DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Dąbrowska-Smektała, Elżbieta; Franc̨ois, Geneviève [Mitarb.]: Pastorały średniowieczne w Polsce - uwagi na marginesie pracy Katarzyny Bogackiej Pastorały w Polsce XI-XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0373
Recenzje
363
Identyfikacja grobu na podstawie znalezionych
w nim insygniów i atrybutów jest niezwykle trudna
i z całkowitą pewnością może być przeprowadzona
jedynie na podstawie znalezionych tam tablic iden-
tyfikacyjnych lub inskrypcji, czego przykładem
może być grób krakowskiego biskupa Maura (zm.
* *
Artykuł niniejszy nie jest recenzją tej pracy
w ogólnie przyjętym znaczeniu. Ma on na celu spro-
stowanie błędów i uzupełnienie luk, dla uzyskania
pełnego i prawdziwego obrazu insygnium, jakim był
średniowieczny pastorał w Polsce. Ograniczamy się
przy tym do określenia proweniencji, chronologii
1118). Stąd zupełnie nieuzasadnione jest użycie
przez K. Bogacką w katalogu, określeń na pastorał
poznański z grobu nr 93 „pastorał biskupa Bogu-
chwała II" czy na łęczycki z grobu nr 132 „pastorał
arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana lub Zdzisła-
wa (?)".
*
i historii rozpatrywanych zabytków. Symbolika pa-
storałów winna być przedstawiona w osobnym
opracowaniu. Część poświęconą pastorałom limu-
zyjskim napisała Genevieve Franęois, pozostałe —
Elżbieta Dąbrowska, podsumowanie jest nasze
wspólne.
Les crosses medievales en Pologne, a propos de l'ouvrage
de Katarzyna Bogacka «Les crosses en Pologne
du XIe au XVIIIe siecle»
Les crosses medievales conservees en Pologne
sont peu nombreuses et dans la plupart des cas pro-
viennent de 1'archeologie funeraire. C'est tres cer-
tainement des le debut de la christianisation de la
Pologne en 966, que les insignes sacerdotaux et pon-
tificaux firent leur apparition, apportes par le clerge
missionnaire. Toutefois, les plus anciennes crosses
qui nous sont arrivees proviennent de tombes datees
du dernier quart du XIe et de la premiere moitie du
XIIe siecle. 11 s'agit de deux crosses decouvertes
dans les tombes de dignitaires ecclesiastiques (n° 8
et n°15) dans 1'eglise abbatiale de Tyniec pres de
Cracovie et d'un tau en corne de bovin, simplement
decore, trouve dans une tombe (n°15) du cimetiere
de Grzebsk pres de Mława. Les crosses provenant
de Tyniec sont incontestablement importees et tres
differenciees. La premiere, en ivoire, avec un petit
noeud et une simple volute terminee par une tete de
griffon, se rapproche des crosses trouvees dans
la tombe de l'archeveque de Cologne Anno (d.
1075) et dans une tombe anonyme a Feldebró en
Hongrie. La seconde comporte une volute en ivoire
fort deterioree ainsi qu'un nceud en bronze dore
a surface ajouree; elle est decoree d'oiseaux et d'ani-
maux fantastiques se rapprochant d'ouvrages prove-
biskupa Hildesheimu Henryka III (zm. 1362). Pastorał ten
uważany jest za dzieło warsztatu biskupa Hildesheimu
Bernwarda (zm. 1022), M. BRANDT, Krumme des Abtes
Erkanbald, [w:] id., i A. EGGEBRECHT, Bernward von
Hildesheim und das Zeitalter der Ottonen, [Katalog wy-
nant des ateliers de Fritzlar. Cette derniere crosse est
munie de deux est bagues en forme d'anneaux por-
tant des inscriptions: «CONGREGA DISPERSOS/
MILES FOVE FRANGE SUP(er)BO(s)» (enume-
rant les devoirs de l'eveque ou de 1'abbe) et
«OMNIS POTESTAS A DEO» (faisant allusion au
principe de la reforme gregorienne). A ce groupe ap-
partiennent aussi la crosse en corne de bovin trouvee
dans les remblais dans la cathedrale de Gniezno (une
copie locale la premiere crosse de Tyniec) ainsi que
deux simples nceuds de crosses, en os, trouves 1'un
a Cracovie dans la tombe de l'eveque Maur (d. 1118)
et 1'autre dans une tombe anonyme de 1'abbatiale de
Lubin.
Le deuxieme groupe de crosses est constitue
d'exemplaires en fer, en plomb, en bronze et en ar-
gent de forme simple, presque rudimentaire; ces imi-
tations de crosses de belle facture artistique sont
datees ou datables des XIe, XIIe et XIIIe siecles. Au
nombre de huit, elles ont ete trouvees dans les tom-
bes des cathedrales de Gniezno (2 exemplaires) et
de Poznań (tombes n° 73, n° 93 et n° 111) ainsi que
dans les abbayes de Mogilno, Tum pres de Łęczyca
(tombe n°132) et Tyniec (tombe n° 44). On peut
se demander, si Fon se refere a la crosse en argent
stawy], t. 2, nr VII-30, s. 494-496. Autorka z nie znanych
nam powodów przechrzciła Bernwarda na Bernarda, choć
to są dwa różne imiona. Bernward jest imieniem staroger-
mańskim i oznacza „niedźwiedzia stróża".
363
Identyfikacja grobu na podstawie znalezionych
w nim insygniów i atrybutów jest niezwykle trudna
i z całkowitą pewnością może być przeprowadzona
jedynie na podstawie znalezionych tam tablic iden-
tyfikacyjnych lub inskrypcji, czego przykładem
może być grób krakowskiego biskupa Maura (zm.
* *
Artykuł niniejszy nie jest recenzją tej pracy
w ogólnie przyjętym znaczeniu. Ma on na celu spro-
stowanie błędów i uzupełnienie luk, dla uzyskania
pełnego i prawdziwego obrazu insygnium, jakim był
średniowieczny pastorał w Polsce. Ograniczamy się
przy tym do określenia proweniencji, chronologii
1118). Stąd zupełnie nieuzasadnione jest użycie
przez K. Bogacką w katalogu, określeń na pastorał
poznański z grobu nr 93 „pastorał biskupa Bogu-
chwała II" czy na łęczycki z grobu nr 132 „pastorał
arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana lub Zdzisła-
wa (?)".
*
i historii rozpatrywanych zabytków. Symbolika pa-
storałów winna być przedstawiona w osobnym
opracowaniu. Część poświęconą pastorałom limu-
zyjskim napisała Genevieve Franęois, pozostałe —
Elżbieta Dąbrowska, podsumowanie jest nasze
wspólne.
Les crosses medievales en Pologne, a propos de l'ouvrage
de Katarzyna Bogacka «Les crosses en Pologne
du XIe au XVIIIe siecle»
Les crosses medievales conservees en Pologne
sont peu nombreuses et dans la plupart des cas pro-
viennent de 1'archeologie funeraire. C'est tres cer-
tainement des le debut de la christianisation de la
Pologne en 966, que les insignes sacerdotaux et pon-
tificaux firent leur apparition, apportes par le clerge
missionnaire. Toutefois, les plus anciennes crosses
qui nous sont arrivees proviennent de tombes datees
du dernier quart du XIe et de la premiere moitie du
XIIe siecle. 11 s'agit de deux crosses decouvertes
dans les tombes de dignitaires ecclesiastiques (n° 8
et n°15) dans 1'eglise abbatiale de Tyniec pres de
Cracovie et d'un tau en corne de bovin, simplement
decore, trouve dans une tombe (n°15) du cimetiere
de Grzebsk pres de Mława. Les crosses provenant
de Tyniec sont incontestablement importees et tres
differenciees. La premiere, en ivoire, avec un petit
noeud et une simple volute terminee par une tete de
griffon, se rapproche des crosses trouvees dans
la tombe de l'archeveque de Cologne Anno (d.
1075) et dans une tombe anonyme a Feldebró en
Hongrie. La seconde comporte une volute en ivoire
fort deterioree ainsi qu'un nceud en bronze dore
a surface ajouree; elle est decoree d'oiseaux et d'ani-
maux fantastiques se rapprochant d'ouvrages prove-
biskupa Hildesheimu Henryka III (zm. 1362). Pastorał ten
uważany jest za dzieło warsztatu biskupa Hildesheimu
Bernwarda (zm. 1022), M. BRANDT, Krumme des Abtes
Erkanbald, [w:] id., i A. EGGEBRECHT, Bernward von
Hildesheim und das Zeitalter der Ottonen, [Katalog wy-
nant des ateliers de Fritzlar. Cette derniere crosse est
munie de deux est bagues en forme d'anneaux por-
tant des inscriptions: «CONGREGA DISPERSOS/
MILES FOVE FRANGE SUP(er)BO(s)» (enume-
rant les devoirs de l'eveque ou de 1'abbe) et
«OMNIS POTESTAS A DEO» (faisant allusion au
principe de la reforme gregorienne). A ce groupe ap-
partiennent aussi la crosse en corne de bovin trouvee
dans les remblais dans la cathedrale de Gniezno (une
copie locale la premiere crosse de Tyniec) ainsi que
deux simples nceuds de crosses, en os, trouves 1'un
a Cracovie dans la tombe de l'eveque Maur (d. 1118)
et 1'autre dans une tombe anonyme de 1'abbatiale de
Lubin.
Le deuxieme groupe de crosses est constitue
d'exemplaires en fer, en plomb, en bronze et en ar-
gent de forme simple, presque rudimentaire; ces imi-
tations de crosses de belle facture artistique sont
datees ou datables des XIe, XIIe et XIIIe siecles. Au
nombre de huit, elles ont ete trouvees dans les tom-
bes des cathedrales de Gniezno (2 exemplaires) et
de Poznań (tombes n° 73, n° 93 et n° 111) ainsi que
dans les abbayes de Mogilno, Tum pres de Łęczyca
(tombe n°132) et Tyniec (tombe n° 44). On peut
se demander, si Fon se refere a la crosse en argent
stawy], t. 2, nr VII-30, s. 494-496. Autorka z nie znanych
nam powodów przechrzciła Bernwarda na Bernarda, choć
to są dwa różne imiona. Bernward jest imieniem staroger-
mańskim i oznacza „niedźwiedzia stróża".