DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Morka, Mieczysław: Kaplica Zygmuntowska: król Salomon - princeps fundator
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0085
Kaplica Zygmuntowska. Król Salomon - princeps fundator
79
godności monarszej Zygmunt I, który w 1515 r. po zjeździe wiedeńskim pisał, że cesarz
Maksymilian będzie obecnie jego przyjacielem i bratem serdecznym^, wprowadziłby oso-
bę sługi jako biblijnego poprzednika na tronie. Charakter sprawowanej godności oraz sza-
cunek, jakim zarówno Jan, jak i Seweryn Boner darzyli władcę, jest czytelny m.in.
w tytulaturze rejestru wydatków świętego majestatu królewskiego81. Nawet Barbara Za-
polya w listach do małżonka podpisywała się: Waszego świętego Majestatu uniżona sługa
Barbara Królowa82.
Starotestamentowi monarchowie
Inną przesłanką uzasadniającą umieszczenie po obu stronach stalli tond z Dawidem
i Salomonem (il. 9), było to, że budowla służyła jako prywatna kaplica królewska. Zygmunt I
modląc się rozmyślał nie tylko o sprawach eschatologicznych, lecz i o problemach związa-
nych ze sprawowaniem władzy. W chwilach trudnych dla państwa, wzorem starotestamen-
towych monarchów, samotnie prosił Boga o odwrócenie nieszczęścia. We wstępnym
wykładzie do prowadzonych na uniwersytecie krakowskim w 1501 r. zajęć z Polityki Ary-
stotelesa zatytułowanym: Traktat na temat nowo kreowanych władców ułożony na podsta-
wie ksiąg „Polityki", Stanisław z Dąbrówki pisał m.in.: „serce króla jest w ręku Boga".
Jeśli się on waha i czegoś się lęka, sam pozna w sercu swoim, czy królestwu grozi już jakieś
niebezpieczeństwo i jakie ono, a także za jakie grzechy Bóg zsyła karę najego królestwo, jak
to się na przykład działo w czasach Dawida czy innych świętych królów, a gdy król sam
jeden się wówczas modlił, zło ustępowało83. W ikonograficznych przekazach z połowy XV
i początków XVI w. powstałych na zlecenie panujących, często można spotkać modlącego
się starotestamentowego monarchę Dawida. Scenę Modlitwy Dawida zawiera jedna z mi-
niatur w wykonanej w latach 1489-1490 we Florencji, trzytomowej Biblii króla Macieja
Korwina. Na pierwszym planie - modlący się stary, brodaty król Izraela Dawid, a w oddali,
pod murami Jerozolimy, zwyciężający Goliata młodzieńczy Dawid oraz uciekające oddziały
Filistynów. Na drugim, bliższym planie, w pejzażu grupa trzech osób. Król Węgier w koro-
nie na głowie, dzierżący berło, jako „nowy Dawid", wskazuje wyciągniętą ręką, towarzyszą-
cemu mu władcy Francji Ludwikowi XI - i być może swojej żonie Beatrycze Aragońskiej
córce króla Neapolu - na zwycięstwo chrześcijan nad muzułmanami, czyli króla Macieja
nad Turkami. U dołu w bordiurze, Samuel namaszcza Dawida na króla Izraela84. Znajdujący
się w przeciwnej sytuacji po klęsce bukowińskiej, aniżeli węgierski monarcha, która wzmo-
gła najazdy Tatarów na ziemie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego85, o odwrócenie
nieszczęścia modli się samotnie na jednej z miniatur fundowanego przez siebie mszału,
młody, rycerski „nowy Dawid" - król Jan Olbracht (il. 26), brat i poprzednik Zygmunta I86.
80 M. BISKUP, Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI wieku. U źródeł sekularyzacji Prus Krzyżac-
kich, Olsztyn 1983, s. 466.
81 E. ŁASZCZYŃSKA, Rachunki budowy zamku królewskiego 1535, Kraków 1952, s. V.
82 B. PRZYBYSZEWSKI, Barbara Zapolya Królowa Polski 1512-1515, Łańcut 2000, s. 89, I12 i 146.
83 STANISŁAW z DĄBRÓWKI, Traktat na temat nowo kreowanych władców ułożony na podstawie ksiąg „Polityki",
[w:] Filozofia i myśl społeczna X1I1-XVI wieku, opr. J. Domański, Warszawa 1978, s. 288-289.
84 A. GARZELLI, Miniatura jiorentina del Rinascimento (1440-1525): un primo censimento, Firenze t. 1, s. 303-304,
t. 2, il. XVI, pl. 12.
85 J. SZUJSKI, Historii polskiej treściwie opowiedzianej ksiąg dwanaście, Warszawa 1889, s. 156.
86 Z. ROZANOW, Gnieźnieński kodeks Olbrachta, „Studia Renesansowe" t. 4, Wrocław 1964, s. 463-465, jako pierw-
sza zwróciła uwagę na taką możliwość interpretacji.
79
godności monarszej Zygmunt I, który w 1515 r. po zjeździe wiedeńskim pisał, że cesarz
Maksymilian będzie obecnie jego przyjacielem i bratem serdecznym^, wprowadziłby oso-
bę sługi jako biblijnego poprzednika na tronie. Charakter sprawowanej godności oraz sza-
cunek, jakim zarówno Jan, jak i Seweryn Boner darzyli władcę, jest czytelny m.in.
w tytulaturze rejestru wydatków świętego majestatu królewskiego81. Nawet Barbara Za-
polya w listach do małżonka podpisywała się: Waszego świętego Majestatu uniżona sługa
Barbara Królowa82.
Starotestamentowi monarchowie
Inną przesłanką uzasadniającą umieszczenie po obu stronach stalli tond z Dawidem
i Salomonem (il. 9), było to, że budowla służyła jako prywatna kaplica królewska. Zygmunt I
modląc się rozmyślał nie tylko o sprawach eschatologicznych, lecz i o problemach związa-
nych ze sprawowaniem władzy. W chwilach trudnych dla państwa, wzorem starotestamen-
towych monarchów, samotnie prosił Boga o odwrócenie nieszczęścia. We wstępnym
wykładzie do prowadzonych na uniwersytecie krakowskim w 1501 r. zajęć z Polityki Ary-
stotelesa zatytułowanym: Traktat na temat nowo kreowanych władców ułożony na podsta-
wie ksiąg „Polityki", Stanisław z Dąbrówki pisał m.in.: „serce króla jest w ręku Boga".
Jeśli się on waha i czegoś się lęka, sam pozna w sercu swoim, czy królestwu grozi już jakieś
niebezpieczeństwo i jakie ono, a także za jakie grzechy Bóg zsyła karę najego królestwo, jak
to się na przykład działo w czasach Dawida czy innych świętych królów, a gdy król sam
jeden się wówczas modlił, zło ustępowało83. W ikonograficznych przekazach z połowy XV
i początków XVI w. powstałych na zlecenie panujących, często można spotkać modlącego
się starotestamentowego monarchę Dawida. Scenę Modlitwy Dawida zawiera jedna z mi-
niatur w wykonanej w latach 1489-1490 we Florencji, trzytomowej Biblii króla Macieja
Korwina. Na pierwszym planie - modlący się stary, brodaty król Izraela Dawid, a w oddali,
pod murami Jerozolimy, zwyciężający Goliata młodzieńczy Dawid oraz uciekające oddziały
Filistynów. Na drugim, bliższym planie, w pejzażu grupa trzech osób. Król Węgier w koro-
nie na głowie, dzierżący berło, jako „nowy Dawid", wskazuje wyciągniętą ręką, towarzyszą-
cemu mu władcy Francji Ludwikowi XI - i być może swojej żonie Beatrycze Aragońskiej
córce króla Neapolu - na zwycięstwo chrześcijan nad muzułmanami, czyli króla Macieja
nad Turkami. U dołu w bordiurze, Samuel namaszcza Dawida na króla Izraela84. Znajdujący
się w przeciwnej sytuacji po klęsce bukowińskiej, aniżeli węgierski monarcha, która wzmo-
gła najazdy Tatarów na ziemie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego85, o odwrócenie
nieszczęścia modli się samotnie na jednej z miniatur fundowanego przez siebie mszału,
młody, rycerski „nowy Dawid" - król Jan Olbracht (il. 26), brat i poprzednik Zygmunta I86.
80 M. BISKUP, Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI wieku. U źródeł sekularyzacji Prus Krzyżac-
kich, Olsztyn 1983, s. 466.
81 E. ŁASZCZYŃSKA, Rachunki budowy zamku królewskiego 1535, Kraków 1952, s. V.
82 B. PRZYBYSZEWSKI, Barbara Zapolya Królowa Polski 1512-1515, Łańcut 2000, s. 89, I12 i 146.
83 STANISŁAW z DĄBRÓWKI, Traktat na temat nowo kreowanych władców ułożony na podstawie ksiąg „Polityki",
[w:] Filozofia i myśl społeczna X1I1-XVI wieku, opr. J. Domański, Warszawa 1978, s. 288-289.
84 A. GARZELLI, Miniatura jiorentina del Rinascimento (1440-1525): un primo censimento, Firenze t. 1, s. 303-304,
t. 2, il. XVI, pl. 12.
85 J. SZUJSKI, Historii polskiej treściwie opowiedzianej ksiąg dwanaście, Warszawa 1889, s. 156.
86 Z. ROZANOW, Gnieźnieński kodeks Olbrachta, „Studia Renesansowe" t. 4, Wrocław 1964, s. 463-465, jako pierw-
sza zwróciła uwagę na taką możliwość interpretacji.