DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Boczkowska, Anna: Geminae Veneres: motywy neoplatońskie w dekoracji reliefowej Kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0104
98
Anna Boczkowska
1. Kaplica Zygmuntowska, Venus genetrix, fragment reliefu
wschodniej ściany tarczowej nad ołtarzem
Przypomnijmy, że w breve wystawionym w dniu 27 marca 1519 r. papież-Medyceusz
Leon X, wysunął propozycję - potwierdzoną w liście Jana Dantyszka do króla - by
w gronie władców ubiegających się o koronę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, obok
Karola I Habsburga i Franciszka I, znalazł się także Zygmunt I3. W inicjatywie papieża
dostrzec zatem wolno jedną z przyczyn wprowadzenia do struktury architektonicznej
i dekoracji reliefowej Kaplicy licznych motywów i symboli wywodzących się z ikonogra-
fii triumfów wojennych cesarzy rzymskich4.
Przedstawione uwagi dotyczyć będą kilku motywów, które nie znalazły swojego miej-
sca w opisanym przez Karolinę Targosz neoplatońskim mikro- i makrokosmosie, a które
naszym zadaniem powinny w nim zaistnieć5.
3 A. WYCZANSKI, Polska służba dyplomatyczna w latach 1506-1530, [w:] Polska służba dyplomatyczna XVI-XVII
wieku, Warszawa 1966, s. 77. Por. S. MOSSAKOWSKI, Tematyka mitologiczna dekoracji Kaplicy Zygmuntowskiej,
[w:] id., Sztuka jako świadectwo czasu, Warszawa 1980, s. 178.
4 Zob. J. KOWALCZK, Triumf i sława wojenna ałl'antica w Polsce w XVI w., [w:] Renesans. Sztuka i ideologia,
Warszawa 1975, s. 307-319. Uważa się, że bogaty repertuar motywów wywodzących się z ikonografii cesarzy rzym-
skich wprowadzony do programu politycznego dekoracji Zygmuntowskiego mauzoleum odzwierciedlał roszczenia Ja-
giellonów do spadku austriackiego po matce Zygmunta - Elżbiecie z Habsburgów, wnuczce cesarza rzymskiego
Zygmunta Luksemburczyka i córce króla rzymskiego Albrechta 11. (Por. S. MOSSAKOWSKI, Renesansowy palac na
Wawelu, a polska myśl polityczna i filozoficzna epoki, [w:] id., Sztuka jako świadectwo czasu..., s. 107). Ważną rolę
„propagandową" odegrać mogła także zapisana przez Jana Długosza genealogiczna legenda o rzymskim pochodzeniu
Jagiellonów. (Por. A. GIEYSZTOR, „Non habemus caesarem nisi regem". Korona zamknięta królów polskich w końcu
XV wieku i w wieku XVI, [w:] Muzeum i Twórca. Studia z Historii Sztuki i kultury ku czci prof.
dr. Stanisława Lorenza, Warszawa 1969, s. 290; A. BOCZKOWSKA, Jan Długosz a legenda o rzymskim pochodzeniu
Litwinów, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie" XXXVI, 1992, s. 305-319).
5 Chciałabym zaznaczyć na samym wstępie, że omówione w artykule motywy nie należą do zbioru fragmentów odku-
tych na nowo w XIX stuleciu i włączonych w partie cokołowe ścian, po uprzednim usunięciu „destruktów". (Por.
S. MOSSAKOWSKI, Zmiany kamiennej dekoracji rzeźbiarskiej Kaplicy Zygmuntowskiej, „Kwartalnik Architektury
i Urbanistyki" 1986, z. 3/4, s. 223-230). Przypomnijmy, ze punktem wyjścia dla zmian dokonanych wówczas w „sub-
stancji zabytkowej" Kaplicy nie były oryginalne, XVI-wieczne reliefy, które uległy zniszczeniu, ale ich XVIII-wieczne
Anna Boczkowska
1. Kaplica Zygmuntowska, Venus genetrix, fragment reliefu
wschodniej ściany tarczowej nad ołtarzem
Przypomnijmy, że w breve wystawionym w dniu 27 marca 1519 r. papież-Medyceusz
Leon X, wysunął propozycję - potwierdzoną w liście Jana Dantyszka do króla - by
w gronie władców ubiegających się o koronę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, obok
Karola I Habsburga i Franciszka I, znalazł się także Zygmunt I3. W inicjatywie papieża
dostrzec zatem wolno jedną z przyczyn wprowadzenia do struktury architektonicznej
i dekoracji reliefowej Kaplicy licznych motywów i symboli wywodzących się z ikonogra-
fii triumfów wojennych cesarzy rzymskich4.
Przedstawione uwagi dotyczyć będą kilku motywów, które nie znalazły swojego miej-
sca w opisanym przez Karolinę Targosz neoplatońskim mikro- i makrokosmosie, a które
naszym zadaniem powinny w nim zaistnieć5.
3 A. WYCZANSKI, Polska służba dyplomatyczna w latach 1506-1530, [w:] Polska służba dyplomatyczna XVI-XVII
wieku, Warszawa 1966, s. 77. Por. S. MOSSAKOWSKI, Tematyka mitologiczna dekoracji Kaplicy Zygmuntowskiej,
[w:] id., Sztuka jako świadectwo czasu, Warszawa 1980, s. 178.
4 Zob. J. KOWALCZK, Triumf i sława wojenna ałl'antica w Polsce w XVI w., [w:] Renesans. Sztuka i ideologia,
Warszawa 1975, s. 307-319. Uważa się, że bogaty repertuar motywów wywodzących się z ikonografii cesarzy rzym-
skich wprowadzony do programu politycznego dekoracji Zygmuntowskiego mauzoleum odzwierciedlał roszczenia Ja-
giellonów do spadku austriackiego po matce Zygmunta - Elżbiecie z Habsburgów, wnuczce cesarza rzymskiego
Zygmunta Luksemburczyka i córce króla rzymskiego Albrechta 11. (Por. S. MOSSAKOWSKI, Renesansowy palac na
Wawelu, a polska myśl polityczna i filozoficzna epoki, [w:] id., Sztuka jako świadectwo czasu..., s. 107). Ważną rolę
„propagandową" odegrać mogła także zapisana przez Jana Długosza genealogiczna legenda o rzymskim pochodzeniu
Jagiellonów. (Por. A. GIEYSZTOR, „Non habemus caesarem nisi regem". Korona zamknięta królów polskich w końcu
XV wieku i w wieku XVI, [w:] Muzeum i Twórca. Studia z Historii Sztuki i kultury ku czci prof.
dr. Stanisława Lorenza, Warszawa 1969, s. 290; A. BOCZKOWSKA, Jan Długosz a legenda o rzymskim pochodzeniu
Litwinów, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie" XXXVI, 1992, s. 305-319).
5 Chciałabym zaznaczyć na samym wstępie, że omówione w artykule motywy nie należą do zbioru fragmentów odku-
tych na nowo w XIX stuleciu i włączonych w partie cokołowe ścian, po uprzednim usunięciu „destruktów". (Por.
S. MOSSAKOWSKI, Zmiany kamiennej dekoracji rzeźbiarskiej Kaplicy Zygmuntowskiej, „Kwartalnik Architektury
i Urbanistyki" 1986, z. 3/4, s. 223-230). Przypomnijmy, ze punktem wyjścia dla zmian dokonanych wówczas w „sub-
stancji zabytkowej" Kaplicy nie były oryginalne, XVI-wieczne reliefy, które uległy zniszczeniu, ale ich XVIII-wieczne