DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Morka, Mieczysław: Kaplica Zygmuntowska: król Salomon - princeps fundator
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0088
82
Mieczysław Morka
W czasach renesansu, wraz z ogromnym zainteresowaniem kulturą antyczną, poprzez
takie teksty literackie, jak Żywoty Cezarów Swetoniusza92, a przede wszystkim monety93,
rzymska tytulatura cesarska, zarówno oficjalna, jak i nieoficjalna, weszła do języka huma-
nistycznej retoryki. Szczególnie często posługiwano się nią, w enkomiastyczno-panegi-
rycznych zwrotach odnoszących się do panujących. Należy zatem przypomnieć, że
najważniejszymi wartościami dla ludzi renesansu były fama i gloria, a ten kto doczeka się
trwałej sławy i chwały zasługuje na określenie divus lub divinus. Te właśnie uwarunkowa-
nia sprawiły, że cesarski tytuł divus (boski) spotkać można zarówno na oficjalnym portre-
cie cesarza Maksymiliana l94, jak i nagrobkach króla Jana Olbrachta oraz kardynała
Fryderyka Jagiellończyka95. Ma zatem rację Jerzy Kowalczyk, iż nie należy doszukiwać
się zbyt głębokich znaczeń w określeniu Zygmunta I jako divus, widząc w nim humani-
styczny, obiegowy gloryfikacyjny topos.
Figury świętych
Śpiący Zygmunt I znajduje się w strefie profanum, czekając, aby „zasnąć w Panu", co
podkreśla cytat: Błogosławieni, którzy w Panu umierają. Jeżeli uwzględnimy dalszy ciąg
tego wersetu: niech odpoczną od swoich mozołów, bo idą wraz z nimi ich czyny, zrozumie-
my nie tylko eschatologiczne odniesienia, lecz także propagandowe aluzje. Jak głosił (ła-
ciński) napis umieszczony pierwotnie poniżej sarkofagu: Boski Zygmunt Jagiellończyk
Król Polski i Wielki Książe Litwy, [...] Zwycięzca i Triumfator - Ojciec Ojczyzny.
W pozyskaniu zbawienia pomóc mu mają, swym wstawiennictwem u Najwyższego Sę-
dziego: Maria pośredniczka zbawionych, widniejąca na płaskorzeźbie nad sarkofagiem,
oraz dwaj z czterech patronów Królestwa Polskiego, święci Florian i Wacław. Pozostali
patroni: święci Wojciech i Stanisław, znaleźli się, jako biskupi na skrzydłach srebrnego
ołtarza na osi nagrobka, czyli w strefie sacrum, poświęconej Bogu. Polecają mu monar-
chę, wiernego syna Kościoła, krzewiciela i obrońcę prawdziwej wiary chrześcijańskiej.
Akcentuje to wykuty na ścianie wejściowej cytat z Psalmu 138 (137) v. 4: Będą cię Panie
wyznawać wszystkie Ludy. Wiarę chrześcijańską, jako naukę Chrystusa, przekazały pisma
czterech ewangelistów, których wizerunki i symbole znajdują się w tondach umieszczo-
nych na ścianach: ołtarzowej (il. 11 ) i nagrobkowej (il. 10). Kościół uosabiają, flankujące
ołtarz, figury świętych Piotra i Pawła. Pierwszemu Chrystus wręczył trzymane przez nie-
go klucze królestwa niebieskiego orazjako na „skale", zbudował swój Kościół96. Do jego
rozwoju przyczynił się św. Paweł, niestrudzony „apostoł narodów", prowadzący działal-
ność misyjną zarówno wśród Żydów, jak i wśród pogan. Jego słowa z Listu do Rzymian
(13,1): non est potestas nisi a Deo (nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od
Boga) stały się podstawą chrześcijańskiej doktryny o boskiej genezie władzy97. Zakoń-
92 Niezwykle popularne, wydane po raz pierwszy drukiem w 1470 r., rozpoczynają: Boski Juliusz i Boski August, zob.
G.T. SWETONIUSZ, Żywoty cezarów, przeł. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 1965, s. 31-184.
93 R. WEISS, The Study of Ancient Numismatic During the Renaissance (1313-1517), "Numismatic Chronicie", 8:
1968, No 7, s. 177-187.
94 G. OTTO, Bernhard Striegel, Munchen 1964, nr kat 56, il. 125.
95 KOWALCZYK, op. cit., s. 295; P. MROZOWSKI, Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994, s. 185-187.
96 Tyjesteś Piotr[czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze
do królestwa niebieskiego (Ml. 16, 18-19), cyt. za: Biblia ..., s. 1142.
97 W. AFFELDT, Die weltliche Gewalt in der Paulus - Exegese Rom. 13, 1-7 in den Romerbriejkommentaren der
lateinischen Kirche bis zum Ende des 13. Jahrhunderts, Góttingen 1969.
Mieczysław Morka
W czasach renesansu, wraz z ogromnym zainteresowaniem kulturą antyczną, poprzez
takie teksty literackie, jak Żywoty Cezarów Swetoniusza92, a przede wszystkim monety93,
rzymska tytulatura cesarska, zarówno oficjalna, jak i nieoficjalna, weszła do języka huma-
nistycznej retoryki. Szczególnie często posługiwano się nią, w enkomiastyczno-panegi-
rycznych zwrotach odnoszących się do panujących. Należy zatem przypomnieć, że
najważniejszymi wartościami dla ludzi renesansu były fama i gloria, a ten kto doczeka się
trwałej sławy i chwały zasługuje na określenie divus lub divinus. Te właśnie uwarunkowa-
nia sprawiły, że cesarski tytuł divus (boski) spotkać można zarówno na oficjalnym portre-
cie cesarza Maksymiliana l94, jak i nagrobkach króla Jana Olbrachta oraz kardynała
Fryderyka Jagiellończyka95. Ma zatem rację Jerzy Kowalczyk, iż nie należy doszukiwać
się zbyt głębokich znaczeń w określeniu Zygmunta I jako divus, widząc w nim humani-
styczny, obiegowy gloryfikacyjny topos.
Figury świętych
Śpiący Zygmunt I znajduje się w strefie profanum, czekając, aby „zasnąć w Panu", co
podkreśla cytat: Błogosławieni, którzy w Panu umierają. Jeżeli uwzględnimy dalszy ciąg
tego wersetu: niech odpoczną od swoich mozołów, bo idą wraz z nimi ich czyny, zrozumie-
my nie tylko eschatologiczne odniesienia, lecz także propagandowe aluzje. Jak głosił (ła-
ciński) napis umieszczony pierwotnie poniżej sarkofagu: Boski Zygmunt Jagiellończyk
Król Polski i Wielki Książe Litwy, [...] Zwycięzca i Triumfator - Ojciec Ojczyzny.
W pozyskaniu zbawienia pomóc mu mają, swym wstawiennictwem u Najwyższego Sę-
dziego: Maria pośredniczka zbawionych, widniejąca na płaskorzeźbie nad sarkofagiem,
oraz dwaj z czterech patronów Królestwa Polskiego, święci Florian i Wacław. Pozostali
patroni: święci Wojciech i Stanisław, znaleźli się, jako biskupi na skrzydłach srebrnego
ołtarza na osi nagrobka, czyli w strefie sacrum, poświęconej Bogu. Polecają mu monar-
chę, wiernego syna Kościoła, krzewiciela i obrońcę prawdziwej wiary chrześcijańskiej.
Akcentuje to wykuty na ścianie wejściowej cytat z Psalmu 138 (137) v. 4: Będą cię Panie
wyznawać wszystkie Ludy. Wiarę chrześcijańską, jako naukę Chrystusa, przekazały pisma
czterech ewangelistów, których wizerunki i symbole znajdują się w tondach umieszczo-
nych na ścianach: ołtarzowej (il. 11 ) i nagrobkowej (il. 10). Kościół uosabiają, flankujące
ołtarz, figury świętych Piotra i Pawła. Pierwszemu Chrystus wręczył trzymane przez nie-
go klucze królestwa niebieskiego orazjako na „skale", zbudował swój Kościół96. Do jego
rozwoju przyczynił się św. Paweł, niestrudzony „apostoł narodów", prowadzący działal-
ność misyjną zarówno wśród Żydów, jak i wśród pogan. Jego słowa z Listu do Rzymian
(13,1): non est potestas nisi a Deo (nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od
Boga) stały się podstawą chrześcijańskiej doktryny o boskiej genezie władzy97. Zakoń-
92 Niezwykle popularne, wydane po raz pierwszy drukiem w 1470 r., rozpoczynają: Boski Juliusz i Boski August, zob.
G.T. SWETONIUSZ, Żywoty cezarów, przeł. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 1965, s. 31-184.
93 R. WEISS, The Study of Ancient Numismatic During the Renaissance (1313-1517), "Numismatic Chronicie", 8:
1968, No 7, s. 177-187.
94 G. OTTO, Bernhard Striegel, Munchen 1964, nr kat 56, il. 125.
95 KOWALCZYK, op. cit., s. 295; P. MROZOWSKI, Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994, s. 185-187.
96 Tyjesteś Piotr[czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze
do królestwa niebieskiego (Ml. 16, 18-19), cyt. za: Biblia ..., s. 1142.
97 W. AFFELDT, Die weltliche Gewalt in der Paulus - Exegese Rom. 13, 1-7 in den Romerbriejkommentaren der
lateinischen Kirche bis zum Ende des 13. Jahrhunderts, Góttingen 1969.