskiego przetworzyli w duchu nie-
mieckiej moderny. Jakkolwiek miał Budzinski kontakty z „Worpswedą Północy"4, daleko
mu do sławy Maxa Pechsteina czy Ernsta Mollenhauera. Nie pokazuje on jednak odważ-
nych i oryginalnych rozwiązań malarskich, chociaż nie można mu odmówić eksperymen-
tatorskich działań w zakresie nowatorskich zastosowań technik graficznych w celu
uzyskania nowych efektów artystycznych. Całe życie unikał wielkich centrów kultural-
nych, środowisk związanych z krytyką artystyczną. Mimo obcego mu brylowania na salo-
nach, już w latach dwudziestych zaczęto go cenić jako grafika. Najbardziej interesujące
tematycznie i oryginalne technicznie grafiki pochodzą z lat 1916-1930. Drukowane były
głównie w liczącym się piśmie "Kunstwart", założonym przez Ferdinanda Avenariusa5
oraz w królewieckim wydawnictwie Riesemanna i Lintalera, a później w drezdeńskim
wydawnictwie Reissnera.
Artysta, określony przez Carla Graeplera, autora katalogu wystawy grafik Budzińskie-
go, jako jeden z najbardziej godnych uwagi artystów Prus Wschodnich pierwszej połowy
XX w.6 Nestor malarzy olsztyńskich Hieronim Skurpski twierdzi, że nazwisko Budzińskie-
go było znane przed wojną w polskich kręgach artystycznych, a sam Skurpski urodzony
nieopodal miejsca urodzenia wschodniopruskiego artysty, ale wzrastający już w istniejącej
tu od roku 1920 państwowości polskiej, w latach 30. znał grafiki Budzińskiego7.
Robert Budzinski, grafik, malarz, literat był najstarszym z trzynaściorga dzieci w rodzinie
nauczyciela, a później dyrektora szkoły Andreasa Michaela Budzińskiego i jego żony Marii
Johanny Augusty. W biografii artysty podkreśla się fakt, że prawdopodobnie jego dziad lub
pradziad był pasterzem owiec na Mazowszu. Językiem polskim posługiwali się jeszcze jego
rodzice, natomiast artysta już go nie znał8. Skromne warunki życia nie stanęły na przeszkodzie
w uzyskaniu wykształcenia (pomogły w tym liczne stypendia i nagrody). Studia artystyczne
w zakresie malarstwa i grafiki odbył w Akademiach Sztuki w Królewcu i w Berlinie. O cza-
sach berlińskich niewiele wiemy, natomiast atmosferę studiów uczelni królewieckiej przybliża
nam żartobliwa, pełna dystansu i ironii wobec własnej osoby autobiografia9. Nauczycielem
4 Określenie Nidy w książce Kunstlerkolonien in Europa. In Zeichen der Ebene und des Himmels (Hrsg. Ulrich Gros-
smann, Numberg 2001, s. 213).
5 Avenarius odegrał w Lebensreform ogromną rolę. Założone przez niego w 1887 r. w Dreźnie pismo "Kunstwart"
przedstawiało osiągnięcia wszystkich dziedzin sztuki w dobie formułowania się nowej postawy wobec życia. Założona
przez Avenariusa organizacja Dtirrerbund skupiała duchownych, nauczycieli, uczniów, studentów, literatów i artystów,
którym przyświecała idea tworzenia etycznej kultury. Więcej na ten temat zob. G. KRATZSCH, Ferdinand Avenarius
und die Bewegung fur eine ethische Kultur, [w:] K. Buchholz, R. Latocha, H. Peckmann, K. Wolbert (Hrsg.), Die
Lebensreform. Entwurfe zur Neugestaltung von Leben und Kunst urn 1900, Bd. I, Darmstadt 2001, s. 97-102.
6 Katalog towarzyszący wystawie z 1977 r. w Marburskim Uniwersyteckim Muzeum Sztuki i Historii Kultury (Mar-
burger Universitatsmuseum fur Kunst und Kulturgeschichte), C. GRAEPLER, Druckgraphik von Robert Budzinski,
Marburg 1977, s. 8.
7 Rozmowa autorki z Hieronimem Skurpskim 30.09.2004.
8 GRAEPLER, op. cit., s. 9.
9 Autobiografia Budzińskiego ukazała się pt. Robert Budzinski w "Westermanns Monatshefte", Bd. 147, Heft 879, 74.
Jhrg. 1929, Braunschweig 1929. Została ona dołączona m.in. do katalogu Carla Graeplera (s. 11-16). Do tego tekstu
autobiografii odwołuję się w dalszej części pracy.
Ewa Gładkowska
przez historię, a życie związane było z miejscami należącymi po 1945 r. do Polski, Rosji
i Litwy. Budzinski to artysta, u którego na plan pierwszy wysuwa się oczarowanie wschod-
niopruskością, w sposób szczególny przez niego przetworzoną. Jego inspiracją były
przede wszystkim krajobrazy Prus Wschodnich, genius loci tego regionu. Nie jest on jed-
nak z tego powodu tak znany jak np. artyści skupieni w kolonii artystycznej w Nidzie,
którzy krajobraz Mierzei Kurońskiej i Wybrzeża Sambijskiego przetworzyli w duchu nie-
mieckiej moderny. Jakkolwiek miał Budzinski kontakty z „Worpswedą Północy"4, daleko
mu do sławy Maxa Pechsteina czy Ernsta Mollenhauera. Nie pokazuje on jednak odważ-
nych i oryginalnych rozwiązań malarskich, chociaż nie można mu odmówić eksperymen-
tatorskich działań w zakresie nowatorskich zastosowań technik graficznych w celu
uzyskania nowych efektów artystycznych. Całe życie unikał wielkich centrów kultural-
nych, środowisk związanych z krytyką artystyczną. Mimo obcego mu brylowania na salo-
nach, już w latach dwudziestych zaczęto go cenić jako grafika. Najbardziej interesujące
tematycznie i oryginalne technicznie grafiki pochodzą z lat 1916-1930. Drukowane były
głównie w liczącym się piśmie "Kunstwart", założonym przez Ferdinanda Avenariusa5
oraz w królewieckim wydawnictwie Riesemanna i Lintalera, a później w drezdeńskim
wydawnictwie Reissnera.
Artysta, określony przez Carla Graeplera, autora katalogu wystawy grafik Budzińskie-
go, jako jeden z najbardziej godnych uwagi artystów Prus Wschodnich pierwszej połowy
XX w.6 Nestor malarzy olsztyńskich Hieronim Skurpski twierdzi, że nazwisko Budzińskie-
go było znane przed wojną w polskich kręgach artystycznych, a sam Skurpski urodzony
nieopodal miejsca urodzenia wschodniopruskiego artysty, ale wzrastający już w istniejącej
tu od roku 1920 państwowości polskiej, w latach 30. znał grafiki Budzińskiego7.
Robert Budzinski, grafik, malarz, literat był najstarszym z trzynaściorga dzieci w rodzinie
nauczyciela, a później dyrektora szkoły Andreasa Michaela Budzińskiego i jego żony Marii
Johanny Augusty. W biografii artysty podkreśla się fakt, że prawdopodobnie jego dziad lub
pradziad był pasterzem owiec na Mazowszu. Językiem polskim posługiwali się jeszcze jego
rodzice, natomiast artysta już go nie znał8. Skromne warunki życia nie stanęły na przeszkodzie
w uzyskaniu wykształcenia (pomogły w tym liczne stypendia i nagrody). Studia artystyczne
w zakresie malarstwa i grafiki odbył w Akademiach Sztuki w Królewcu i w Berlinie. O cza-
sach berlińskich niewiele wiemy, natomiast atmosferę studiów uczelni królewieckiej przybliża
nam żartobliwa, pełna dystansu i ironii wobec własnej osoby autobiografia9. Nauczycielem
4 Określenie Nidy w książce Kunstlerkolonien in Europa. In Zeichen der Ebene und des Himmels (Hrsg. Ulrich Gros-
smann, Numberg 2001, s. 213).
5 Avenarius odegrał w Lebensreform ogromną rolę. Założone przez niego w 1887 r. w Dreźnie pismo "Kunstwart"
przedstawiało osiągnięcia wszystkich dziedzin sztuki w dobie formułowania się nowej postawy wobec życia. Założona
przez Avenariusa organizacja Dtirrerbund skupiała duchownych, nauczycieli, uczniów, studentów, literatów i artystów,
którym przyświecała idea tworzenia etycznej kultury. Więcej na ten temat zob. G. KRATZSCH, Ferdinand Avenarius
und die Bewegung fur eine ethische Kultur, [w:] K. Buchholz, R. Latocha, H. Peckmann, K. Wolbert (Hrsg.), Die
Lebensreform. Entwurfe zur Neugestaltung von Leben und Kunst urn 1900, Bd. I, Darmstadt 2001, s. 97-102.
6 Katalog towarzyszący wystawie z 1977 r. w Marburskim Uniwersyteckim Muzeum Sztuki i Historii Kultury (Mar-
burger Universitatsmuseum fur Kunst und Kulturgeschichte), C. GRAEPLER, Druckgraphik von Robert Budzinski,
Marburg 1977, s. 8.
7 Rozmowa autorki z Hieronimem Skurpskim 30.09.2004.
8 GRAEPLER, op. cit., s. 9.
9 Autobiografia Budzińskiego ukazała się pt. Robert Budzinski w "Westermanns Monatshefte", Bd. 147, Heft 879, 74.
Jhrg. 1929, Braunschweig 1929. Została ona dołączona m.in. do katalogu Carla Graeplera (s. 11-16). Do tego tekstu
autobiografii odwołuję się w dalszej części pracy.