DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Baranowski, Andrzej Józef: Barok wileński na artystycznej mapie Europy Środkowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34475#0291
281
ANDRZEJ JÓZEF BARANOWSKI
ITorszowo, /mlyfor SWoA' E4/V
U/Vc/Y.S'A/ /7C/ e//'Yl',S'YV('r/?C/ /UO/pYc
KMropy Nrodiowę/
eograEa szkoły artystycznej jest wdzięcznym poiem badawczym, zwłaszcza gdy
ł ^chcemy ukazać oryginalność baroku wileńskiego i porównać go z barokiem kra-
jów habsburskich, Bawarii, czy głównymi centrami artystycznymi Rzeczypospo-
litej h Regionalizacja architektury w okresie późnego baroku to jeden z fenomenów sztuki
Europy Środkowej. Inspiracją dla wielu realizacji architektury sakralnej były dzieła gło-
śnych twórców rzymskiego baroku: Pietro da Cortony, Gianlorenzo Bemininiego, France-
sco Borrominiego czy Carlo Rainaldiego. Wzorce rzymskiej architektury sakralnej
przenieśli do Europy Środkowej m.in. Lucas von Hildebrand, Johann Fischer von Erlach,
Krzysztof Dientzenhofer, Balthasar Neumann, Daniel Póppelmann, Kacper Bażanka,
Pompeo Ferrari i inni. Wszyscy oni kształcili się u Carla Fontany w Akademii św. Łuka-
sza w Rzymie, jednak indywidualny styl każdego z nich przyczynił się do regionalizacji
późnobarokowej architektury w Europie Środkowej, co zasługuje na odrębną rozprawę.
Już około 1600 r. ważnym ośrodkiem architektury zapatrzonej na Rzym był Kraków,
a sto lat później utrwalił się jego obraz jako „miasta rzymskiego" dzięki działalności Bal-
tasara Fontany i Kaspra BażankiC Wpływy Rzymu w architekturze sakralnej ok. 1700 r. są
obecne w różnych krajach Europy Środkowej^, o czym świadczą takie obiekty, jak kaplica
św. Elżbiety we Wrocławiu, kościół krzyżowników z czerwoną gwiazdą i karmelitanek
bosych w Pradze, teatynów w Monachium, jezuitów w Poznaniu, kolegiata św. Anny
w Krakowie czy kościół trynitarzy na Antokolu w Wilnieh Dotyczy to także wystrojów
* Praca jest rozszerzoną wersją referatu wygłoszonego na międzynarodowym seminarium Roroł wień-siń próbo rein-
Ye/preYoc/Y', które odbyło się 4-5 X. 2010 r. w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie.
* Bogatą literaturę zajmującą się geografią sztuki podał Janusz KĘBŁOWSKI, „Kilka uwag na temat badań tzw. geogra-
fii sztuki", [w:] SzYnło pogromczy Rzeczypo^po/YYe/' w oAreAe nowożytnym oJ KT7 Jo WJ777 wYeło. Materiały Sesji
Stowarzyszenia Historyków Sztuki dedykowane Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej, red. Andrzej J. BARANOW-
SKI, Warszawa 1998, s. 25-42.
- Andrzej J. BARANOWSKI, „Architektura sakralna Małopolski i Śląska z przełomu XVII i XVIII wieku", [w:] Kf/pJzy
JHucYowYem o Zwoweni. SzYnAo no Aq-sin, w MoYopoAce i no RmY Koronne/' w czo^ocA nowożytnycA, red. Andrzej
BETLEJ, Katarzyna BRZEZINA-SCHEUERER, Piotr OSZCZANOWSKI, Wrocław 2011, s. 201-213.
^ Rostislav SVACHA, „Nastup rimskeho akademismu 1675-1699", [w:] HJAe Je/Y'ny zenu Korony fasie. ZrcAAeA/oro, red.
Petr KRATOCHVIL, Praha 2009, s. 424. Mojmir HORYNA, „Die rómische Inspirationen der Barockarchitektur in Prag
im 17. Jahrhundert", [w:] GeneruYfonen-AnYeipreYoYYonen-Koii/rcnYoYYonen. SammelbandvonBeitragenaus derintema-
tionalen Konferenz in den Tagen 20.-22. April 2005 in Bratislava, red. Barbara BALAZOVA, Bratislava 2007, s. 141-149.
^ Andrzej J. BARANOWSKI, „Nurty, fazy i centra barokowej architektury sakralnej w Wielkim Księstwie Litewskim",
RzYJeYyn KlżYorA SzYnA, 1984, nr 4, s. 384-388.
ANDRZEJ JÓZEF BARANOWSKI
ITorszowo, /mlyfor SWoA' E4/V
U/Vc/Y.S'A/ /7C/ e//'Yl',S'YV('r/?C/ /UO/pYc
KMropy Nrodiowę/
eograEa szkoły artystycznej jest wdzięcznym poiem badawczym, zwłaszcza gdy
ł ^chcemy ukazać oryginalność baroku wileńskiego i porównać go z barokiem kra-
jów habsburskich, Bawarii, czy głównymi centrami artystycznymi Rzeczypospo-
litej h Regionalizacja architektury w okresie późnego baroku to jeden z fenomenów sztuki
Europy Środkowej. Inspiracją dla wielu realizacji architektury sakralnej były dzieła gło-
śnych twórców rzymskiego baroku: Pietro da Cortony, Gianlorenzo Bemininiego, France-
sco Borrominiego czy Carlo Rainaldiego. Wzorce rzymskiej architektury sakralnej
przenieśli do Europy Środkowej m.in. Lucas von Hildebrand, Johann Fischer von Erlach,
Krzysztof Dientzenhofer, Balthasar Neumann, Daniel Póppelmann, Kacper Bażanka,
Pompeo Ferrari i inni. Wszyscy oni kształcili się u Carla Fontany w Akademii św. Łuka-
sza w Rzymie, jednak indywidualny styl każdego z nich przyczynił się do regionalizacji
późnobarokowej architektury w Europie Środkowej, co zasługuje na odrębną rozprawę.
Już około 1600 r. ważnym ośrodkiem architektury zapatrzonej na Rzym był Kraków,
a sto lat później utrwalił się jego obraz jako „miasta rzymskiego" dzięki działalności Bal-
tasara Fontany i Kaspra BażankiC Wpływy Rzymu w architekturze sakralnej ok. 1700 r. są
obecne w różnych krajach Europy Środkowej^, o czym świadczą takie obiekty, jak kaplica
św. Elżbiety we Wrocławiu, kościół krzyżowników z czerwoną gwiazdą i karmelitanek
bosych w Pradze, teatynów w Monachium, jezuitów w Poznaniu, kolegiata św. Anny
w Krakowie czy kościół trynitarzy na Antokolu w Wilnieh Dotyczy to także wystrojów
* Praca jest rozszerzoną wersją referatu wygłoszonego na międzynarodowym seminarium Roroł wień-siń próbo rein-
Ye/preYoc/Y', które odbyło się 4-5 X. 2010 r. w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie.
* Bogatą literaturę zajmującą się geografią sztuki podał Janusz KĘBŁOWSKI, „Kilka uwag na temat badań tzw. geogra-
fii sztuki", [w:] SzYnło pogromczy Rzeczypo^po/YYe/' w oAreAe nowożytnym oJ KT7 Jo WJ777 wYeło. Materiały Sesji
Stowarzyszenia Historyków Sztuki dedykowane Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej, red. Andrzej J. BARANOW-
SKI, Warszawa 1998, s. 25-42.
- Andrzej J. BARANOWSKI, „Architektura sakralna Małopolski i Śląska z przełomu XVII i XVIII wieku", [w:] Kf/pJzy
JHucYowYem o Zwoweni. SzYnAo no Aq-sin, w MoYopoAce i no RmY Koronne/' w czo^ocA nowożytnycA, red. Andrzej
BETLEJ, Katarzyna BRZEZINA-SCHEUERER, Piotr OSZCZANOWSKI, Wrocław 2011, s. 201-213.
^ Rostislav SVACHA, „Nastup rimskeho akademismu 1675-1699", [w:] HJAe Je/Y'ny zenu Korony fasie. ZrcAAeA/oro, red.
Petr KRATOCHVIL, Praha 2009, s. 424. Mojmir HORYNA, „Die rómische Inspirationen der Barockarchitektur in Prag
im 17. Jahrhundert", [w:] GeneruYfonen-AnYeipreYoYYonen-Koii/rcnYoYYonen. SammelbandvonBeitragenaus derintema-
tionalen Konferenz in den Tagen 20.-22. April 2005 in Bratislava, red. Barbara BALAZOVA, Bratislava 2007, s. 141-149.
^ Andrzej J. BARANOWSKI, „Nurty, fazy i centra barokowej architektury sakralnej w Wielkim Księstwie Litewskim",
RzYJeYyn KlżYorA SzYnA, 1984, nr 4, s. 384-388.