DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Janicki, Marek A.: Inskrypcje fryzów Kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0137
131
MAREK A. JANICKI
Uniwersytet Warszawski, Instytut Historyczny
Inskrypcje fryzów Kaplicy Zygmuntowskiej*
Inskrypcje na zewnętrznych i wewnętrznych fryzach Kaplicy Zygmuntowskiej nawią-
zujące do antycznej tradycji napisów na budowlach publicznych (tituli operum loco-
rumque publicorum) są, najogólniej mówiąc, manifestacją religijnych przekonań
fundatora a zarazem idei (także dynastyczno-politycznych), które samej fundacji przy-
świecały. Wizualną oraz informacyjną efektywność zapewnia im, jak i innym tego rodzaju
napisom, zastosowanie wielkiego modułu kapitały, wzorowanej na rzymskiej scriptura
monumentalis (zwanej także capitalis quadrata). Pismo to, kute stosunkowo głęboko, jest
bowiem łatwo dostrzegalne i czytelne, czy to ze znacznej odległości, czy też przy niedo-
statecznym oświetleniu wnętrza - tym łatwiej zresztą, jeśli bruzda liternicza zostanie
skontrastowana z kolorem kamienia, albo poprzez jej wyzłocenie, albo zabarwienie czer-
wienią lub czernią1.
Napisy na fryzach zewnętrznych kaplicy odkuto w r. 1520, gdy wykańczano rzeźbiar-
ską okładzinę jej zewnętrznych ścian - co poświadcza data umieszczona na krótkim fryzie
wschodnim2. Należą więc one do początkowej fazy wznoszenia budowli i są właściwie
współczesne napisom z królewskiego sarkofagu ustawionego niedługo przedtem w kryp-
cie Kaplicy3 oraz inskrypcjom królewskiego dzwonu „Zygmunta"4. Napisy na fryzach
wewnętrznych odkuł Berrecci podczas ostatnich prac wykończeniowych w r. 15335.
* Niniejsza wypowiedź nie pretenduje do wyczerpania całej złożonej problematyki sygnalizowanej w tytule, a ma przede
wszystkim charakter uwag, które autor chciałby poddać pod rozwagę.
1 Por. K. KRÓLCZYK, J. TRYNKOWSKI, Inskrypcje łacińskie, [w:] Yademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu.
Źródłoznawstwo starożytności klasycznej. Praca zbiorowa, red. E. Wipszycka, wyd. II zmienione, t. I/II, Warszawa
2001, s. 187, 212-216; J. KOLENDO, J. ŻELAZOWSKI, współpraca E. BUNSCH, Teksty i pomniki. Zarys epigrafiki
łacińskiej okresu Cesarstwa Rzymskiego, red. J. Kolendo, Warszawa 2003, s. 95, 126-127.
2 Zob. S. MOSSAKOWSKI, Kiedy, jak i przez kogo wznoszona była i dekorowana kaplica Zygmuntowska, „Kwartalnik
Architektury i Urbanistyki", 39, 1994, z. 2, s. 90-92. Por. rysunki przedstawiające zach. i pd. elewację Kaplicy [w:] L.
KALINOWSKI, Treści artystyczne i ideowe Kaplicy Zygmuntowskiej, „Studia do dziejów Wawelu", II, 1960, s. 12-13,
ryc. 5-6.
3 Por. K. ESTREICHER, Szkice o Berreccim, „Rocznik Krakowski", 43, 1972, s. 57-60; M. JANICKI, Tabliczki tru-
mienne i epitafia na sarkofagach królewskich (1519-1596), „Studia Waweliana", VIII, 1999, s. 152-153.Wszystkie
inskrypcje Kaplicy wymagają odrębnej szczegółowej analizy epigraficznej. W przypadku napisów z sarkofagu, a zwłasz-
cza z fryzów zewnętrznych i „sygnatury" Berrecciego w latarni, zwraca uwagę nie tylko kształt samej kapitały, ale
i dywizorów.
4 Zob. A. BOCHNAK, Mecenat Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia do dziejów Wawelu",
II, 1960, s. 148.
5 Wypłatę za tę pracę otrzymał 26 lipca 1533 r., a więc po poświęceniu Kaplicy. Można jednak sądzić, że napisy były
gotowe już na uroczystość w dniu 8 czerwca 1533 r. (zob. MOSSAKOWSKI, op. cit., s. 126).
MAREK A. JANICKI
Uniwersytet Warszawski, Instytut Historyczny
Inskrypcje fryzów Kaplicy Zygmuntowskiej*
Inskrypcje na zewnętrznych i wewnętrznych fryzach Kaplicy Zygmuntowskiej nawią-
zujące do antycznej tradycji napisów na budowlach publicznych (tituli operum loco-
rumque publicorum) są, najogólniej mówiąc, manifestacją religijnych przekonań
fundatora a zarazem idei (także dynastyczno-politycznych), które samej fundacji przy-
świecały. Wizualną oraz informacyjną efektywność zapewnia im, jak i innym tego rodzaju
napisom, zastosowanie wielkiego modułu kapitały, wzorowanej na rzymskiej scriptura
monumentalis (zwanej także capitalis quadrata). Pismo to, kute stosunkowo głęboko, jest
bowiem łatwo dostrzegalne i czytelne, czy to ze znacznej odległości, czy też przy niedo-
statecznym oświetleniu wnętrza - tym łatwiej zresztą, jeśli bruzda liternicza zostanie
skontrastowana z kolorem kamienia, albo poprzez jej wyzłocenie, albo zabarwienie czer-
wienią lub czernią1.
Napisy na fryzach zewnętrznych kaplicy odkuto w r. 1520, gdy wykańczano rzeźbiar-
ską okładzinę jej zewnętrznych ścian - co poświadcza data umieszczona na krótkim fryzie
wschodnim2. Należą więc one do początkowej fazy wznoszenia budowli i są właściwie
współczesne napisom z królewskiego sarkofagu ustawionego niedługo przedtem w kryp-
cie Kaplicy3 oraz inskrypcjom królewskiego dzwonu „Zygmunta"4. Napisy na fryzach
wewnętrznych odkuł Berrecci podczas ostatnich prac wykończeniowych w r. 15335.
* Niniejsza wypowiedź nie pretenduje do wyczerpania całej złożonej problematyki sygnalizowanej w tytule, a ma przede
wszystkim charakter uwag, które autor chciałby poddać pod rozwagę.
1 Por. K. KRÓLCZYK, J. TRYNKOWSKI, Inskrypcje łacińskie, [w:] Yademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu.
Źródłoznawstwo starożytności klasycznej. Praca zbiorowa, red. E. Wipszycka, wyd. II zmienione, t. I/II, Warszawa
2001, s. 187, 212-216; J. KOLENDO, J. ŻELAZOWSKI, współpraca E. BUNSCH, Teksty i pomniki. Zarys epigrafiki
łacińskiej okresu Cesarstwa Rzymskiego, red. J. Kolendo, Warszawa 2003, s. 95, 126-127.
2 Zob. S. MOSSAKOWSKI, Kiedy, jak i przez kogo wznoszona była i dekorowana kaplica Zygmuntowska, „Kwartalnik
Architektury i Urbanistyki", 39, 1994, z. 2, s. 90-92. Por. rysunki przedstawiające zach. i pd. elewację Kaplicy [w:] L.
KALINOWSKI, Treści artystyczne i ideowe Kaplicy Zygmuntowskiej, „Studia do dziejów Wawelu", II, 1960, s. 12-13,
ryc. 5-6.
3 Por. K. ESTREICHER, Szkice o Berreccim, „Rocznik Krakowski", 43, 1972, s. 57-60; M. JANICKI, Tabliczki tru-
mienne i epitafia na sarkofagach królewskich (1519-1596), „Studia Waweliana", VIII, 1999, s. 152-153.Wszystkie
inskrypcje Kaplicy wymagają odrębnej szczegółowej analizy epigraficznej. W przypadku napisów z sarkofagu, a zwłasz-
cza z fryzów zewnętrznych i „sygnatury" Berrecciego w latarni, zwraca uwagę nie tylko kształt samej kapitały, ale
i dywizorów.
4 Zob. A. BOCHNAK, Mecenat Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia do dziejów Wawelu",
II, 1960, s. 148.
5 Wypłatę za tę pracę otrzymał 26 lipca 1533 r., a więc po poświęceniu Kaplicy. Można jednak sądzić, że napisy były
gotowe już na uroczystość w dniu 8 czerwca 1533 r. (zob. MOSSAKOWSKI, op. cit., s. 126).