DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Żukowski, Jacek: Architektura okazjonalna na uroczystości zaślubin i koronację Ludwiki Marii Gonzagi w roku 1646
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0062
56
JACEK ŻUKOWSKI
z Władysławowskim obeliskiem przybranym gałązkami (ił. 7) anonsowały rychłe zjedno-
czenie żywiołu ognia i wody, pierwiastka męskiego i żeńskiego, Słońca i Księżyca.
Oczywiście dekoracji okołicznościowych nie zabrakło na uroczystym bankiecie dzień
po intradzie: stół królowej zdobiły malowane i złocone obeliski z cukru, zdobione wy-
obrażeniami postaci historycznych, białymi i czarnymi orłami oraz stosownymi dewiza-
mi^. 15 lutego wieczorem, na specjalnie wzniesionej scenie Ludwika Maria obejrzała
pokaz taneczno-cyrkowy gdańskich kuśnierzy w koronach z płonącymi lampionami. Ko-
lejnego dnia wystąpili członkowi cechu szyprów. Przybywszy na rynek, zaprezentowali
swój sztandar. U góry znajdowało się jasno świecące słońce, naprzeciw niego księżyc,
a obok napis: Co/ico/tD' ń/mmc /u moc, co gdański kro ni karz przetłumaczył: Dwa .śwZocz///-
ń/ ć/ć//ćp/ć/.ś/7/a/Aza .śudći/D ///z /oć/o/7; / PUć/oń/?Zo /AsP z z /7Ć//77/, F/aćD morzymy /cć//7cAdW
Wieczorem zorganizowano figuralne og/7/a ar////c/'a//7a. Na /ńaa/ri/w w kształcie fortu,
otoczonym wyobrażeniami lwów, tygrysów, psów i dzikich bestii, w triumfalnym powo-
zie umieszczono figurę królowej, której towarzyszyły nimfy, syreny i delfiny. Jednym
z elementów wystrzeliwujących rakietami og/7/ówprzyp7Y?umycń były obeliski. Nie obyło
się bez postaci Słońca jaśniejącego po burzy śnieżnej oraz Diany z księżycem na głowie.
Rządy dostojnego Słońca oraz Księżyca zapowiadały okolicznościowe wiersze (aneks
I)W Febus wystąpił już w pierwszej scenie opeiy Za /7ozza di Amora a c// DsPcńa. W trze-
cim akcie z niebios zstąpił Amor, skupiając uwagę odbiorców na herbie Gonzagów ze
słońcem i dewizą NON MUTUATA LUCE, „Nie pożyczonym światłem"^. 10 czerwca
1646 r. Daniel Aschenbom przedstawił ze szczegółami wspomniane dekoracje, zwracając
się do gdańskich władz na specjalnie przygotowanej uroczystości. Zachwycał się kon-
strukcjami pieszczącymi nie tylko zmysł wzroku, ale i słuchu oraz węchu (z największej
bramy rozpylono specjalny „nektar"). Odwołując się do wspomnień świadków uroczysto-
ści, kreował obraz Hymena przepędzającego Smutek, ustrojonej w zieloną szatę Radości,
personifikacji Płodności, Zgody, Natuiy Rzeczy, Rozumu, Odwagi, Wieści, Roztropności,
Czasu, Sposobności, Pomocy, wreszcie Pobożności ze słoniem, nad którego głową lśnił
złocisty Febus - a wszystko to pod patronatem Jowisza, który z ya7777acD'777/ /qczy Lńwmm
go/Z/Ań/a ////a. Przed piramidami umieszczonymi na trzech kulach stały Słońce i Księżyc:
yo/oc DD/awsD/ ofw/aoć// Dań ć/z/o/7 771777 .śu7a//c/77, / /7 o a/7 a za,ś .sd/i/ż you'/arzr7 /uć/z/c D////'-
/ar / /ań/a, Gy 77/17 Ao [t.j. D/a/70 -Z. ], ń/ńra oA/iPćZ c/a//7/70.śc/ą /y/arzcńa^z ć/o Dć/ów /7ć/
ń/Y/z/a/ć .św/ć//ć/ Cć/71.7 7777777/ów Z ń/7ć/ńw. Zakończył zaś epigramatem: A/a yoć/z/wZćz/77 /a /f/ż
i/ać/777/77 ów/ćz/ć/ aać/oiy ńra/77ć/ /r/a/TT/ań^ ńow/a/77 ć//a 77777/a ńa/Dz/a/ goć//7a yoć/z/wzd^.
^ Jean Le LABOUREUR, Pe/aiion da voyage & /a Poyne & Po/ogne..., Paris 1647, s. 152. Na dworze Zygmunta III
stoły często zdobiono pozłacanymi rzeźbami z wosku i masła, LEITSCH, op., cit., t. 1, s. 370.
40 Johannes BOLTE, Daj Danziger TTzoa/e?" in /d. and 77. dabrbanderi, Hamburg-Leipzig 1893, s. 73 n. A.J. Martini
rozwinął interpretację owej chorągwi: Jedno wspiera dragiego [...] 7o ja/uo wyraża Diężyc, bió/y b/ajb jwó/' cze/pie
od A/ońca. Tabże nn^dzy w/adzq, a poddanymi łwi/eczMa7'eji zgoda, Adam J. MARTINI, Fnrize Pejc/uYibang adej
Fjjen waj bey der Padovicae Aariae Gonzaga Pejponj Fbnig/icber JPayji. za Po/en gejcbebenen Finzage in die Aiadi
Danizig, Gdańsk [1646], k. 100 v.
LABOUREUR, op. cit., s. 167; ROEPELL, op. cit., s. 25-26.
40 Hanna OSIECKA-SAMSONOWICZ, Agcjiino Poeci /Tdd/ -po /dddj. Acenografi arcbiiebi na dwoz^ze Pró/ewWm
wPoFce, Warszawa 2003, s. 85.
40 Daniel ASCHENBORN, AerenFAmae ac PoieniFjimae Po/onoram Anecornnyae Feginae Pndovicae JPariae Gon-
zagae... in arbem Gedenenjem ingrejjaj, nec non magni/ici eipo/ydaeda/iporiae az"CMnyne, irimzipba/iam ibemaiF,
^no jenainj... coniejiaiaj eji jnccincia de/ineaiio, Gdańsk 1646, k. Cv-Er. 20 lutego Andrzej Bythner wołał: Pmo
Fdnmpba/ej Aiaina piciyae Co/oj-sy/Fa/geniej Arcaj jiadiojnj arie re/icii/Mira, p/oj praejianj Arcbyiae de.vira pro-
bavii./Projianiej b/ando moverani iabi/ia p/anjn./Poria praecedenj nova, gnam Pbymbraenj Apo//o,/GzpbeMj ei nud-
cenj Fgrej z-apidoj^ne Peoney/Dn/cicanenj co/nii Panget/y Daeda/aj ayne/Cecropiaj JinxiiD^^e ce/ebezTiznzzj
JACEK ŻUKOWSKI
z Władysławowskim obeliskiem przybranym gałązkami (ił. 7) anonsowały rychłe zjedno-
czenie żywiołu ognia i wody, pierwiastka męskiego i żeńskiego, Słońca i Księżyca.
Oczywiście dekoracji okołicznościowych nie zabrakło na uroczystym bankiecie dzień
po intradzie: stół królowej zdobiły malowane i złocone obeliski z cukru, zdobione wy-
obrażeniami postaci historycznych, białymi i czarnymi orłami oraz stosownymi dewiza-
mi^. 15 lutego wieczorem, na specjalnie wzniesionej scenie Ludwika Maria obejrzała
pokaz taneczno-cyrkowy gdańskich kuśnierzy w koronach z płonącymi lampionami. Ko-
lejnego dnia wystąpili członkowi cechu szyprów. Przybywszy na rynek, zaprezentowali
swój sztandar. U góry znajdowało się jasno świecące słońce, naprzeciw niego księżyc,
a obok napis: Co/ico/tD' ń/mmc /u moc, co gdański kro ni karz przetłumaczył: Dwa .śwZocz///-
ń/ ć/ć//ćp/ć/.ś/7/a/Aza .śudći/D ///z /oć/o/7; / PUć/oń/?Zo /AsP z z /7Ć//77/, F/aćD morzymy /cć//7cAdW
Wieczorem zorganizowano figuralne og/7/a ar////c/'a//7a. Na /ńaa/ri/w w kształcie fortu,
otoczonym wyobrażeniami lwów, tygrysów, psów i dzikich bestii, w triumfalnym powo-
zie umieszczono figurę królowej, której towarzyszyły nimfy, syreny i delfiny. Jednym
z elementów wystrzeliwujących rakietami og/7/ówprzyp7Y?umycń były obeliski. Nie obyło
się bez postaci Słońca jaśniejącego po burzy śnieżnej oraz Diany z księżycem na głowie.
Rządy dostojnego Słońca oraz Księżyca zapowiadały okolicznościowe wiersze (aneks
I)W Febus wystąpił już w pierwszej scenie opeiy Za /7ozza di Amora a c// DsPcńa. W trze-
cim akcie z niebios zstąpił Amor, skupiając uwagę odbiorców na herbie Gonzagów ze
słońcem i dewizą NON MUTUATA LUCE, „Nie pożyczonym światłem"^. 10 czerwca
1646 r. Daniel Aschenbom przedstawił ze szczegółami wspomniane dekoracje, zwracając
się do gdańskich władz na specjalnie przygotowanej uroczystości. Zachwycał się kon-
strukcjami pieszczącymi nie tylko zmysł wzroku, ale i słuchu oraz węchu (z największej
bramy rozpylono specjalny „nektar"). Odwołując się do wspomnień świadków uroczysto-
ści, kreował obraz Hymena przepędzającego Smutek, ustrojonej w zieloną szatę Radości,
personifikacji Płodności, Zgody, Natuiy Rzeczy, Rozumu, Odwagi, Wieści, Roztropności,
Czasu, Sposobności, Pomocy, wreszcie Pobożności ze słoniem, nad którego głową lśnił
złocisty Febus - a wszystko to pod patronatem Jowisza, który z ya7777acD'777/ /qczy Lńwmm
go/Z/Ań/a ////a. Przed piramidami umieszczonymi na trzech kulach stały Słońce i Księżyc:
yo/oc DD/awsD/ ofw/aoć// Dań ć/z/o/7 771777 .śu7a//c/77, / /7 o a/7 a za,ś .sd/i/ż you'/arzr7 /uć/z/c D////'-
/ar / /ań/a, Gy 77/17 Ao [t.j. D/a/70 -Z. ], ń/ńra oA/iPćZ c/a//7/70.śc/ą /y/arzcńa^z ć/o Dć/ów /7ć/
ń/Y/z/a/ć .św/ć//ć/ Cć/71.7 7777777/ów Z ń/7ć/ńw. Zakończył zaś epigramatem: A/a yoć/z/wZćz/77 /a /f/ż
i/ać/777/77 ów/ćz/ć/ aać/oiy ńra/77ć/ /r/a/TT/ań^ ńow/a/77 ć//a 77777/a ńa/Dz/a/ goć//7a yoć/z/wzd^.
^ Jean Le LABOUREUR, Pe/aiion da voyage & /a Poyne & Po/ogne..., Paris 1647, s. 152. Na dworze Zygmunta III
stoły często zdobiono pozłacanymi rzeźbami z wosku i masła, LEITSCH, op., cit., t. 1, s. 370.
40 Johannes BOLTE, Daj Danziger TTzoa/e?" in /d. and 77. dabrbanderi, Hamburg-Leipzig 1893, s. 73 n. A.J. Martini
rozwinął interpretację owej chorągwi: Jedno wspiera dragiego [...] 7o ja/uo wyraża Diężyc, bió/y b/ajb jwó/' cze/pie
od A/ońca. Tabże nn^dzy w/adzq, a poddanymi łwi/eczMa7'eji zgoda, Adam J. MARTINI, Fnrize Pejc/uYibang adej
Fjjen waj bey der Padovicae Aariae Gonzaga Pejponj Fbnig/icber JPayji. za Po/en gejcbebenen Finzage in die Aiadi
Danizig, Gdańsk [1646], k. 100 v.
LABOUREUR, op. cit., s. 167; ROEPELL, op. cit., s. 25-26.
40 Hanna OSIECKA-SAMSONOWICZ, Agcjiino Poeci /Tdd/ -po /dddj. Acenografi arcbiiebi na dwoz^ze Pró/ewWm
wPoFce, Warszawa 2003, s. 85.
40 Daniel ASCHENBORN, AerenFAmae ac PoieniFjimae Po/onoram Anecornnyae Feginae Pndovicae JPariae Gon-
zagae... in arbem Gedenenjem ingrejjaj, nec non magni/ici eipo/ydaeda/iporiae az"CMnyne, irimzipba/iam ibemaiF,
^no jenainj... coniejiaiaj eji jnccincia de/ineaiio, Gdańsk 1646, k. Cv-Er. 20 lutego Andrzej Bythner wołał: Pmo
Fdnmpba/ej Aiaina piciyae Co/oj-sy/Fa/geniej Arcaj jiadiojnj arie re/icii/Mira, p/oj praejianj Arcbyiae de.vira pro-
bavii./Projianiej b/ando moverani iabi/ia p/anjn./Poria praecedenj nova, gnam Pbymbraenj Apo//o,/GzpbeMj ei nud-
cenj Fgrej z-apidoj^ne Peoney/Dn/cicanenj co/nii Panget/y Daeda/aj ayne/Cecropiaj JinxiiD^^e ce/ebezTiznzzj